କିଲୋଗ୍ରାମ
କିଲୋଗ୍ରାମ (mark: kg) ଓଜନ ମାପର ଏକ SI ମାପକ ଅଟେ । ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମର ପରିଭାଷା ଅନୁସାରେ, ଏହା ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମୂଳରୂପ କିଲୋଗ୍ରାମ, IPK, [୧] (IPK; ଯାହା ନିଜ ଫ୍ରେଞ୍ଚ ନାମ ଲୀ ଗ୍ରାଣ୍ଡ K)ଦ୍ୱାରା ଜଣାଯାଏ କି, ଓଜନ ଭାର ବରାବର ରହିଥାଏ ଯାହା କି ଏକ ଲିଟର ଜଳ ପରିମାଣ ସ୍ୱରୂପ ସମାନ ଅଟେ । ଏହା ଏକମାତ୍ର SI ମାପକ ଅଟେ, ଯାହାର ଉପସର୍ଗ (କିଲୋ) ସେହି ନାମର ଭାଗ ଅଟେ ।
୨୦ ମଇ, ୨୦୧୯ ମସିହାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଲୋଗ୍ରାମର ପରିଭାଷା "ପ୍ଲାଙ୍କ ସ୍ଥିରାଙ୍କ" (Planck constant) 6.62607015×10−34 kg⋅m2⋅s−1 ରୂପେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।[୨][୩] ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମ ୨.୨ରୁ ଅଳ୍ପ ଅଧିକ ଅଟେ । ଏକ ଟନ ଏକ ହଜାର କିଲୋଗ୍ରାମ ହୋଇଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ଗଭୀରତା ଅନୁସାରେ ଏକ ଲିଟର ପାଣିର ଓଜନ ପାଖାପାଖି ୩.୯୮ °C (39.16 °F; 277.13 K) ରୂପେ ଏକ ହଜାର କିଲୋଗ୍ରାମ ହୋଇଥାଏ ,ଏହା ୧୭୯୫ ମସିହାରେ ଗ୍ରାମ ପରିଭାଷାର ଆଧାର ଥିଲା ।
ଦୈନିକ ପ୍ରୟୋଗରେ ଆମେ କିଲୋଗ୍ରାମକୁ ବସ୍ତୁର ଭାର ରୂପେ ଜାଣିଥାଉ, କିନ୍ତୁ ତାହା ଭାର ନହୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟମାନର ମାପ ଅଟେ । କୌଣସି ବସ୍ତୁର ଭାର ସେଥିରେ ଲାଗିଥିବା ଗୁରୁତ୍ବାକର୍ଷଣ ବଳର ମାପ ନ୍ୟୁଟନଦ୍ୱାରା ମପା ଯାଇଥାଏ ।[୪].
SI ମାପକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବହୁ ମାପକମାନ କିଲୋଗ୍ରାମର ସାପେକ୍ଷ ରୂପେ ପରିଭାଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଅତଏବ ଏହାର ସ୍ଥିରତା ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଯେତେବେଳେ IPKକୁ ସମୟ ସହିତ ବଦଳିବାକୁ ଲାଗିଲା, ତା'ପରେ CIPM ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ଏହା ମତ ରଖିଥିଲେ ଯେ, କିଲୋଗ୍ରାମକୁ ପ୍ରକୃତିର ମୂଳ ସ୍ଥିରାଙ୍କରେ ପରିଭାଷିତ କରାଯାଉ ।[୫]
SI ଗୁଣକ
SI ଉପସର୍ଗ କୌଣସି ମାପନ ନାମ କିମ୍ବା ଚିହ୍ନ ସହିତ ସିଧାସଳଖ ଯୋଡ଼ା ଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ, ଏଥିପାଇଁ ଏହି ଉପସର୍ଗ ଗ୍ରାମ ସହିତ ହିଁ ଯୋଡ଼ାଯାଏ, କିନ୍ତୁ କିଲୋଗ୍ରାମ ସହିତ ଯୋଡ଼ାଯାଏ ନାହିଁ , ଯାହା ସହିତ ପ୍ରଥମରୁ ହିଁ କିଲୋ ଉପସର୍ଗ ଲଗା ହୋଇଛି। [୬] Eg० ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମର ଦଶଲକ୍ଷ ଭାଗ ଅଟେ 1 mg (ଏକ ମିଲିଗ୍ରାମ), କିନ୍ତୁ ଏହା 1 µkg (ଏକ ମଇକ୍ରୋ କିଲୋଗ୍ରାମ) ନୁହେଁ ।
- ମଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ ପ୍ରାୟତଃ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ରୂପ ହେଉଛି “mcg”, ବିଶେଷ ରୂପେ ଔଷଧି ଏବଂ ପୁରକ ପୋଷଣ ଚିହ୍ନନରେ, "μ" ଉପସର୍ଗ ଭଲଭାବେ ଟେକ୍ନିକ ବିଷୟର ବାହାରେ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇପାରି ନାହିଁ । ପରେ ଭ୍ରମ ସ୍ଥିତିରୁ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ [୭] ଏହାର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ନାମ "ମିଲିଗ୍ରାମ" ରଖାଗଲା । ଏହା ୧୦ଗ୍ରାମର ବରାବର ମଧ୍ୟ ଅଟେ ଯାହା "millicentigram" ରୂପେ ଜଣାଶୁଣା ମାପର ଏକ ଅପ୍ରଚଳିତ ତଟରକ୍ଷକ ପୋତ ମାପକ ପାଇଁ ପ୍ରତୀକ ଅଟେ ।
- ମାପକ ନାମ "megagram" ହୁଏତ କେବେ ସାଧାରଣତଃ କେବଳ ମାପର ମାପକ ଯନ୍ତ୍ର ସହିତ ବିଶେଷ ରୂପେ କଠୋର ସ୍ଥିରତା ବାଞ୍ଛିତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଠାରେ ସନ୍ଦର୍ଭର ଟେକ୍ନିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ସଭିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଜନ ପାଇଁ, ମାପକ "ଟନ" ବଦଳରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ଟନ ଏବଂ ତାହାର ପ୍ରତୀକ, ଟୀ ୧୮୭୯ ମସିହାରେ CIPMଦ୍ୱାରା ନିଜର କରାଗଲା । ଏହା SI ସହିତ ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ BIPMଦ୍ୱାରା ସ୍ବୀକାଏ କରାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଏକ SI ମାପକ ରହିଛି ଯାହା ଇଂରାଜୀ କହୁଥିବା ଦେଶରେ ସାଧାରଣତଃ "ମେଟ୍ରିକ ଟନ" କୁହାଯାଏ ।[୮] ମାପକ ନାମ "megatonne" , "Mount" ଏବଂ ପ୍ରାୟତଃ "teragram" (ଟୀଜୀ) ରହିଥାଏ, ଯାହା ବିଷୟରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ କାଗଜରେ ବରାବର ମୂଲ୍ୟ ରହିଛି ।
ଇତିହାସ
୧୮୭୯ ମସିହାରେ ଧାତୁର ଖଣ୍ଡ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା । ଏହା କୌଣସି ସଂସ୍ଥାର ଔପଚାରିକ ଭାବେ ୧୮୮୯ ମସିହାରେ କିଲୋଗ୍ରାମ ଭାବେ ବଛା ଯାଇଥିଲା । ଏହା ୯୦% ପ୍ଲାଟିନମ ଏବଂ ୧୦% ଇରିଡିୟମରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ।[୯] ସେହିସବୁ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଏଥିପାଇଁ ବଛାଯାଇଥିଲା କାରଣ, ସେଗୁଡିକ ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁ ପରି ଜଙ୍କ ନଥିଲା । ଏହାକୁ Sèvres, ଫ୍ରାନ୍ସ "ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ବ୍ୟୁରୋ" (BIPM)ରେ ଭୂତଳାଗାର / ସୁରକ୍ଷା-କକ୍ଷରେ ସଂଗ୍ରହ କରି ରଖାଯାଉଥିଲା । ୧୭୯୫ରୁ ୧୭୯୯ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଦ୍ରବ୍ୟମାନର ମାପକକୁ "କିଲୋଗ୍ରାମ" କୁହାଯାଉ ନଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ "ଗମ୍ଭୀର (ପିଣ୍ଡ) " ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା ।
ମୂଳ କିଲୋଗ୍ରାମକୁ ବେଲ୍ ଜାର ଭିତରେ ରଖା ଯାଉଥିଲା । ସମୟ ସହି, ଏଥିରେ ଧୂଳି ଜମା ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ବହୁତ ରହିଥିଲା । ଏହାକୁ ମାପିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାର ମୂଳ ଆକାର ପ୍ରାପ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ସଫା କରାଯାଉଥିଲା ।