Piracetam
Piracetam – organiczny związek chemiczny, pochodna 2-pirolidonu, stosowany jako lek nootropowy.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny | C6H10N2O2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa | 142,16 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | biały lub prawie biały proszek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
ATC | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Działanie
Mechanizm działania piracetamu nie jest do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie działa poprzez wpływ na przemiany energetyczne w komórkach ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy oraz poprawia ukrwienie mózgu zmniejszając lepkość krwi oraz usprawniając mikrokrążenie bez poszerzania naczyń ani zmiany ciśnienia krwi[2]. W wyniku tego ułatwia syntezę związków wysokoenergetycznych i zwiększenie rezerwy energetycznej. Między innymi poprzez usprawnienie syntezy neuroprzekaźników[potrzebny przypis] piracetam poprawia metabolizm neuronów ośrodkowego układu nerwowego. To działanie jest szczególnie widoczne w stanach zmniejszonej aktywności OUN. Skutkuje to usprawnieniem zapamiętywania i przypominania, koncentracji uwagi oraz poprawą sprawności psychofizycznej. Wykazano, że u chorych na niedokrwistość sierpowatokomórkową piracetam wpływa korzystnie na elastyczność błony komórkowej erytrocytów, zmniejsza lepkość krwi i zapobiega zlepianiu się krwinek czerwonych.
Nie powoduje uzależnienia fizycznego[3].
Wskazania do stosowania
Piracetam jest stosowany w leczeniu:
- zaburzeń procesów poznawczych w zespołach otępiennych z wyłączeniem choroby Alzheimera
- mioklonii pochodzenia korowego
- zawrotów głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego
- zaburzeń dyslektycznych jednocześnie z terapią logopedyczną
- ADHD[4].
Przeciwwskazania
- nadwrażliwość na piracetam i inne pochodne pirolidonu
- krwawienie śródmózgowe
- schyłkowa niewydolność nerek
- pląsawica Huntingtona.
Środki ostrożności
- Ze względu na wpływ piracetamu na agregację płytek krwi należy zachować ostrożność stosując u osób z zaburzeniem hemostazy i czynności nerek.
- Nie należy nagle odstawiać leku u chorych z mioklonią, by nie dopuścić do nagłego nawrotu objawów lub drgawek uogólnionych.
- Niektóre preparaty dostępne na polskim rynku w postaci tabletek[5] zawierają laktozę – pacjenci z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy nie powinni stosować tych leków.
- Nie należy stosować piracetamu w ciąży, chyba że istnieją wyraźne wskazania, ponieważ lek przenika przez barierę łożyskową i do mleka kobiecego. Unikać stosowania w okresie karmienia piersią.
- Preparaty dostępne na polskim rynku w postaci roztworu doustnego[5] zawierają nipaginy. Są to środki konserwujące, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Zawierają również glicerol, który może powodować ból brzucha i biegunkę.
- Niektóre preparaty w postaci roztworu doustnego oraz tabletek[5] zawierają sód, co należy wziąć pod uwagę w przypadku stosowania leku u pacjentów będących na diecie niskosodowej.
- Preparat występujący w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego[5] zawiera mannitol, który może mieć działanie lekko przeczyszczające oraz aspartam, który może być szkodliwy dla pacjentów z fenyloketonurią, gdyż jest źródłem fenyloalaniny.
- Piracetam może niekorzystnie wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn[6].
Interakcje
Może nasilać działanie amfetaminy, jej pochodnych (MDMA i MDA) oraz niektórych analeptyków[7][8].
Działania niepożądane
Dawkowanie
Dawkę piracetamu ustala lekarz w zależności od stanu klinicznego chorego.
Zaburzenia czynności poznawczych: stosuje się maksymalną dawkę dobową 2,4 g, podzieloną na 2–3 dawki w ciągu dnia.
Mioklonia pochodzenia korowego: leczenie rozpoczyna się od dawki 7,2 g na dobę, zwiększając co 3–4 dni o 4,8 g na dobę do dawki maksymalnej 24 g/dobę dzielonej na 2 lub 3 dawki[9].
Zaburzenia dyslektyczne: dawka wynosi 3,2 g/dobę w dwóch dawkach podzielonych.
Zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego: leczenie prowadzi się, podając 2,4 g na dobę w 3 dawkach podzielonych przez 8 tygodni.
Ostatniej nie podaje się w godzinach wieczornych, ponieważ mogą wystąpić problemy z zasypianiem[10]. Tabletek nie należy rozgryzać.
Przedawkowanie
Odnotowano jeden przypadek biegunki krwawej i bólów brzucha u pacjenta, który zażył doustnie 75 gramów piracetamu[6]. W ostrym, znacznym przedawkowaniu należy opróżnić żołądek, stosując płukanie żołądka lub wywołując wymioty. Nie istnieje swoista odtrutka w przypadku przedawkowania piracetamu. Leczenie przedawkowania jest objawowe i może polegać na wykonaniu hemodializy.
Preparaty
W Polsce w roku 2016 do obrotu dopuszczone zostały[5]: Biotropil, Lucetam, Memotropil, Nootropil, Piracetam Espefa, Piracetam Medana, Piracetam Mylan, Piracetamum 123ratio i Recodium.
Dostępność
Piracetam w wielu krajach dostępny jest bez recepty, natomiast w Polsce tylko z przepisu lekarza lub w lecznictwie zamkniętym[5].
Przypisy
Bibliografia
- Biotropil (tabletki) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-14]. (pol.).
- Memotropil (roztwór do infuzji) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-05]. (pol.).
- Nootropil (granulat do sporządzania roztworu doustnego) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-07)]. (pol.).
- Nootropil (roztwór doustny) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-14)]. (pol.).
- Nootropil (tabletki powlekane) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-07)]. (pol.).
- Pharmindex: kompendium leków. Warszawa: CMP Medica Poland, 2012, s. 1295. ISBN 978-83-62078-04-2.