ကရ်ဘလာ တိုက်ပွဲ
ကရ်ဘလာစစ်ပွဲသည် ဟစ်ဂျရီခုနှစ် (၆၁) မိုဟရမ်လ (၁၀) ရက်နေ့၊ နေနှစ်(၅၉)ခုနှစ် မဲဟ်ရ်လ (၂၀)ရက်နေ့၊[၁] ခရစ်နှစ်(၆၈၀)ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ (၁၀)ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။[၂] စစ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် နေ့သည် အာရူနေ့ဟုလည်း ကျော်ကြားလေသည်။ ဤစစ်သည် တမန်တော်မြတ်မိုဟမ္မဒ်(ဆွ)၏ မြေးတော် ဟိုစိုင်န်အိဗ်နေအလီ(အ.စ)ဖက်မှ အနည်းငယ်သာရှိသည့် စစ်သည်တော်များနှင့် ဘနီအိုမိုင်ယာတို့၏ ဒုတိယမြောက်မင်းဆက်ဖြစ်သည့် ယဇီးဒ်အိဗ်နေမိုအာဝီယာဖက်မှ စစ်သည်တော်များဖြင့် အီရတ်နိုင်ငံ ကရ်ဘလာသဲကန္တရတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယဇီးဒ်ဘက်မှ စစ်တိုက်ရသည့် အကြောင်းအရင်းမှာ ဟိုစိုင်န်(အ.စ)သည် သူ၏ အုပ်ချုပ်ရေးအား သစ္စာမခံယူသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဟိုစိုင်န်(အ.စ)သည်လည်း ယဇီးဒ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးသည် မတရားသောအုပ်ချုပ်သူ ဖြစ်ကြောင်း၊ နောင်တော် ဟစန်(အ.စ)နှင့် မိုအာဝီယာတို့အကြား ချုပ်ဆိုခဲ့သော ပဋိညာဉ်ကို ချိုးဖောက်၍ မျိုးနွယ်အမွေဆက်ခံသည့် ဘုရင်စနစ်ကို ထူထောင်ကြောင်း ခံယူလေသည်။
ဟိုစိုင်န်အိဗ်နေအလီ(အ.စ)သည် မိုဟရမ် (၂)ရက်နေ့တွင် ကရ်ဘလာသဲကန္တရသို့ ရောက်ရှိသည်။ မိုဟရမ်(၃)ရက်နေ့တွင် အိုမရ်အိဗ်နေစာအ်ဒ်သည် စစ်သည်(၄၀၀၀)နှင့် ကရ်ဘလာသို့ လာရောက် စစ်စခန်းချလေသည်။ မိုဟရမ်(၇)ရက်နေ့တွင် ဟိုစိုင်န်(အ.စ)နှင့် အိမ်တော်သူအိမ်တော်သားများ နှင့် အပေါင်းအပါများအပေါ် ရေပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ မိုဟရမ်(၉)ရက်နေ့တွင် ရှိမ်ရ်သည် စစ်သည် (၄၀၀၀)နှင့် အိုဘိုင်ဒွလ္လာအိဗ်နေဇေယားဒ်၏ စာချွန်လွှာနှင့်အတူ ကရ်ဘာလာသို့ ရောက်လာခဲ့သည်။ အိုဘိုင်ဒွလ္လာ၏စာတွင် အိုမရ်အိဗ်နေစာအ်ဒ်အား ဟိုစိုင်န်(အ.စ)နှင့် တိုက်ခိုက်ရန် အမိန့်ပေးထားလေသည်။ အကယ်၍ ထိုအမိန့်အတိုင်း မဆောင်ရွက်နိုင်ပါလျှင် စစ်ဦးစီးချုပ်တာဝန်အား ရှိမ်ရ် ထံသို့ အပ်နှံရန်လည်း ဆိုထားလေသည်။
မိုဟရမ်(၁၀)ရက်နေ့တွင် နှစ်ဦးနှစ်ဘက်မှ စစ်ဖြစ်ကြလေသည်။ အဘူမိခ်နဖ်၏ သမိုင်းအဆိုအရ ဟိုစိုင်န်(အ.စ)၏ စစ်သည်များတွင် မြင်းတပ်(၃၂)ယောက်၊ ခြေလျင်တပ်(၄၀) ဦးတို့ပါဝင်ခဲ့လေသည်။[၃] မိုဟမ္မဒ်ဘာကိရ်၏ သမိုင်းအဆိုအရ မြင်းတပ်(၄၅)ယောက်နှင့် ခြေလျင်တပ်(၁၀၀)ဦးတို့ ပါဝင်ခဲ့လေသည်။ ရန်သူစစ်သည်များဖြစ်သည့် အိုမရ်အိဗ်နေစာအ်ဒ်၏ စစ်သည်အင်အားမှာ (၃၀၀၀၀)ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားလေသည်။ [၄] စစ်ပွဲတွင် ဟိုစိုင်န်(အ.စ)နှင့် နောက်လိုက်များ ရှဟီးဒ်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ထိုနောက် အိုမရ်အိဗ်နေစာအ်ဒ်သည် ဟိုစိုင်န်(အ.စ)နှင့် ခြောက်လသားအရွယ် အလီအက်ဇ်ဂရ်နှင့် နောက်လိုက်များ၏ ဦးခေါင်းတော်(၇၂) ခုကို ဒုတ်တိုင်များတွင် တင်၍ ယဇီးဒ်ထံသို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။ ခြောက်လသားအရွယ် အလီအက်ဇ်ဂရ်ကို ရေငတ်နေသည့် ကြားမှ သုံးမြှောင့်အသွားပါ မြှားဖြင့်လည်မြိုကို ပစ်ခဲ့ကြလေသည်။ ထို့နောက် ရှဟီးဒ်ဖြစ် ကျဆုံးခဲ့သော ခန္ဓာကိုယ်များအပေါ် မြင်းခွာများဖြင့် ပေါက်၍ ရက်စက်ယုတ်မာခဲ့ကြသည်။[၃]