ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ

ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ , ସ୍ୱର୍ଗତ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଏକ ଉପନ୍ୟାସ ।^[୧] ୧୮୦୩ରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର ଓ ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାର ଚରମ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରଠାରୁ ୧୯୦୩ରେ ଉତ୍କଳ-ସମ୍ମିଳନୀ ମଣ୍ଡପରୁ ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାର ନବଜନ୍ମ ଘୋଷଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଦୀର୍ଘ ଏକ ଶତାବ୍ଦୀ କାଳର ଇତିହାସ, ଏଥିରେ ଗ୍ରଥିତ ହୋଇଛି । ଉନ୍ନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାର ନବଜାଗରଣ ଓ ସେଥିରେ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଭୂମିକା, ଏହାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ।^[୨]

ଏଥିରେ, ଉନ୍ନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ମର୍ମର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣର ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଇନାହିଁ; ବରଂ ରକ୍ତମାଂସ ଦେହଧାରୀ ଗୋଟିଏ ମନୁଷ୍ୟର ଅଲେଖ୍ୟ ଏଥିରେ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଛି,^[୩] ଓ ତାହା ସହ ଅଛି ଉନ୍ନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମାଜ ଓ ରାଜନୀତିର ରୂପାୟନ ।

ମୁଖ୍ୟତଃ ‘’ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’’ ଓ ସମସାମୟିକ ବିଭିନ୍ନ ରିପୋର୍ଟ ଆଉ ଚିଠିପତ୍ର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି, ଏହାର ରଚନା କରାଯାଇଛି । ସ୍ୱର୍ଗୀୟା ଶୈଳବାଳା ଦାସଙ୍କଠାରୁ ସଂଗୃହୀତ ସଂଗ୍ରାମ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ଆଦ୍ୟ ଯୌବନର ଇତିହାସ ଓ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଶୈଳବାଳାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଏକ ଇଂରାଜୀ ପୁସ୍ତକରୁ (ଯାହାକି କେବେବି ପ୍ରକାଶର ଦିବାଲୋକ ଦେଖିନଥିଲା ^[୩]) ବହୁ ତଥ୍ୟ ଏଥିରେ ସନ୍ନିବେଶିତ ହୋଇଛି ।