عضوي کرنه (د ژوندۍ مادې اړونده کرنه)

کرنه د زرګونو کلونو لپاره له مصنوعي کیمیاوي توکو پرته ترسره شوې. مصنوعي سرې د لومړي ځل لپاره د نولسمې پیړۍ په منځ کې جوړې شوې. دا لومړنۍ سرې ارزانه، ځواکمنې او په لویه کچه د لېږد لپاره اسانه وې. د ۱۹۴۰ز لسیزه کې د کیمیاوي خزنده وژونکو درملو په برخه کې ورته پرمختګونه وشول چې له امله یې یاده لسیزه د خزنده وژونکې دورې په نامه یادیږي. دا نوې کرنيزې طريقې، په داسې حال کې چې په لنډ مهال کې ګټورې دي، جدي اوږدمهاله هر اړخیزې اغېزې هم لري، لکه د خاورې سره راغونډېدل، توږنه او د خاورې په ټولیزه ښېرازتيا (حاصلخيزي) کې کمښت، د دې تر څنګ په خوړو کې د زهرجنو کیمیاوي توکو د ننوتلو په اړه روغتيايي اندېښنې هم شته. د ۱۹۸۰ز په وروستيو او د ۱۹۰۰ز په لومړيو کې، د خاورې بیولوژي پوهانو د دې اړخیزو اغېزو د درملنې د لارو چارو لټون پيل کړ، خو لاهم دا توکي په لوړه کچه تولیدېږي. ^[۱۵][۱۶]

په ۱۹۲۱ز کال کې د عضوي خوځښت بنسټ ایښودونکی او مخکښ «البرټ هاوارډ» او د هغه مېرمن «ګبریل هاوارډ»، څوک چې پياوړي بوټي پوهان وو، په هندوستان کې د کرنې د دودیزو تګلارو د ښه کولو لپاره د نباتاتو د صنعت انسټیټیوټ تاسیس کړ. د نورو شیانو تر څنګ، دوی د خپلو ساینسي زده کړو نه د څارویو د پالنې ښه طریقې او ښه وسایل راوړل، له دې وروسته د هندي دوديزو اړخونو په يو ځای کولو سره، دوی د کښتونو د څرخ، د ځمکې د توږل کېدو د مخنيوي د تګلارو، د نباتي سرې او د سرې د منظمو کارولو لپاره يې پروتوکولونه منځ ته راوړل. د دودیزې کرنې د دې تجربو په مټ هڅول شوی البرټ هاوارډ چې کله بېرته د ۱۹۳۰ز لسيزې په وروستيو کې برتانيې ته ستون شو، هغه د عضوي کرنې د نظام په خپراوي پيل وکړ. ^{[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]}

په ۱۹۲۴ز کال کې «روډولف سټینر» د کرنې په اړه اته درسونه ورکړل، چې د سپوږمۍ، سیارو، غیر فزيکي موجوداتو او عنصري ځواکونو پر اغېزو متمرکز وو. دا درسونه د ژمنو بزګرانو د غوښتنې په ځواب کې ترسره شول، چا چې د کیمیاوي سرې کارولو په پایله کې د خاورې خراب حالت او د فصلونو او څارویو روغتیا او کیفیت کې خرابوالی لیدلی و. دا درسونه د ۱۰۲۴ز کال د نومبر په مياشت کې خپاره شول؛ لومړۍ انګلیسي ژباړه یې په ۱۹۲۸ز کال کې د «کرنې کورس» په توګه خپره شوه. ^{[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]}

