Түштүк Австралия (штат)
Түштүк Австралия (англ. South Australia ) — Австралиянын түштүгүнүн борбордук бөлүгүндө жайгашкан штат.
| Түштүк Австралия англ. South Australia' | |||
| |||
| |||
| Өлкө: | Австралия | ||
|---|---|---|---|
| Абалы: | Штат | ||
| Акимий борбору: | |||
| Ири шаары: | |||
| Түзүлгөн убакыты: | 1836 | ||
| Губернатор: | Хьеу Ван Ле | ||
| Премьер: | Стивен Маршалл | ||
| Расмий тили: | |||
| Калкы (2021): | 1 781 516 | ||
| Жыштыгы: | 1,81 адам/км² | ||
| Жер аянты: | 984 321 км² (4 орун) | ||
| Деңиз деңгээлинен бийиктиги: • Эң бийик чекити • Эң төмөн чекити | |||
| Саат алкагы: | UTC+9:30 UTC+10:30 | ||
| ISO 3166-2 коду: | AU-SA | ||
| Телефон коду: | +61 08 | ||
| Интернет-домени: | |||
| Расмий сайты | |||
Этимология
Бул штат Австралия континентинин борбордук бөлүгүнүн түштүгүндө жайгашкандыгына байланыштуу ушундай аталышты алган.
География
Штаттын аймагы континенттин эң кургак жерлеринде жайгашкан жана анын жалпы аянты 983,482 км² түзүп, аянты боюнча Австралиянын төртүнчү орундагы штаты.
Түштүк Австралия башка бардык штаттар менен чектешет: батышында Батыш Австралия, түндүгүндө Австралиянын түндүк аймагы, түндүк-чыгышында Квинсленд, чыгышында Жаңы Түштүк Уэльс жана түштүк-чыгышында Виктория менен чектешет. Түштүгүндө Түштүк океанынын Австралия чоң булуңунун суулары менен чулганат.
Флиндерс тоо кыркалары
Флёрьё жарым аралы
Климат
Орточо температура январь айында 29 °C жана июлда 15 °C түзөт. Штаттын айрым жерлеринде күндүзгү температура январь жана февраль айларында 48 °C чейин жетиши мүмкүн.
| Айлар | Янв | Фев | Март | Апр | Май | Июнь | Июль | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Жыл |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Эң жогорку °C (°F) | 50.7 (123.3) | 48.2 (118.8) | 46.5 (115.7) | 42.1 (107.8) | 36.5 (97.7) | 34.0 (93.2) | 34.2 (93.6) | 36.5 (97.7) | 41.5 (106.7) | 45.4 (113.7) | 47.9 (118.2) | 49.9 (121.8) | 50.7 (123.3) |
| Эң төмөнкү °C (°F) | 0.2 (32.4) | 0.8 (33.4) | −2.2 (28.0) | −3.5 (25.7) | −6.6 (20.1) | −8.1 (17.4) | −8.2 (17.2) | −6.6 (20.1) | −4.5 (23.9) | −4.4 (24.1) | −2.4 (27.7) | −0.5 (31.1) | −8.2 (17.2) |
Жаан-чачын
Калк
2021-жылдын декабрына карата алынган маалыматтарга ылайык Түштүк Австралиянын калкынын саны 1 806 599 адамды түзгөн[3], 2017-жылдын июнь айындагы маалыматтарга караганда штаттын калкынын 1,333,927 адамы Аделаида шаарынын аймагында орун алышкан[4].
Башка маанилүү отурукташкан жайларынын калкынын саны:
- Маунт Гамбиер (29,505)[4]
- Виктор Харбор, Гуолва (26,334)[4]
- Уайалла (21,976)[4]
- Марри Бридж (18,452)[4]
- Порт Линкольн (16,281)[4]
- Порт пири (14,267)[4]
- Порт Огаста (13 957)[4]
Улуттук курамы
2016-жылдагы эл каттоонун улуттук курам боюнча маалыматтары[5]:
- Жергиликтүү эл (2%)
- Англичандар (40,5%)
- Австралиялыктар (35,5%)
- Шотланддар (8,9%)
- Ирланддар (8,5%)
- Немистер (8,2%)
- Италяндар (6,1%)
- Кытайлар (3,3%)
- Гректер (2,4%)
- Индустар (2,1%)
- Голланддар (1,7%)
- Вьетнамдар (1,3%)
- Поляктар (1,2%)
- Филиппиндер (1%)
2016-жылдагы эл каттоонун маалыматтына ылайык, штаттын калкынын 28,9% чет өлкөлөрдөн көчүп баргандар түзгөн. Чет өлкөлөрдөн көчүп баргандардын эң көп топтору: Англиядан (5,8%), Индиядан (1,6%), Кытайдан (1,5%), Италиядан (1,1%) жана Вьетнамдан (0,9%)[4][5].
2016-жылы калктын 2% (34,184 адам) жергиликтүү австралиялыктар түзгөн[4][5].
Тил
2016-жылдагы эл каттоонун маалыматтына ылайык, штаттын калкынын калкынын 78,2% англис тилинде сүйлөйт. Англис тилинен башка эң көп колдонулган тилдер: италян тили (1,7%), мандарин тили (1,7%), грек тили (1,4%), вьетнам тили (1,1%) жана кантон диалекти (0,6%) болгон[4][5].
Дин
2016-жылдагы эл каттоонун маалыматтына ылайык, штаттын калкынын 53,9% христиан динин кандайдыр бир агымын карманары аныкталган. Сурамжылоого катышкандардын 9% динге ишенбей калгандар. Сурамжылоого катышкандардын 35,4% - "дин жок", 18% католикмин, 10% - англия чиркөөсүнүн мүчөсүмүн жана 7,1% австралиядагы биримдик чиркөө барып турам деген жоопторду беришкен [4][5].
Түштүк Австралияда да миңдеген пруссиялык лютерчиликти карманган иммигранттары жашаган. Ошондуктан Австралиянын лютерчилик чиркөөсү азыркыга чейин Германиядан кийинки эле ири лютерчилик чиркөөсү болуп саналат[6].
Австралиядагы биринчи мусулмандар мечити ушул штаттын аймагында курулган[7].