रातो दानव तारा

अङ्ग्रेजीमा "रातो दानव ताराहरू"लाई "रंड जायंट स्टार" (red giant star) भनिन्छ।

जब Aदेखि K श्रेणीका मुख्य अनुक्रम ताराहरूका केन्द्रमा हाइड्रोजन इंधन खत्म हुन लाग्दछ त यो ताराहरू आफ्नो केन्द्रहरूका इर्द-गिर्दको एक तहमा हाइड्रोजनमा नाभिकीय संलयन (न्यूक्लियर फ्यूजन) शुरू गर्न दिन्छन्। यस्ता ताराहरू फुल्लिन शुरू हुन्छन् र यिनको व्यास (डायामीटर) हाम्रो सूर्यका व्यासको १०देखि १०० गुनासम्म हुन जान्छ। यिनको सतही तापमान पनि सेलाउने लाग्दछ। भौतिकीको सिद्धान्त छ कि निलो रंगका फोटोनों (प्रकाशका कणहरू)मा ऊर्जा अधिक हुन्छ र रातो रंगका फोटोनहरूमा कम। जस्तै तारा चिसो हुन्छ त्यो भन्दा उत्पन्न हुने प्रकाश पनि नारंगी र रातो रंगको हुन लाग्दछ।^[१][२]

दो मुख्य प्रकारका रातो दानव ताराहरू हेर्नुहोस् जान्छन्:

• आर॰जी॰बी॰ - ती रातो दानव जसमा केन्द्रको सारा हाइड्रोजन संलयनका पछि हीलियम बनिसकेको छ र त्यस केन्द्रमा अब संलयन छैन रह्यो। केन्द्रका बाहिरको एक परतमा हाइड्रोजनदेखि हीलियमको संलयन जारी रहन्छ। यस्ता रातो दानव ताराहरूलाई "रातो दानव शाखा ताराहरू" (red giant branch stars, RGB, आर॰जी॰बी॰) बोल्याइन्छ। अधिकतर रातो दानव ताराहरू यसै प्रकारका हुन्छन्।
• ए॰जी॰बी॰ - ती रातो दानव ताराहरू जसमा हीलियमको नैं नाभिकीय संलयन शुरू भइसकेको छ र त्यसलाई कुगएर कार्बन बनाए जा रहेकोछ। यस्ता रातो दानव ताराहरूलाई "अनन्तस्पर्शी दानव शाखा ताराहरू" (asymptotic giant branch stars, AGB, ए॰जी॰बी॰) बोल्याइन्छ। "कार्बन ताराहरू" यसै श्रेणीका ताराहरू हुन्छन्।

रातो दानवहरूमा जब संलयन खत्म हुन जान्छ भनें त्यो चीसो प्डेर सिकुडने लाग्दछन् र सेतो बाउन्ने ताराहरू बनेकार आफ्नो जीवन अन्त गर्दछन्।

आजभन्दा ५ अरब सालहरू पछि हमारा सूर्य फूलेर रातो दानव बनिनुछ। पहिला बुध ग्रह (मरक्युरी) यसमा समा जानेछ र फेरि शुक्र (वीनस)। फैल्दै यो पृथ्वीलाई पनि निगल जानेछ र सम्भावना छ कि मङ्गल पनि यसको चपेटमा आ जानेछ। वैज्ञानिकहरूको मान्नु छ कि यसको आकार (व्यास) आजभन्दा २०० गुना वा त्यसबाट पनि अधिक हुनेछ। यसको पृथ्वीका जीवनमा असर छैन पर्नेछछ किनभनें पृथ्वी अगले १ अरब वर्षहरूमा नैं जीवनका लागि कठिन बन जाएगी। सूर्यको प्रकाश यसै समयमा बढकर पृथ्वीका सारे सागरहरू-महासागरहरूका पानीलोई उबाल द्नेछ र यो अन्तरिक्षमा खो जानेछ। त्यसको पछि पृथ्वी शुक्रको प्रकारको एक शुष्क र वीरान ग्रह हुनेछ। वर्तमानदेखि २ अरब साल पछि पृथ्वीको अधिकतर वायुमण्डल सूर्यका बढ्दै विकिरण (रेडियेशन)देखि उत्तेजित भएर अन्तरिक्षका व्योममा खोया जानेछ। पृथ्वीको जमीन एक पिघले पत्थरहरूको क्षेत्र बन जाएगी।^[३][४]

• मुख्य अनुक्रम
• रातो महादानव ताराहरू
• नाभिकीय संलयन
• तारा