بطلیموسي پاچاهي

بطلیموسي پاچاهي یا بطلیموسي سترواکي هغه لرغوني یوناني دولت ته ویل کېږي چې د هلنېستي دورې پر مهال یې مرکز په مصر کې و. دغه پاچاهي له میلاد وړاندې ۳۰۵ کال کې د لوی سکندر د نږدې کس او مقدوني جنرال بطلیموس لومړني سوتر له خوا تاسیس او له میلاد وړاندې ۳۰ کال کې د اوومې کلئوپاترا د مړینې تر مهاله د بطلیموسي لړۍ له خوا اداره شوه. بطلیموسیانو چې نږدې ۳ پېړۍ یې حکومت وکړ، د لرغوني مصر تر ټولو اوږده او وروستۍ لړۍ وه چې د دیني تلفیق او همدارنګه د یوناني – مصري کلتور د یو ځای کېدو پر مټ یې په بشپړه توګه نوې دوره رامنځته کړه. ^{[۱][۲][۳][۴][۵]}

مقدوني سکندر له میلاد وړاندې ۳۳۲ کال پر مهال د هخامنشي سترواکۍ په وړاندې د خپلو لښکرکشیو په ترڅ کې د فارس تر کنټرول لاندې مصر ونیو. له میلاد وړاندې ۳۲۳ کال کې د سکندر له مړینې وروسته د نوموړي سترواکي ډېر ژر د هغه د نږدې ملګرو او جنرالانو ترمنځ وویشل شوه. بطلیموس چې د سکندر تر ټولو باور وړ کس او جنرال و، له خپلو سیالانو څخه یې د مصر کنټرول خپل کړ او ځان یې د هغو حاکم اعلان کړ. په دې سره د سکندر له خوا تاسیس شوی د السکندریې یونانی ښار د څو راتلونکو پېړیو لپاره د یوناني کلتور، زده کړو او سوداګرۍ په مرکزي او مهم ښار واوښت. له سلوکي سترواکۍ سره د سوریې له جګړو وروسته د هغوی سیال یوناني دولت یا هم بطلیموسي پاچاهۍ خپل قلمرو ته پراختیا ورکړه چې په دغو کې د لیبیا ختیځ، سینا او شمالي النوبه شاملېده. ^[۶][۷]

بطلیموسیانو د دې لپاره چې د بومي مصري وګړو څخه مشروعیت ترلاسه او هغوی یې حکومت په رسمیت وپېژني، د یوناني باسلیوس لقب په خوا کې یې په خپلو نومونو کې د فرعون لقب هم ور زیات کړ؛ همدارنګه به په عامه محضر کې په مصري سبک او جامو کې راڅرګند کېدل. په داسې حال کې چې پاچاهۍ یې په کلکه سره خپلې یوناني ځانګړنې او کړنلارې لرلې، خو پېچلی دولتي اداري سیسټم یې درلود او د دغه هېواد له لویو اقتصادي منابعو څخه یې په پوځي، سیاسي او اقتصادي ډګرونو کې د داسې حاکمې یوناني طبقې په ګټه کار اخیست چې په ډېر ندرت سره د مصر په ټولنه او کلتور کې ادغام شوې وه. ورته مهال مصري بومي وګړو بیا د دغه هېواد په سیمه ییزو او مذهبي بنسټونو خپل واک ساتلی و، خو په دولت کې یې په تدریج سره په دې شرط ځای وموند چې باید یوناني شوي وای . د لومړي بطلیموس څخه وروسته د هغه د زوی او ځای ناستي، دویم بطلیموس فیلادلفوس د واکمنۍ په پیل کېدو سره دوی مصري دودونو ته مخه کړه؛ د بېلګې په توګه د اوزیریس افسانې پر بنسټ دوی هم له خپلو خویندو او وروڼو سره ودونه کول او همدارنګه یې په مصري مذهبي چارو کې ونډه اخیسته. نوي معبدونه یې جوړ کړل، پخواني بېرته ورغول شول او کشیشانو بیاځلي سلطنتي ملاتړ ته لاسرسی وموند. ^{[۸][۹][۱۰]}

له میلاد وړاندې دریمې پېړۍ له نیمايي وروسته، بطلیموسي مصر د سکندر په ځای ناستو دولتونو کې تر ټولو بډایه او پیاوړی دولت او همدارنګه د یوناني تمدن پام وړ بېلګه وه. له میلاد وړاندې دویمې پېړۍ را وروسته یو لړ کورنیو شخړو او بهرنیو جګړو دغه پاچاهي کمزورې کړه او په مخ پر زیاتوالي ډول د روم جمهوریت ته اړونده شوه. د اوومې کلئوپاترا د واکمنۍ پر مهال چې د بطلیموسي ځواک د بېرته زیاتولو هڅه یې وکړه، مصر د روم په کورنۍ جګړه کې ښکېل شو، چې له امله یې وروستی هغه خپلواک یوناني دولت شو چې روم ونیو. رومي مصر د روم په بډایه ولایت او همدارنګه د مقدونیايي کلتور په مرکز واوښت. له همدې امله له میلاد وروسته ۶۴۱ کال کې د مسلمانانو له خوا د مصر د فتحې تر مهاله یې رسمي او سوداګریزه ژبه یوناني وه. ورته مهال سکندریه هم د منځنیو پېړیو تر پایه پورې د مدیترانې د مخکښ ښار په توګه وځلېده. ^[۱۱][۱۲]