Bellum Centum Annorum

Reges Angliae a saeculo duodecimo Aquitaniae duces erant et ipso facto regibus Franciae infeodati. Quam ob rem discidia et discordia inter reges Angliae Franciaeque saepe ortae sunt. Anno 1337, rex Philippus VI Franciae, regem Eduardum III Angliae feloniae accusans, Aquitaniam publicavit. Quare Eduardus, ut nepos regis Franciae Philippi Pulchri, Philippi VI patrui, ius suum regni Franciae maius appetendi repetiit, annoque 1340 se Franciae Angliaeque regem pronuntiavit.

Anno 1346, Anglicae copiae e navibus in Normanniam eductae sunt, quam invaserunt et vastaverunt. Graviter manum Francorum in Creciaco die 26 Augusti profligaverunt et insequenti anno Calesium oppugnaverunt et ceperunt. Peste nigra amba regna adflictante, bellum usque ad annum 1356 interruptum est.

Eduardi III filius, Eduardus de Woodstock nuncupatus, classem in Burdigalam appulit et procedere per Aquitaniam coepit, pagos plurimos exurens. Rex Ioannes II, in eum copias duxit, quae ad Pictavium die 19 Septembris 1356 victae sunt. Rege ipso capto unacum Philippo filio eius, qui obsides in Anglia ad annum 1360 manserunt, Francia, etsi Delphinus Carolus annis 1358 et 1359 novam cladem vitavit, tamen per instrumentum pacis Bretignacensis anno 1360 Aquitaniam, multas provincias ad illam contingentem Calesiumque Eduardo III tradere coacta est.

Insequentibus annis, Francia terras amissas recepere coepit. Carolus, ob patris mortem rex Carolus V factus, regium aerarium restituit, exercitum novum creavit et foedera cum omnibus Angliae hostibus icit. Bello anno 1369 renovato, maximam provinciarum amissarum partem gradatim recepit.

A morte Caroli V ad annum 1415, pax inter Franciam Angliamque mansit quia utraque a bellis internis debilitata erat. Rege Carolo VI amente et propterea regnandi inapto, factio Francica cui dux Burgundiae praefuit ad profligendam Delphini factionem auxilium regis Henrici V petivit. Ille, se Franciae rex declarans, Normanniam invasit.

Copias Francicas ad Asincurtem die 25 Octobris 1415, festo Sanctorum Crispini et Crispiniani, vicit. Haec nova clades discordiam inter factiones Francicas sic auxit ut dux Burgundiae Ioannes Sine Pavore a Delphini Caroli sectatoribus anno 1419 interfectus esset. Itaque Henricus V, qui Lutetiam minebat, per instrumentum pacis Trecensis anno 1420 rector Franciae et Carolo VI heres a Philippo Bono, duce Burgundiae, et a regina Isabella notus est et filiam Caroli VI in matrimonium duxit.

Henricus V tamen obiit cum Carolus VI adhuc vivus esset. Quam ob rem novus Angliae rex Henricus VI, qui infans erat, coronari statim non potuit et patruus suus, Ioannes dux Bedfordiensis, rector utriusque regni et dux copiarum Anglicarum factus est. Qui, etiamsi copiis Delphini Caroli sociorumque Scotorum multifariam superans, partem Franciae in qua Henricum V iura ad potestatem habuisse negabatur subiungere nequivit. Cum pars illa in ripa Ligeris ad meridiem spectante esset, Anglicis fluvium transiendum erat. Quapropter anno 1428 Aurelianum ubi pontes erant, oppugnare coeperunt.

Urbs tamen ab Ioanna de Arc, quae Delphino ut Aurelianenses obsessos adjuveret suaserat, anno insequenti liberata est. Anglicis multifariam victis, Delphinus in Durocortoro die 17 Iulii 1429 more maiorum coronari potuit et propterea rex Carolus VII a pluribus habitus est. Etsi Ioanna a factione Burgundica capta est et Anglicis tradita, fortuna bellica sic Carolo VII tum favit ut dux Burgundiae, causam Anglicam deserens, anno 1435 cum eo foedus fecisset. Lutetia et magna Normanniae parte recuperatis, Anglici saepissime superati sunt et gradatim in Aquitaniam segregati sunt.

Anno 1453 ultimum proelium ad Castellionem, post quod Anglia Aquitaniam amisit, belli finem attulit nullis terris Francicis nisi Calesio in manibus Anglicis manentibus.

• 1337 Novembris: proelium ante litus Zelandiae.
• 1340 Iunii 24: classis Eduardi III classem Genoensem Philippi VI ante litus Flandriae destruit.
• 1345 Octobris 21: proelium ad Albarocam
• 1346 Augusti 26: proelium ad Creciacum.
• 1346 Septembris 4 – 1347 Augusti 3: Oppugnatio Calesii
• 1350 Augusti 29: classis Anglica classem Castellae ante litus Sussexiae vincit
• 1356 Septembris 19: proelium ad Pictavium.
• 1364 Septembris 29: proelium ad Alraium.
• 1370 Decembris 3: proelium ad Ponvallenum
• 1372 Iunii 22: proelium ad Rupellam.
• 1415 Octobris 25: Proelium Asincurtis.
• 1418 Iulii 31 – 1419 Ianuarii 19: Oppugnatio Rothomagensis: Henricus V partem Normandiae capit.
• 1421 Martii 22: proelium ad Baugeium
• 1423 Iulii 31: proelium ad Crebannum
• 1424 Augusti 17: proelium ad Vernolium in Pertico
• 1428 Octobris 12: 1429 Maii 8: oppugnatio Aureliani
• 1429 Februarii 12: proelium ad Rouvretum
• 1429 mense Iunii: proelia ad Jargolium, Magdunum, Balgentiacum et Pataium
• 1435: proelium ad Gerberacum
• 1435: Copiae Francicae Lutetiam capiunt.
• 1450 Aprilis 15: Proelium ad Formigneium.
• 1453 Iulii 17: Proelium ad Castellionem.

Alterum Centum Annorum Bellum est nomen a nonnullis historicis datum ad paene continuam certaminum seriem inter Britanniam et Franciam ab 1688 ad 1815 gestorum, quae in Bello Coalitionis Augustanae Vindelicorum coepit et per Proelium Waterlooense finivit.

• Ioannes Gerson