Psylot
Psylot (Psilotum Sw.) – rodzaj roślin z rodziny psylotowatych (Psilotaceae). Opisano kilka gatunków, ale odrębność uzasadniającą rangę gatunkową mają prawdopodobnie tylko dwa taksony. Rośliny te rosną w strefie tropikalnej i w strefie ciepłej klimatu umiarkowanego sięgając na półkuli północnej po południowo-wschodnie krańce Stanów Zjednoczonych, południowo-zachodnie Europy, Japonię, Półwysep Koreański[4] i Hawaje[5]. Rozwijają się w różnych siedliskach, zarówno jako rośliny naziemne i epifity[6]. Brak ich jednak na obszarach suchych[4]. Są obligatoryjnie zależne od mykoryzy[7]. Swym oryginalnym pokrojem przypominają dewońskie ryniofity[8].
 Psilotum nudum – pędy z zarodniami | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | psylotowce | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | psylot | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Psilotum O. Swartz J. Bot. (Schrader) 1800(2): 8, 109. Oct-Dec 1801[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
P. triquetrum O. Swartz = P. nudum (L.) Palisot de Beauvois[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
W Japonii gatunek P. nudum uważany był za roślinę świętą, przez co był i jest też popularnie uprawiany[9], w tym także jako roślina doniczkowa[8]. Wyhodowano ponad 100 odmian uprawnych tego gatunku[6][9]. Mieszkańcy wysp Oceanii pozyskiwali i wykorzystywali zarodniki tego psylota jako puder chroniący przed otarciami[9].
Morfologia i anatomia
.jpg)
- Gametofity (przedrośla)
- Bezzieleniowe, podziemne, bardzo podobne do kłączy sporofitu[8] – są walcowate i pokryte na całej powierzchni chwytnikami. Żyją w symbiozie z grzybami. Składają się z tkanki miękiszowej z koncentryczną wiązką przewodzącą[5], mającą charakter protosteli (występuje tylko w większych przedroślach)[8].
- Na całej powierzchni gametofitu powstają rodnie i plemnie. Te pierwsze składają się z zagłębionej w tkance miękiszowej części brzusznej i wysuniętej na zewnątrz szyjki. Część brzuszna składa się z komórki jajowej i kanałowo-brzusznej. Szyjka ma długość 4–6 komórek i zawiera w środku dwie komórki kanałowe. Kuliste plemnie mają ściankę tworzoną z jednej warstwy komórek i wypełnione są przez komórki plemnikotwórcze, cechujące się dużymi jądrami komórkowymi. Powstają z nich plemniki, które pokryte są licznymi rzęskami i spiralnie skręcone[5].
- Sporofity
- Pod ziemią rozwija się w postaci silnie i nieregularnie rozgałęzionego kłącza[4] pozbawionego korzeni, ale pokrytego na całej jego powierzchni licznymi chwytnikami[8]. Kłącze rośnie dzięki trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5], przy czym co pewien czas w sposób nieregularny powstają potomne komórki merystymatyczne tworzące odgałęzienia[7].
- Z kłącza wyrastają rózgowate pędy nadziemne osiągające do 30 cm[8], rzadko do 1 m wysokości[4]. Pędy te rozgałęziają się widlasto[8] i pokryte są łuskowatymi, drobnymi mikrofilami (z pojedynczą żyłką przewodzącą) lub enacjami – drobnymi wypustkami pozbawionymi wiązki przewodzącej[4]. Kulistawe zarodnie mają grube ściany z dwóch warstw komórek[7] i zrastają się po trzy w synangia na końcach bardzo krótkich trzoneczków wyrastających w kątach liści[8][4]. Do synangiów dochodzi pojedyncza wiązka przewodząca[5]. Zarodniki są jednakowe, nerkowate, powstają w liczbie ponad tysiąca w poszczególnych zarodniach[7]. W budowie wewnętrznej zarówno kłączy, jak i pędów nadziemnych występuje walec osiowy typu aktynosteli. Podobnie jak kłącza, pędy rosną dzięki pojedynczej, trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5].
Rozwój i rozmnażanie
Po zapłodnieniu komórki jajowej, w wyniku pierwszego jej podziału powstaje komórka dolna i górna. Z tej pierwszej rozwija się stopa zarodka zagłębiona w tkankach gametofitu – jej wydłużone komórki pobierają z niego substancje odżywcze. Z górnej komórki rozwija się początkowo kulistawy i niezróżnicowany zarodek, pozostający pod osłoną tkanek gametofitu. Zarodek rosnąc i wydłużając się w końcu rozrywa te tkanki, po czym dzieli się dychotomicznie na podziemne kłącze i pęd nadziemny[5].
Poza rozmnażaniem płciowym i wytwarzaniem jednakowych zarodników[8] rośliny te mogą rozmnażać się wegetatywnie za pomocą okrągłych rozmnóżek. Ich komórki położone są w kilku równoległych warstwach. Po oddzieleniu się od roślin macierzystych mogą z nich wyrastać nowe osobniki[5].
Systematyka
Jeden z dwóch rodzajów z rodziny psylotowatych (Psilotaceae) z rzędu psylotowców (Psilotales)[10][2]. Obejmuje dwa gatunki[11][7].
- Wykaz gatunków[11]
- Psilotum complanatum Sw.
- Psilotum nudum (L.) P. Beauv.