Głowienka (roślina)
Głowienka (Prunella L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Obejmuje około 7[4]–8[5] gatunków. Występują w Europie, Azji i północnej Afryce[4]. Z czterech gatunków europejskich[4] trzy występują w Polsce: głowienka kremowa P. laciniata, pospolita P. vulgaris i wielkokwiatowa P. grandiflora[6]. Zasiedlają zarówno siedliska suche i nasłonecznione, jak i wilgotne i cieniste[7]. Głowienka pospolita wykorzystywana była jako roślina lecznicza. Głowienka wielkokwiatowa i niektóre inne gatunki bywają uprawiane jako rośliny ozdobne[4][7].
 Głowienka wielkokwiatowa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | głowienka |
| Nazwa systematyczna | |
| Prunella L. Sp. Pl. 600. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Morfologia
- Pokrój
- Byliny o płożącej i podnoszącej się łodydze, korzeniącej się w węzłach, osiągające do 60 cm wysokości[7].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bezwonne, pojedyncze, całobrzegie lub pierzasto klapowane[7].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane po 6 w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, tworzących kłosokształtny kwiatostan[7]. Kielich zrosłodziałkowy, tworzący dwie wargi, z których dolna ma trzy krótkie ząbki, a górna dwa dłuższe i węższe. Na rurce kielicha widocznych jest 10 wiązek przewodzących. Korona fioletowoniebieska, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną dwiema wargami. Górna warga kapturkowata, dolna z trzema łatkami, z których środkowa jest większa od bocznych. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, dolna para wystaje z rurki korony, ale ukryta jest pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach[7].
Systematyka
Brunella Mill., Prunellopsis Kudô
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae[8].
- Prunella albanica Pénzes
- Prunella × bicolor Beck – głowienka dwubarwna
- Prunella × codinae Sennen
- Prunella cretensis Gand.
- Prunella × gentianifolia Pau
- Prunella grandiflora (L.) Scholler – głowienka wielkokwiatowa
- Prunella hyssopifolia L. – głowienka hyzopolistna
- Prunella × intermedia Link
- Prunella laciniata (L.) L. – głowienka kremowa
- Prunella orientalis Bornm.
- Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
- Prunella × surrecta Dumort.
- Prunella vulgaris L. – głowienka pospolita