Wysysowate
Wysysowate[2] (Rhopalidae) – rodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych. Kosmopolityczna. Obejmuje ponad 220 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w 30 rodzajach. Wszystkie są fitofagami ssącymi.
Rhopalidae[1] | |||
Amyot et Serville, 1843 | |||
Okres istnienia: jura–dziś | |||
Glinik lulkarz | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | Pentatomomorpha | ||
Nadrodzina | |||
Rodzina | wysysowate | ||
Synonimy | |||
|
Morfologia
Pluskwiaki osiągające od 4 do 16 mm długości ciała[3][4], którego kształt najczęściej jest wydłużony bądź owalny[4]. Większość gatunków ma matowe, maskujące, często brązowawe ubarwienie. Niektóre jednak jaskrawością kolorów i kształtem przypominają Lygaeinae, kowalowate i Largidae[3]. Głowa jest trójkątna lub czworokątna[4]. Nadustek wykracza przed płytki szczękowe (jugae)[3][5]. Oczy złożone są dobrze wykształcone, okrągłe w zarysie[4]. Dwa przyoczka ulokowane są na niskich wzgórkach[3][5]. Czułki są dość cienkie, pozbawione rozszerzeń, o członie pierwszym najkrótszym i u nasady przewężonym[3][4]. Przedplecze jest w zarysie trapezowate lub prostokątne[4], u Serinethinae ma brzegi boczne wyraźnie wcięte tuż za kołnierzem, u Rhopalinae takiego wcięcia natomiast brak[3]. Powierzchnia przedplecza ma w przedniej części bruzdę. Tylne kąty przedplecza są tępe, zaokrąglone. Tarczka ma trójkątny kształt i płaską powierzchnię[4]. Półpokrywy mają często na przykrywkach duże obszary niezesklerotyzowanego, prześwitującego oskórka między żyłkami[3][4]. Na zakrywkach występują liczne żyłki. Charakterystyczny jest dla rodziny całkowity zanik lub silna redukcja ujść gruczołów zapachowych zatułowia[3][5]. Odnóża mają uda pozbawione kolców[4]. Odwłok ma wszystkie przetchlinki umieszczone po stronie brzusznej. Zazwyczaj wewnętrzne laterotergity są wykształcone[3]. Trichobotria na sternitach od czwartego do szóstego rozmieszczone są w prostych, a na siódmym w skośnych szeregach[5]. Lokalizacja trichobotrii na sternitach trzecim i czwartym jest środkowo-boczna, a na dalszych boczna[3]. Piąty tergit jest pośrodku zwężony[4]. Samica ma całobrzegi siódmy sternit, płytkowate pokładełko oraz spermatekę z okrągłym zbiornikiem, małą pompą i długim, poskręcanym przewodem[3].
Stadia larwalne mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane pomiędzy tergitami czwartym i piątym oraz piątym i szóstym, przy czym te ostatnie przesunięte są ku przodowi[3].
Ekologia i występowanie
Wszystkie wysysowate są fitofagami ssącymi. Żerują na rozmaitych roślinach drzewiastych i zielnych. Spotykane są wśród nich gatunki polifagiczne, oligofagiczne i monofagiczne[3].
Rodzina kosmopolityczna[3]. Rhopalinae największą różnorodność osiągają w krainie palearktycznej, zaś Serinethinae w strefie tropikalnej[5]. W sumie z Palearktyki znanych jest około 70 gatunków z 14 rodzajów[4]. Z Polski wykazano 14 gatunków należących do 6 rodzajów (zobacz: wysysowate Polski)[6][4]. W Australii stwierdzono występowanie 7 gatunków z 2 rodzajów[5].
Taksonomia
Do rodziny tej należy ponad 220 opisanych gatunków[7], sklasyfikowanych w 30 rodzajach[8][9]. Takson ten wprowadzony został w 1843 roku przez Charlesa Jean-Baptiste'a Amyota i Jeana Guillaume'a Audinet-Serville'a[10]. Wcześniej umieszczany był w szerzej zdefiniowanych wtykowatych[11]. Współcześnie klasyfikowany jest wraz z nimi oraz smyczykowatymi, Hyocephalidae, Stenocephalidae, Trisegmentatidae i Yuripopovinidae w nadrodzinie Coreoidea w obrębie infrarzędu Pentatomomorpha[8][12].
W 1873 roku podwaliny pod podział wysysowatych położył Carl Stål wyróżniając w ich obrębie cztery działy: Harmostaria, Corizaria, Myrmaria oraz Serinetharia[13]. W 1967 roku N.P. Chopra wprowadził podział na dwie podrodziny, Rhopalinae i Serinethinae, w obrębie tej pierwszej rozpoznając sześć plemion[14]. Współcześnie stosuje się podział na dwie podrodziny i pięć plemion, przy czym rodzajów wymarłych nie przyporządkowano do żadnego z nich[8][9]:
- podrodzina: Rhopalinae Amyot & Serville, 1843
- plemię: Chorosomatini Fieber, 1860
- rodzaje: Agraphopus, Chorosoma, Ithamar, Leptoceraea, Myrmus, Xenogenus
- plemię: Corizomorphini Kiritshenko, 1964
- rodzaj: Corizomorpha
- plemię: Harmostini Stål, 1873
- rodzaje: Aufeius, Harmostes
- plemię: Niestrheini Chopra, 1967
- rodzaje: Arhyssus, Niestrhea, Peliochrous
- plemię: Rhopalini Amyot & Serville, 1843
- rodzaje: Brachycarenus, Corizus, Limacocarenus, Liorhyssus, Maccevethus, Punjentorhopalus, Rhopalus, Strictopleurus
- plemię: Chorosomatini Fieber, 1860
- podrodzina: Serinethinae Stål, 1873
- rodzaje: Boisea, Jadera, Leptocoris
- incertae sedis
- rodzaje: †Grandicaputus, †Longiclavula, †Miracorizus, †Originicorizus, †Quatlocellus, †Vescisalignus