Sergiusz Abżółtowski

Syn Mikołaja Adolfa^[1], Polaka – generała rosyjskiego (katolika) i Anny z Hopfenhausenów^[1], Rosjanki (prawosławnej)^[3].

Ukończył Korpus kadetów w Sumach (Ukraina), Michajłowską Szkołę Artylerii w Petersburgu (1910). W tym samym roku przydzielono go do 2 pułku pskowskich dragonów. W październiku 1913 został mianowany dowódcą 2 baterii I dywizjonu konno-górskiej artylerii. W sierpniu 1914 został komendantem dywizjonowej szkoły podoficerskiej. Od 14 września 1914 służył na froncie. W grudniu 1915 przeniesiono go do 1 baterii 6 Brygady Artylerii Ciężkiej. Później trafił do lotnictwa. Służył w charakterze obserwatora w 2 Niszczycielskim Oddziale Lotniczym. W 1917 przeszkolił się na pilota w Sewastopolu^[1]. Dowodził 5 Niszczycielskim Oddziałem Lotniczym. Służbę w rosyjskich siłach powietrznych zakończył w stopniu kapitana pilota i z nalotem 82 godzin^[4].

W 1918 w Stanach Zjednoczonych Ameryki razem z kpt. Jerzym Kossowskim zgłosił się ochotniczo do Armii Polskiej we Francji jako szeregowy aby dostać się do Armii Hallera. Początkowo skierowany został do obozu w Sillé-le-Guillaume. W lipcu tego roku przeniesiony został do Szkoły Lotniczej w Dijon, a następnie do Szkoły Lotniczej w Longvie i Szkoły Wyższego Pilotażu w Pau.

Na początku 1919 objął kolejno funkcje pomocnika do spraw technicznych i dowódcy lotnictwa Armii Polskiej we Francji^[1]. Kiedy wybuchła wojna polsko-bolszewicka został mianowany szefem lotnictwa Frontu Południowo-Zachodniego i Środkowego. Później pełnił funkcję zastępcy Szefa Lotnictwa Polowego. 25 listopada 1920 został mu zatwierdzony stopień majora wojsk lotniczych z dniem 1 kwietnia 1920^[5].

W latach 1921–1922 był słuchaczem I Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W grudniu 1924 został przesunięty w Departamencie IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych ze stanowiska szefa Wydziału Ogólno–Organizacyjnego na stanowisko II inspektora^[6]. 1 grudnia 1924 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych generała dywizji Władysława Sikorskiego awansował go na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 2. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki^[7]. Od maja 1925 dowodził 3 pułkiem lotniczym w Poznaniu-Ławicy. Z dniem 1 lutego 1929 został zwolniony z zajmowanego stanowiska, oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII i skierowany na dwumiesięczny urlop, a z dniem 31 marca tego roku przeniesiony w stan spoczynku^[8].

Po przewrocie majowym 1926 wciągnięty przez płk. Ludomiła Rayskiego, ówczesnego dowódcę lotnictwa, na tzw. „listę kondotierów” (oficerów starszych zasługami wojennymi i stażem w lotnictwie)^[3]. Płk Rayski (następnie generał brygady) w związku z pochodzeniem ochrzcił go „Moskalem”, co, mimo zasług wojennych, spowodowało w ramach czystek w armii po przewrocie majowym, zwolnienie do rezerwy w wieku 39 lat^[3]. W 1930 r. został przewodniczącym komisji zajmującej się polepszeniem stanu wyszkolenia pilotów myśliwskich, a w larach 1936–1939 był wykładowcą w Wyższej Szkole Lotniczej^[9].

Płk Abżółtowski był dużej klasy teoretykiem wojskowo-lotniczym. Bardzo płodnym pisarzem, twórcą piśmiennictwa lotniczego. W 1921 wydał Taktykę lotnictwa. Był redaktorem Regulaminów lotniczych, twórcą polskiej operacyjnej myśli lotniczej^[3].

W 1939 zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w trakcie przekraczania niemiecko-radzieckiej linii demarkacyjnej^[4].

Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów ośmiotomowej Encyklopedii wojskowej wydanej w latach 1931–1939 gdzie zredagował hasła związane z taktyką lotniczą^[10] oraz redaktorem naczelnym Małej encyklopedii lotniczej^[11] . Autor szeregu publikacji fachowych:

• Doktryna i organizacja lotnictwa (1932),
• O niebezpieczeństwie lotniczym i obronie przeciwlotniczej kraju (1934),
• O niebezpieczeństwie lotniczym (1937).

• Krzyż Walecznych (dwukrotnie, 1921)^[1][12][13]
• Złoty Krzyż Zasługi (29 kwietnia 1925)^[14]
• Medal Niepodległości (4 listopada 1933)^[15]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[1]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[1]
• Polowa Odznaka Pilota nr 3 (11 listopada 1928)^[16]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[17]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1921)^[1][18]
• Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)^[1]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)^[1]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Otton Laskowski: Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa Praca zbiorowa pod red. mjr. dypl pil. Marjana Romeyki, Warszawa 1933.
• Sergiusz Abżółtowski: Mała encyklopedia lotnicza. Warszawa: Liga Obrony Po­wietrznej i Przeciwgazowej, Zakł. Graf. B. Wierzbicki, 1938.
• Marian Romeyko [red.]: Przed i po maju. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 550–551.
• Niestrawski Mariusz, Abżółtowski Sergiusz, dostępny na stronie internetowej http://web.archive.org/web/20160304081510/https://www.infolotnicze.pl/2013/06/11/sergiusz-abzoltowski/; [dostęp: 19 października 2013, godz. 11.46].
• Józef Zieliński: Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921–2012. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13990-9. OCLC 924867180.

• Publikacje Sergiusza Abżółtowskiego w bibliotece Polona