Chilia

Chilia est angustum terrae spatium inter Andes montes et Oceanum Pacificum. Plus quam quinque milia km longum est a septentrionibus ad meridiem, quapropter complura et varia climata habet quae deserta, silvas aliaque telluris genera comprehendunt.

Chiliae etiam multae insulae sunt, imprimis in australibus regionibus Aicetzenina Magellanicaque, et Insula Paschalis in Oceano Pacifico.

Chilia sibi imperium territorii in Antarctica postulat, quod inter meridianos 53 et 90 longitudinis occidentis situm est, ut in tabula infra indicatur.

• Urbs Sancti Iacobi vel Iacobopolis (hispanice: Santiago)
• Chiguayante (Magnae Conceptionis)
• Las Condes (Iacobopolis)
• Coronel (Magnae Conceptionis)
• Fytacura (hispanice: Vitacura) (Iacobopolis)
• Magna Conceptio
• Providentia (Iacobopolis)
• Sancta Iohanna
• Vinea Maris (Magnae Valliis Paradisii)
• Iumpel (hispanice: Yumbel)
• Vallis Paradisi
• Serena
• Antofagasta
• Valdivia
• Hanga-Roa
• Talcaquanus Portus

• Fiofio
• Itata
• Loa
• Maipo
• Mapocho
• Maule
• Ñuble
• Calle-Calle
• Cau-Cau
• Mauleufi

Vide etiam: Historia Chilensis

• Ante Americam anno 1492 repertam ab indigenis variis incolebatur, inter quos notissimi sunt Incae et Mapuches.
• Anno 1520 Ferdinandus Magellanus primus inter Europaeos Terra Ignis visit illique nomen imposuit.
• Anno 1540 Didacus de Almagro ex Peruvia in Chiliam venit et colonias deducere coepit. Anno 1541 civitatem Sanctiacobi condidit.
• 18 Septembris anni 1810 dicitur independentia initium cepisse, anno autem 1818 Bellum Independentiae finitum est die 5 Aprilis.
• Annis 1879 et 1882 proelia facta sunt adversus res publicas Peruviae et Boliviae.
• Anno 1891 bellum domesticum fuit, in quo praeses Ioseph Emmanuel Balmaceda semet ipsum occidit.
• Die 11 Septembris 1973 praeses Salvator Allende se ipsum occidit cum dux (et deinde praeses) Augustus Pinochet rem publicam cepisset.

Ex anno 1978 Chilia in regiones divisa erat^[6], quae ipsae subdivisae erant in provincias et provinciae rursum in communia^[7][8]. Anno 2015 Chilia in 15 regiones^[9][10], 54 provincias et 346 communia divisa est^[11].

Regiones notis numeralibus Romanis designantur praeter Regionem Metropolitanam Iacobopolis, quae pro numero XIII litteris RM designatur. Initio 13 regiones erant atque numeri ex ordine a septentrionibus ad austrum assignati sunt praeterquam Regioni Metropolitanae, quae ultima erat. Anno 2007 autem regiones XIV et XV creatae sunt^[9][10].

Haec sunt regiones a septentrionibus ad austrum enumeratae:

• XV. Regio Aricensis Parinacotensisque (caput Arica)
• I. Regio Tarapacensis (caput Iquique)
• II. Regio Hatunfaiagastensis (caput Antofagastem)
• III. Regio Atacamensis (caput Copaiapum)
• IV. Regio Cucimpensis (caput Serenum)
• V. Regio Portus Vallis Paradisi (caput Portus Vallis Paradisi)
• Regio Metropolitana Iacobopolis (caput Sanctiacobi)
• VI. Regio Libertatoris Ducis Bernardi O'Higginii (caput Rancagua)
• VII. Regio Mauleufensis (caput Talcae)
• XVI. Regio Ñublensis seu Niublensis (caput Chillanem)
• VIII. Regio Fiofiensis (caput Conceptio)
• IX. Regio Raucana seu Araucaniae (caput Temucum)
• XIV. Regio Fluminum (caput Valdivia)
• X. Regio Lacustris seu Lacuum (caput Portus Monttii)
• XI. Regio Aisenensis Ducis Caroli Ibañezii Camposii (caput Coyhaiquem)
• XII. Regio Magellanica Antarctica Chilensisque (caput Promontorium Arenosum)

Cultura Chilensis originem remotam habet in culturis indigenarum et Hispanicorum coloniae temporis.

• Incae, notissimi inter indigenis Americanis, qui partem territorii in regione septentrionali Chiliae hodiernae obtinebant.

• Mapuche (id est Gentes Terrae), natio agricolarum et figulorum et militum fortium, appellati "Aucae" (id est Hostes) ab Incis Peruviae et Araucani ab Hispanis. Habitabant a fluvio Tzuapa usque ad dimidiam partem septentrionalem Magnae Insulae Tzilvis (Chiloé). Lingua Mapuchium est "Mapudungún".
• Rapanui, incolae Polynesiae Insulae Paschalis (Isla de Pascua), qui moai monumenta fecerunt.

Notissimi in litteris Chilensibus sunt:

• La Araucana, opus notissimum ab Hispanico Alphonso de Ercilla Saeculo XVI scriptum, quo de indigenis et de proelio Hispanicorum ad eos vicendos tractat.
• Gabriella Mistral, poëtria, anno 1945 Praemio Nobeliano Litteraturae laureata.
• Paulus Neruda, poëta, anno 1971 Praemio Nobeliano Litteraturae laureatus.

Ludi dilectissimi in Chilia pediludium et popularis ludus Hispanici nominis rodeo (Latine fortasse "circumequitatus").^[12] Teniludium autem bonos cultores Chilenses habet, ut Marcellus Ríos, qui optimus fuit mundi anno 1998 et Ferdinandus González.

Chilia magnam varietatem crudarum materiarum generat. Inter maximas est mundi procuratrices aeris et salmonis. Etiam poma et vinum in alias civitates exportat, quae sunt fontes principales pecuniarum civitatis.

Maturitas oeconomica Chiliae est inter optimas Americae Latinae^[13]. Cuius signum est, quod pars gentis quae interreti et cellularibus telephonis utitur inter maximas illius regionis est^[14].

• Arthurus Prat, nauta
• Sanctus Albertus Hurtado
• Sancta Theresia de Los Andes
• Gabriella Mistral, scriptrix et poëtria.
• Paulus Neruda, poëta.
• Petrus Valdivia
• Emmanuel Baquedano
• Iosephus Antonius Kast
• Marcellus Ríos, teniludor.
• Ferdinandus González, teniludor.

Praesides et Duces

Vide etiam: Index Praesidum Chilenses.

• Sebastianus Piñera Echenique (2018—)
• Michaela Bachelet Jeria (2014— 2018)
• Sebastianus Piñera Echenique (2010—2014)
• Michaela Bachelet Jeria (2006–2010)
• Ricardus Lagos (2000-2006)
• Augustus Pinochet (1973–1990)
• Salvator Allende (1970–1973)
• Iosephus Emmanuel Balmaceda (1886– 1891)
• Bernardus O'Higgins

• Hymnus nationalis Chiliae