Bundesliga (mannenvoetbal Duitsland)

Voorgangers

De hoogste klasse in Duitsland wordt pas sinds 1963 in één reeks gespeeld. Duitsland was daardoor samen met Noorwegen datzelfde jaar een van de laatste landen van de wereld waar het voetbal nog regionaal verspreid was. Rond 1890 werden de eerste voetbalbonden opgericht. In 1902-1903 werd het eerste Duitse kampioenschap gespeeld. Als een club kampioen werd stootte deze door naar de eindronde van zijn regio, die georganiseerd werd door de overkoepelende voetbalbonden (Noord-Duitsland, West-Duitsland, Midden-Duitsland, Zuid-Duitsland, Zuidoost-Duitsland, Berlin-Brandenburg of het Baltische gebied). Duitsland was in die tijd een veel groter land dan het huidige Duitsland. De kampioenen en later ook vicekampioenen namen het tegen elkaar op in de Duitse eindronde. Door het feit dat er zo veel regionale competities waren, hebben ontelbare Duitse voetbalclubs die nu in de laagste klassen spelen een zeer rijke geschiedenis van eersteklassevoetbal. De clubs die zich nu in Polen en Rusland bevinden zijn na 1945 uit de Duitse competitie verdwenen.

Tot 1920 heette de hoogste klasse de Bezirksliga, daarna werd het de Kreisliga. Hierin bestonden dan telkens de regionale onderverdelingen. Begin jaren dertig kwam het tot een rel in Noord-Duitsland toen een aantal clubs uit Hamburg zich afscheurden om een eigen competitie op te richten omdat er te veel onderverdelingen waren. Het seizoen erna werden enkele competities samengevoegd.

In 1933 kwam de NSDAP aan de macht. Zij verboden arbeidersclubs, waardoor een aantal clubs ophield te bestaan. De Kreisliga werd afgeschaft als hoogste klasse en in haar plaats kwam de Gauliga. Hierin bestonden zestien regionale reeksen. Dat lijkt nog veel, maar toch waren dit er al veel minder dan voorheen. De regionale voetbalbonden werden opgeheven en er kwamen ook geen eindrondes meer waarvan de kampioen zich voor de Duitse eindronde plaatste. De zestien kampioenen van de Gauliga plaatsten zich voor de eindronde, die nu ook niet meer in bekervorm gespeeld werd, maar in groepsfases. De winnaars van de vier groepen plaatsten zich voor de halve finale.

Aan het einde van de jaren dertig en tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de Gauliga's nog verder onderverdeeld zodat clubs zich niet te veel moesten verplaatsen. Sinds 1938 werd Oostenrijk, dat vanaf toen bij Duitsland hoorde, de Gauliga Ostmark. Rapid Wien slaagde er zelfs in om Duits landskampioen te worden.

Na de oorlog werd de Gauliga afgeschaft. Oost-Pruisen, Danzig, Pommeren, en Silezië vielen in Poolse en Russische handen. Oostenrijk werd weer onafhankelijk en Elzas-Lotharingen ging weer naar Frankrijk. Het resterende deel van het vroegere Duitse Rijk werd opgesplitst in vier bezettingszones. Het Russische gebied werd later de DDR en daar werd de DDR-Oberliga opgericht. De andere drie zones werden samengevoegd en dat werd de Bondsrepubliek. Ook Berlijn werd in oost en west opgesplitst.

De Oberliga werd de nieuwe hoogste klasse met vijf regionale reeksen: Nord, Süd, West, Südwest en Berlin. Er plaatsten zich acht clubs voor de eindronde die in een groepsfase gespeeld werd en waarvan de groepswinnaars elkaar bekampten.

