Розмарин
Розмарин[1] (латински: Salvia rosmarinus), попознат како рузмарин[2][3] — грмушка со миризливи, зимзелени лисја кои изгледаат како игли, и бели, розови, виолетови или сини цветови. До 2017 година бил познат по научното име Rosmarinus officinalis.
Тој е член на семејството Lamiaceae, кое вклучува многу други лековити и кулинарски билки. Името „розмарин“ потекнува од латинскиот ros marinus („роса на морето“).[4][5]
Рoзмаринот е ароматична зимзелена грмушка со лисја слични на игли. Специјалните сорти како „Arp“ можат да издржат зимски температури до околу -20 °C.[6] Во некои делови од светот, се смета за потенцијално инвазивен вид.[7] Семето е често тешко да се започне, со ниска стапка на 'ртење и релативно бавен раст, но растението може да живее до 30 години.[7]
Формите се движат од исправени до заостанати; исправените форми можат да достигнат 1,5 м височина, ретко 2 м. Листовите се зимзелени, 2-2,5 см долги и 2–5 мм широки.
Растението цвета на пролет и лето во умерени клими, но растенијата можат постојано да цветаат во топла клима; Цветовите се бели, розови, виолетови или темносини.[7] Розмаринот, исто така, има тенденција да цвета надвор од неговата нормална сезона на цветање.
Таксономија
Salvia rosmarinus (Розмарин) сега се смета за еден од стотиците видови од родот Salvia.[8] Порано бил сместен во многу помал род, Rosmarinus, кој содржел само два до четири видови вклучувајќи го и R. officinalis.[9]
Името на rosmarinus е античкото име на растението на класичен латински. Елизабет Кент забележала во нејзината Флора доместика (1823), „Ботаничкото име на ова растение е составено од два латински збора, што означуваат морска роса; и навистина розмаринот најдобро успева покрај море.[10]
Историја
Првото спомнување на розмарин се наоѓа на клинестото писмо уште во 5000 година пр.н.е.[11] После тоа, не се знае многу, освен дека Египќаните го користеле во нивните погребни ритуали.[12] Понатаму нема споменување на розмарин до античките Грци и Римјани.[13]
Билката потоа тргнала на исток до Кина каде била однесена за време на династијата Хан.[14]
Исто така, нема записи дека розмаринот бил донесен во Британија до 1338 година. Оригиналниот ракопис може да се најде во Британскиот музеј. По ова, рузмаринот се наоѓа во повеќето англиски билни текстови и е широко користен за медицински и кулинарски цели.
Розмаринот бил донесен во Америка со раните европски доселеници на почетокот на 17 век.
Употреба
По одгледувањето, листовите, гранчињата и цветните врвови се вадат за употреба.[15] Розмаринот се користи како украсно растение во градините. Листовите се користат за ароматизирање на различни јадења.
Одгледување
Бидејќи е атрактивен и отпорен на суша, розмаринот се користи како украсно растение во градините и за уредување на пејзажот, особено во регионите со средоземна клима.[7] Се смета дека е лесен за одгледување и отпорен на штетници. Рузмаринот може да порасне доста голем и да ја задржи привлечноста многу години. Лесно се одгледува во саксии. Сортите со подлога се шират со густа и издржлива текстура.[7]
Рузмаринот расте на иловица, на отворена, сончева местоположба. Не може да издржи наводнување и некои сорти се подложни на мраз. Најдобро расте во неутрални до алкални услови (pH 7-7,8) со просечна плодност.
Сорти
Бројни сорти се избрани за употреба во градината.
- „Албус“ – бели цветови
- „Arp“ – светло зелени листови, со мирис на лимон
- „Aureus“ - дамкави жолти листови
- „Бененден сино“ - тесни, темно зелени листови
- „Blue Boy“ – џуџе, мали листови
- „Blue Rain“ - розови цвеќиња
- „Golden Rain“ – зелени листови, со жолти ленти
- „Gold Dust“ – темнозелени листови, со златни ленти, но посилни од „Златен дожд“
- „Haifa“ – ниски и мали, бели цветови
- „Irene“ – ниски и опуштени, интензивно сини цветови
- „Lockwood de Forest“ – проверен избор од „Тосканско сино“
- „Ken Taylor“ – грмушки
- „Majorica Pink“ – розови цветови
- „Miss Jessopp's Upright“ – карактеристична висока цврста форма, со пошироки листови.
- „Pinkie“ – розови цветови
- „Prostratus“ – долна покривка на земјата
- „Pyramidalis“ (или „Еректус“) – цврста форма, бледо сини цветови
- „Remembrance“ (или „Галиполи“) – преземено од полуостровот Галиполи [16]
- „Roseus“ - розови цвеќиња
- „Salem“ – бледо сини цветови, отпорни на ладно слично на „Арп“
- 'Severn Sea' - нискорастечки, со заоблени гранки, виолетови цветови
- „Sudbury Blue“ - сини цветови
- „Tuscan Blue“ – традиционална робусна исправена форма
- „Wilma's Gold“ - жолти лисја
Следните сорти ја добиле наградата за заслуги на градината на Кралското хортикултурно друштво:[17]
Кулинарска употреба
.JPG)
Листовите од рoзмарин се користат како арома во храната,[7] како што се печено јагнешко, свинско, пилешко и мисирка. Во традиционалната средоземна кујна се користат свежи или суви лисја. Имаат горчлив, адстрингентен вкус и карактеристична арома која надополнува многу варени јадења. Кога се печaт со месо или зеленчук, листовите даваат арома слична на сенф.
Во количини кои обично се користат за ароматизирање на храната, како што е една кафена лажичка (1 грам), рoзмаринот не дава хранлива вредност.[22][23] Рузмаринот е исто така ефикасна антимикробна билка.[24]
Мирис
Маслото од рoзмарин се користи за цели на миризливи парфеми или за емитување арома во просторијата.
Фолклор и обичаи
Растението или неговото масло се користело во народната медицина со верување дека може да има лековити ефекти. Старите Египќани, Римјани и Грци розмаринот го сметале за свет.[15]
Неколку драми на Шекспир се однесуваат на употребата на розмарин во погребните обреди. Во Шекспировиот Хамлет, Офелија вели: „Има розмарин, тоа е за сеќавање. Моли се, сакај, запомни.“[25]