د چین او شوروي وېش

د چین او شوروي وېش د چین د خلق جمهوریت او شوروي اتحاد تر منځ د سیاسي اړیکو ماتول وو چې د مارکېسیزم - لینېنیزم له بېلابېلو تفسیرونو او عملي غوښتنلیکونو څخه د نظر د اختلاف له امله د سړې جګړې په بهیر کې له  ۱۹۴۵ څخه تر ۱۹۹۱ کال پورې د هغوی له اړونده جیوپولیټېک اغیز لاندې رامنځته شو. د ۱۹۵۰ مې لسیزې په وروستیو او د ۱۹۶۰مې لسیزې په لومړیو کې د مارکیسیزم اورټوډوکس د تفسیر په اړه د چین او شوروي اتحاد تر منځ بحثونه د ملي سټالینېلرې کولو او له لویدیځ بلوک سره د نړیوال سوله ییز ګډ ژوند پر بنسټ  د شوروي اتحاد د سیاستونو په اړه پر خاصو مناقشو بدل شول. چې د یو مارکېسست په توګه بنسټ ګر چیني پلار مایوزیډونګ د مارکېسسټ رېوېژن (مارکیسسټي بیاکتنه) په توګه تشرېح کړ. د دغه اېډیولوژيک شالید پر وړاندې چین د لویديځې نړۍ پر وړاندې غلیمانه دريځ خپل کړ او د ختيخ بلوک او لوېديځ بلوک تر منځ يې د سوله‌ييز ګډ ژوند پر بنسټ د شوروي اتحاد سیاست په ښکاره ډول رد کړ. پر دې سربېره پيکېن له هند سره د شوروي اتحاد د ودې په حال کې اړیکو لپاره د هند او چين د سرحدي اختلافاتو له امله ناخوښ و او مسکو وېره لرله چې مایو د اتومي جګړې له وحشت څخه له اندازې زیاته بې پروايي وکړي.  ^[۱][۲]

د شوروي اتحاد د کمونیستي ګوند لومړي منشي نیکیتا خروشچف په ۱۹۵۶ کال کې د نيکونو د شخصیت پالنې او د هغې د پایلو په ويناوالۍ کې سټالین او سټالینیزم محکوم کړ او له شوروي اتحاد څخه یې سټالين لرې‌کول پيل کړل. مایو او د چين مشرتابه له دې څخه چې په ورو ورو چين او شوروي اتحاد د لنینېستي تيوریو د تفسیرونو او کارونې په برخه کې له یو بل څخه جلا شول په ډار کې شول. په ۱۹۶۱ کال کې د هغوی نه‌حل کېدونکي اېډیولوژیک اختلافات د چين د خلق جمهوریت له خوا  په شوروي اتحاد کې د «درغلګرو بیاکتونکو» د کار په توګه د شوري کمونیزم د رسمي محکومیت لامل شو. د چين د خلق جمهوریت هم شوروي اتحاد سوشل امپریالیست (ټولنیز امپریالیزم) اعلام کړ. د ختيځ بلوک هېوادونو لپاره د چين او شوروي وېش دا پوښتنه وه چې څوک به د نړیوال کمونیزم لپاره د انقلاب مشري وکړي او نړیوال مخکښ ګوندونه به چا سره (چين یا شوروي اتحاد) سیاسي مشوره، مالي ملاتړ او پوځي مرسته وکړي. دواړه هېوادونه په دغه برخه کې د خپلې نفوذي حوزې هېوادونو د مخکښو ګوندونو له لارې د سیالۍ ډګر ته ووتل.  ^[۳][۴][۵]

د چين او شوروي وېش په لویديځه نړۍ کې دوه قطبي سړه جګړه په درې قطبي جګړه بدله کړه. دغې سیالۍ د مایو په واسطه د چين او امریکا د نږدې‌والي ريښتیاینه په ۱۹۷۲ کال کې چين ته د متحده ایالاتو د ولسمشر ریچارد نیکسون له سفر سره برابره کړه. په لویديځ کې مثلثي او نښلېدلې سیاسي پالیسۍ څرګندې شوې. پر دې سربېره د چين او شوروي د وېش پېښې د واحد کمونیزم مفهوم باطل کړ، په دې اساس د لویديځ انځور چې کمونیست هېوادونه په ټوله کې تر دویمې نړیوالې جګړې وروسته په جيوپولتیک کې واحد لوبغاړي وو، په ځانګړي ډول د ويتنام په جګړه کې د ۱۹۴۷ او ۱۹۵۰ کلونو تر منځ دوره، کله چې متحده ایالاتو د هند او چين په لومړۍ جګړه کې (۱۹۴۶-۱۹۵۴) لاسوهنه وکړه. که څه هم شوروي اتحاد او چين په نورو ځایونو کې د سیالۍ سره سره د هند او چين د جګړې په بهیر کې تر ۱۹۷۰ لسیزې پورې په شمالي ویتنام کې همکارۍ ته دوام ورکړ. له تاریخي پلوه د چين او شوروي وېش ریښتينی مارکسیستي-لنینېستي سیاست اسان/برابر کړ چې له هغه سره مایو د سړې جګړې د دور (۱۹۵۶-۱۹۹۱) په وروستیو کې د شوروې ضد جبهې د رامنځته کولو لپاره درې قطبي جیوپولتیک (PRC–USA–USSR/ د چين د خلق جمهوریت- متحده ایالات-شوروي اتحاد) رامنځته کړ. مایوئيستان د درېیو نړیو له نظریې/تیوري سره ونښلول شول. د لوتي په وینا، «هېڅ مستند مدرک نه‌شته چې وښيي چنایان یا شورویان په دغه دوره کې په یو مثلثي چارچوکاټ کې د خپلو اړیکو په اړه فکر کوي» دا دوره له څلور قطبي نومي/اسمي جیوپولوتيک (PRC-UK-USA-USSR) سره په ۱۹۵۶ کال کې د سویس له کړکېچ سره پرتله شوې.  ^{[۶][۷][۸][۹]}