Mart (dia)

Quest articol chì l'è scrivud in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda

Ind la religion de la Roma antiga, el Mart (latin: Mārs)^[1] l’è el dia de la guerra e ancasì vun di protetor de l’agricoltura, carataristeghe che incarnen ben i inizzi de la zitaa de Roma.^[2] Fiœul del Sgiœuv e de la Sgiunona, l’era assossenn important ai prateghe religiose de l’armada romana. La pupart di sò feste l’era in marz – el mes che l’ha ciapad el sò nom – e in occiover, i mis che tradizzionalment marcaven l’inizzi e la fin di seson di campagne militare e de la coltivazzion de la terra.^[3]

Sota l’influenza ellenizanta de la coltura de la Grezzia antiga, el Mart l’è stait identifegad con l’Ares,^[4] i mitologie del qual inn staite reinterpretade sota el nom de ‘Mart’ ind la literadura e art romana. El carater e la dignitaa de Mart inn descompagne e cambien in de di manere fondamentai de quii del sò equivalent gregh, che l’è sovenz sprezzad ind la literadura grega.^[5] L’altar del Mart ind el Camp marzian – vun di sit de Roma che el ciapava el sò nom propri de lu – se pensava che l’era stait fait su del Numa Pompili, el rè lesgendari de Roma che ghe piaseva propri tanta la pas; adree al period republegan a ghe se conzentrava denter i ativitaa eletorai. L’August l’ha fait trà in pee un templi al Mart Ultor coma vuna di carataristeghe religiose prenzipai del sò for nœuv.^[6]

Descompagn de l’Ares, che l’era vedud soratut coma una forza de destabilizazzion e destruvanza, Mart el representava el podé militar coma una manera de segurà la pas, e in quell aspet chì el vegneva considerad un pader (pater) del popel roman.^[7] Ind la sgenealogia mitega romana e ind la fondazzion de Roma, el Mart l’era el bobà de Romel e Rem che l’haveva razzad intravers el violentament de la sazzerdotessa vestal Reja Silvia. La sò relazzion con la Vener la reconzejava simbolegament dò tradizzion diferente de la fondazzion de Roma – Vener l’era la mader divina de l’eroj Eneja, l’assossenn zelebrad refugiad trojan che l’haveva ‘fondad’ Roma devers segoi inanz che el Romel l’ha trait su i prim mur de la zitaa.