Stanisław Charzewski

Urodził się 25 kwietnia 1882 w Brzozowie, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Konstantego, kasjera tamtejszego Towarzystwa Zaliczkowego (zm. przed 1903) i Ludwiki ze Sławińskich^[1][2][a][3]. Był młodszym bratem Tadeusza (1878–1915) i kuzynem Aleksandra (1878–1916), również legionistów.

W 1904 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Zdzisław Adamczyk, Witold Fusek, Bolesław Mozołowski, Bronisław Praszałowicz, Kazimierz Świtalski, Zygmunt Tomaszewski)^[4][5][6][7]. Po śmierci ojca w trakcie nauki gimnazjalnej pozostawał pod opieką radcy sądu w Sanoku, Władysława Smólskiego^[3]. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego uzyskując tytuł doktora praw. Od początku studiów był członkiem Czytelni Akademickiej we Lwowie, a w ramach jej koła muzycznego prowadził kwartet smyczkowy^[8]. Był czynnym członkiem Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie^[9]. Jeszcze podczas studiów od 22 lipca do 10 sierpnia 1908 prowadził wycieczkę pieszą z Sanoka przez Karpaty i Tatry na Babią Górę^[10][11]. Przed 1914 był zatrudniony w kancelarii adwokackiej. Był kawalerem.

Przed 1914 w Sanoku działał w organizacjach niepodległościowych. Był jednym z założycieli stowarzyszenia Towarzystwo Młodzieży Polskiej „Znicz” w Sanoku, powołanego 17 lipca 1904^[12]. W rodzinnym Brzozowie był członkiem LXIX Polskiej Drużyny Strzeleckiej i Związku Strzeleckiego. Organizował oddział ZS w Baligrodzie^[13]. Po wybuchu I wojny światowej z Brzozowa zostały wysłane do Legionów Polskich trzy grupy ochotników, wśród których dowódcami byli Stanisław i Aleksander Charzewscy^[14]. Stanisław Charzewski kierował grupą 13 ochotników z Baligrodu, wraz z którą dotarł do Krakowa. Służył w 1 pułku piechoty, później w 2 kompanii II batalionu 5 pułku piechoty w składzie I Brygady. Uczestniczył w kampanii kieleckiej i walkach na Podhalu. Od 8 stycznia do 6 maja 1915 r. z powodu choroby przebywał w Szpitalu Zamek Bulowice w Kętach^[15][16]. Został awansowany do stopnia podporucznika piechoty od 13 czerwca 1915 lub 11 kwietnia 1916. W tym stopniu służąc w 6 kompanii 5 pułku piechoty poległ 5 lipca 1916 w bitwie pod Kostiuchnówką w trakcie kontrataku mjr. Tadeusza „Wyrwy” Furgalskiego^[17].

Przed 1914 urzędnikiem podatkowym w Baligrodzie był Czesław Charzewski (ur. 1874)^[18], zaś urzędnikiem wydziału powiatowego w Brzozowie był Kazimierz Charzewski^[19]. Innym oficerem Legionów Polskich był pochodzący z podbrzozowskiej Raczkowej, Emil Holuka-Charzewski^[20].

W 1934 w Lesku został ustanowiony pomnik (określany jako „Głaz Legionowy”^[21] bądź „Kamień Legionistów”^[22]) upamiętniający wyruszających w bój o niepodległość ojczyzny z powiatu leskiego w szeregi Legionów Polskich. Na tablicy zostali wymienieni Stanisław i Tadeusz Charzewscy (a także m.in. August Krasicki, Wiktor Robel, Marian Wisz).

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6462 – pośmiertnie 17 maja 1922^[23][24]
• Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 13 kwietnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[25]

• Charzewski (Kmita-Charzewski) Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.37-2723 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-03-30].
• Marek Gałęzowski, Charzewski Stanisław [w:] idem, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
• Bitwa pod Kościuchnówką, największy bój legjonowy – w lipcu 1916 r. Stanisław Charzewski. „Panteon Polski”. Nr 13, s. 7, 1 maja 1925. 
• Żołnierze Niepodległości. Charzewski Stanisław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-04-29].