Bundesliga

In 1962 ontstonden de plannen om een nationale competitie in te voeren. Op 28 juli 1962 besloot de Duitse voetbalbond (Deutscher Fußball-Bund, DFB) vanaf het seizoen 1963/64 met deze opzet te starten. Van de 16 startende teams kwamen er vijf uit de Oberliga West en Süd, drie uit Oberliga Nord, twee uit Oberliga Südwest. Hertha BSC Berlin was de enige club uit Oberliga Berlin. Deze club kreeg wegens te hoge lonen aan de spelers voor het seizoen 1964/65 geen licentie en moest in de Regionalliga spelen. Karlsruher SC en Schalke 04 moesten oorspronkelijk degraderen. Dit ging door bezwaren van de clubs niet door. Er werd besloten de competitie uit te breiden naar het huidig aantal van 18 teams. Om ook een team uit Berlijn in de Bundesliga te hebben werd Tasmania 1900 Berlin gepromoveerd. Deze club degradeerde, ondanks een overwinning op de eerste speeldag, als de slechtste presterende club die ooit in de Bundesliga speelde.

De Bundesliga bestond in de eerste 2 seizoenen uit 16 teams. Vanaf seizoen 1965/66 werd 26 seizoenen achtereen met 18 teams gespeeld. In 1991 werd na de Duitse hereniging de Oost-Duitse voetbalbond (Deutsche Fußball-Verband, DFV) toegevoegd aan de DFB. In het seizoen 1991/92 kwamen FC Hansa Rostock en Dynamo Dresden over van de DDR-Oberliga, hierdoor werd in dat seizoen met 20 teams gespeeld, maar dit was voor een seizoen. Vanaf 1992/93 t/m heden wordt weer met 18 teams gespeeld.

Eerste clubs Bundesliga

• Oberliga Nord: Eintracht Braunschweig, Werder Bremen, Hamburger SV
• Oberliga West: Borussia Dortmund, 1. FC Köln, Meidericher SV (heden: MSV Duisburg), Preußen Münster, FC Schalke 04
• Oberliga Südwest: 1. FC Kaiserslautern, 1. FC Saarbrücken
• Oberliga Süd: Eintracht Frankfurt, Karlsruher SC, 1. FC Nürnberg, TSV 1860 München, VfB Stuttgart
• Oberliga Berlin: Hertha BSC Berlin

Kampioenschappen per club

Club	Stad	Titels	Seizoenen
FC Bayern München	München	32	1969, 1972, 1973, 1974, 1980, 1981, 1985, 1986, 1987, 1989, 1990, 1994, 1997, 1999, 2000, 2001, 2003, 2005, 2006, 2008, 2010, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023
Borussia Dortmund	Dortmund	5	1995, 1996, 2002, 2011, 2012
Borussia Mönchengladbach	Mönchengladbach	5	1970, 1971, 1975, 1976, 1977
Werder Bremen	Bremen	4	1965, 1988, 1993, 2004
Hamburger SV	Hamburg	3	1979, 1982, 1983
VfB Stuttgart	Stuttgart	3	1984, 1992, 2007
1. FC Kaiserslautern	Kaiserslautern	2	1991, 1998
1. FC Köln	Keulen	2	1964, 1978
Eintracht Braunschweig	Braunschweig	1	1967
TSV 1860 München	München	1	1966
1. FC Nürnberg	Neurenberg	1	1968
VfL Wolfsburg	Wolfsburg	1	2009
Bayer 04 Leverkusen	Leverkusen	1	2024

Per seizoen

Seizoen	Speler	Club(s)	Aantal
1963/1964	Uwe Seeler	Hamburger SV	30
1964/1965	Rudolf Brunnenmeier	1860 München	24
1965/1966	Lothar Emmerich	Borussia Dortmund	31
1966/1967	Lothar Emmerich Gerd Müller	Borussia Dortmund Bayern München	28
1967/1968	Johannes Löhr	1. FC Köln	27
1968/1969	Gerd Müller	Bayern München	30
1969/1970	Gerd Müller	Bayern München	38
1970/1971	Lothar Kobluhn	Rot-Weiß Oberhausen	24
1971/1972	Gerd Müller	Bayern München	40
1972/1973	Gerd Müller	Bayern München	36
1973/1974	Jupp Heynckes Gerd Müller	Borussia Mönchengladbach Bayern München	30
1974/1975	Jupp Heynckes	Borussia Mönchengladbach	27
1975/1976	Klaus Fischer	Schalke 04	29
1976/1977	Dieter Müller	1. FC Köln	34
1977/1978	Dieter Müller Gerd Müller	1. FC Köln Bayern München	24
1978/1979	Klaus Allofs	Fortuna Düsseldorf	22
1979/1980	Karl-Heinz Rummenigge	Bayern München	26
1980/1981	Karl-Heinz Rummenigge	Bayern München	29
1981/1982	Horst Hrubesch	Hamburger SV	27
1982/1983	Rudi Völler	Werder Bremen	23
1983/1984	Karl-Heinz Rummenigge	Bayern München	26
1984/1985	Klaus Allofs	1. FC Köln	26
1985/1986	Stefan Kuntz	VfL Bochum	22
1986/1987	Uwe Rahn	Borussia Mönchengladbach	24
1987/1988	Jürgen Klinsmann	VfB Stuttgart	19
1988/1989	Thomas Allofs Roland Wohlfarth	1. FC Köln Bayern München	17
1989/1990	Jørn Andersen	Eintracht Frankfurt	18
1990/1991	Roland Wohlfarth	Bayern München	21
1991/1992	Fritz Walter	VfB Stuttgart	22
1992/1993	Ulf Kirsten Anthony Yeboah	Bayer 04 Leverkusen Eintracht Frankfurt	20
1993/1994	Stefan Kuntz Anthony Yeboah	1. FC Kaiserslautern Eintracht Frankfurt	18
1994/1995	Mario Basler Heiko Herrlich	Werder Bremen Borussia Mönchengladbach	20
1995/1996	Fredi Bobic	VfB Stuttgart	17
1996/1997	Ulf Kirsten	Bayer 04 Leverkusen	22
1997/1998	Ulf Kirsten	Bayer 04 Leverkusen	22
1998/1999	Michael Preetz	Hertha BSC	23
1999/2000	Martin Max	1860 München	19
2000/2001	Sergej Barbarez Ebbe Sand	Hamburger SV Schalke 04	22
2001/2002	Márcio Amoroso Martin Max	Borussia Dortmund 1860 München	18
2002/2003	Thomas Christiansen Giovane Élber	VfL Bochum Bayern München	21
2003/2004	Aílton Gonçalves da Silva	Werder Bremen	28
2004/2005	Marek Mintál	1. FC Nürnberg	24
2005/2006	Miroslav Klose	Werder Bremen	25
2006/2007	Theofanis Gekas	VfL Bochum	20
2007/2008	Luca Toni	Bayern München	24
2008/2009	Grafite	VfL Wolfsburg	28
2009/2010	Edin Džeko	VfL Wolfsburg	22
2010/2011	Mario Gómez	Bayern München	28
2011/2012	Klaas-Jan Huntelaar	Schalke 04	29
2012/2013	Stefan Kießling	Bayer 04 Leverkusen	25
2013/2014	Robert Lewandowski	Borussia Dortmund	20
2014/2015	Alexander Meier	Eintracht Frankfurt	19
2015/2016	Robert Lewandowski	Bayern München	30
2016/2017	Pierre-Emerick Aubameyang	Borussia Dortmund	31
2017/2018	Robert Lewandowski	Bayern München	29
2018/2019	Robert Lewandowski	Bayern München	22
2019/2020	Robert Lewandowski	Bayern München	34
2020/2021	Robert Lewandowski	Bayern München	41
2021/2022	Robert Lewandowski	Bayern München	35
2022/2023	Niclas Füllkrug Christopher Nkunku	Werder Bremen RB Leipzig	16

Eeuwige ranglijst

Aantal seizoen in Bundesliga

Vetgedrukte teams spelen in (2023/24) in de Bundesliga

• /61 = aantal seizoenen in 1e

Records Bundesliga

Topscorers

1. Gerd Müller (1965 - 1979) 365 doelpunten
2. Robert Lewandowski (2010 - 2022) 322 doelpunten
3. Klaus Fischer (1968 - 1988) 268 doelpunten
4. Jupp Heynckes (1965 - 1978) 220 doelpunten
5. Manfred Burgsmüller (1969 - 1990) 213 doelpunten
6. Claudio Pizarro (1999 - 2020) 197 doelpunten
7. Ulf Kirsten (1990 - 2003) 182 doelpunten
8. Stefan Kuntz (1983 - 1999) 179 doelpunten
9. Klaus Allofs (1975 - 1993) 177 doelpunten
10. Dieter Müller (1973 - 1986) 177 doelpunten
11. Mario Gomez (2009 - 2020) 170 doelpunten

Meest gespeelde wedstrijden

1. Karl-Heinz Körbel (1972 - 1991) 602 wedstrijden
2. Manfred Kaltz (1971 - 1991) 581 wedstrijden
3. Oliver Kahn (1988 - 2008) 557 wedstrijden
4. Klaus Fichtel (1965 - 1988) 552 wedstrijden
5. Mirko Votava (1976 - 1996) 544 wedstrijden
6. Klaus Fischer (1968 - 1988) 535 wedstrijden
7. Eike Immel (1978 - 1995) 534 wedstrijden
8. Willi Neuberger (1966 - 1983) 522 wedstrijden
9. Michael Lameck (1972 - 1988) 518 wedstrijden
10. Uli Stein (1978 - 1997) 512 wedstrijden

Andere

• Meeste wedstrijden achtereen gescoord vanaf competitiestart: 11, Robert Lewandowski van Bayern München in 2019/20
• Meeste doelpunten in één seizoen: 41 Robert Lewandowski
• Snelste doelpunt (9 seconden): Karim Bellarabi op 23 augustus 2014 voor Bayer 04 Leverkusen, uit tegen Borussia Dortmund en Kevin Volland, op 22 augustus 2015 voor Hoffenheim, thuis tegen FC Bayern München.
• Meeste eigendoelpunten: 6, Manfred Kaltz van Hamburger SV en Nikolče Noveski van FSV Mainz 05.
• Oudste speler: Klaus Fichtel van Werder Bremen (43 jaar en 180 dagen).
• Jongste speler: Youssoufa Moukoko van Borussia Dortmund (16 jaar en 1 dag).
• Meeste rode kaarten (tot aan nu) : Jens Nowotny (8), Jerome Boateng, Stefan Effenberg, Sergej Barbarez, Martin Stranzl en Torsten Kracht (allen 7).
• Meeste doelpunten door penalty’s: Manfred Kaltz (53 raak om 7 gemist).
• Meest gepasseerde keeper: 829 tegendoelpunten, Eike Immel (534 wedstrijden).
• Vaakst de ‘nul’ gehouden: 173 keer, Oliver Reck (471 wedstrijden).
• Meeste kampioenschappen gewonnen als speler: 12 keer Thomas Müller.
• Meeste kampioenschappen gewonnen als coach: 8 keer, Udo Lattek.
• Meeste wedstrijden gewonnen als coach: 820 keer, Otto Rehhagel, gevolgd door Erich Ribbeck met 569 keer.
• Slechtste team: SC Tasmania 1900 Berlin (seizoen 1965/66) met de volgende negatieve records:
  • Laatste (51e) plek in de eeuwige Bundesliga-lijst.
  • Slechtste seizoen: Minste doelpunten gescoord (15), meest gepasseerd (108), minste punten (8), minste gewonnen wedstrijden (2), meeste verloren wedstrijden (28), meeste wedstrijden verloren op eigen grond (12)
  • Verloor 82,3% van de gespeelde Bundesliga-wedstrijden
  • Enige Bundesliga-team dat niet op vreemde bodem wist te winnen.
  • Langste reeks zonder overwinning (31 wedstrijden)
  • Langste reeks verliezen op eigen grond (8, gelijk met Hansa Rostock in 2004/2005)
  • Meest verloren wedstrijden achter elkaar (10, gelijk met Arminia Bielefeld in 1999/2000, de fans scandeerden achteraf "Tasmania Bielefeld")
  • Grootste verlies op eigen bodem (0:9 tegen Meidericher SV)
  • Laagste opkomst voor een Bundesliga-wedstrijd (824, de eerste Bundesliga wedstrijd trok 81.500 bezoekers)

Ranglijst landskampioenen (1903-2023)

Landskampioenen 1903–1945

Landskampioenen 1948–1963 (Oberliga)

Spelers

Spelers, waarvan de naam vetgedrukt staat, zijn nog actief in de Bundesliga

Trainers

Spelers, waarvan de naam vetgedrukt staat, zijn nog actief in de Bundesliga

• (de) Officiële website

Zie de categorie Fußball-Bundesliga (Germany) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.