د ۱۹۳۹ز کال د جولای په مياشت کې، «ایرنفریډ فیفر»، د بایوډینامیک کرنې په اړه د معياري اثر (بایو ډینامیک کرنې او باغدارۍ) لیکوال، د نارتبورن د څلورم بارون «والټر جیمز» په بلنه د «بیټسینګر سمر ښوونځي» کې د درس و رکوونکي په توګه او په «کینټ» کې د «نارتبورن» په کرونده کې د «بایوډینامیک فارمینګ» کنفرانس لپاره انګلستان ته راغی. د کنفرانس یوه مهمه موخه دا وه چې د عضوي کرنې لپاره د ګڼو طریقو پلویان راټول کړي، د دې لپاره چې شونې ده، دوی په يو پراخ خوځښت کې همکاري وکړي. هاورډ په کنفرانس کې ګډون وکړ، چیرې چې هغه له «پیفیفر» سره ولیدل. په راتلونکي کال کې، «نارتبورن» د «ځمکې ته وګورئ» په عنوان د عضوي کرنې خپلې څرګندونې (اعلامیه) خپرې کړې، په کوم کې چې هغه د "عضوي کرنې" اصطلاح جوړه کړه. د «بیټیشنګر» کنفرانس د بایوډینامیک کرنې او د عضوي کرنې نورو ډولونو ترمنځ د "ورکې اړیکې" په توګه پېژندل کېږي.^{[۲۹][۳۰][۳۱]}

په ۱۹۴۰ز کال کې «هاوارډ» د «يوه کرنيزه وصيتنامه) په نوم خپله ليکنه خپره کړه. په دې کتاب کې هغه د نارتبورن د "عضوي کرنې" اصطلاح غوره کړه. د هاورډ دا اثر په پراخه کچه خپور شو، د مختلفو دودیزو او طبیعي تګلارو لپاره د ساینسي پوهې او اصولو په پلي کولو کې د هغه د کار له امله د "عضوي کرنې پلار" په توګه پیژندل کېږي. په متحده ایالاتو کې «روډیل»، چا چې د هاورډ په اندونو او بایوډینامیکونو کې ډېره لېوالتیا درلوده، د ۱۹۴۰ز په لسیزه کې، د روډيل انستيتيوت او روډيل پريس په نامه، هم د آزموینې او هم تجربو لپاره هغه د کار عضوي کروندځای جوړ کړ، تر څو ډېرو خلکو ته عضوي لارې چارې وښيي او هم له دې نه ملاتړ وکړي. دې چارې د عضوي کرنې په خپریدو د پام وړ اغېزې پرېښودې. له دې ورهاخوا په انګلستان کې نور کار د مېرمن «ايو بالفور» (د هاګلي تجربې) له خوا او په نوره نړۍ کې د ډېرو نورو له خوا تر سره شو. ^[۳۲]

د "ایکو کرنې" اصطلاح، په ۱۹۷۰ز کال کې «چارلس والټرز» د «اکرس» مجلې بنسټ ایښودونکي له لوري رامنځ ته شوه، تر څو هغه کرنه تشرېح کړي، کومه چې «د انسان له خوا جوړه شوې د خونديتابه زهرجن کيمياوي ماليکولونه» نه کاروي، «ايکو کرنه» په اغېزمنه توګه د عضوي کرنې بل نوم بلل کېدای شي.^[۳۳]

په اوس وخت کې، په عامو خلکو کې د چاپېریال د پوهاوي زیاتوالي، په اصل کې د مهيا کولو په مټ چليدونکی عضوي خوځښت د غوښتنې پر بنسټ عضوي خوځښت بدل کړی دی. ښو نرخونو ځینې دولتي مرستندویانو د بزګرانو توجه جلب کړه. په پرمختللې نړۍ کې، ډیری تولیدونکي د دودیزو لارو چارو  سره سم کرنه پر مخ وړي چې د عضوي کرنې سره پرتله کیږي، خو تاييد شوې نه ده او شونې ده چې د عضوي کرنې په برخه کې وروستي علمي پرمختګونه په کې شامل نه شي. په نورو حالتونو کې، په مخ پر ودې نړۍ کې کروندګرو د اقتصادي دلایلو لپاره عصري عضوي تګلارو ته بدلون ورکړی. ^[۳۴]

اصطلاحات

د "عضوي" ټکي کارول چې د هاورډ او روډیل له خوا مشهور شوی، د نباتاتو له سرې او حیواني سرې نه ترلاسه شویو عضوي توکو کارولو ته په ډېر لنډ ډول اشاره کوي، تر څو د خاورې «هوموز» مواد پياوړي کړي، د خاورې د لومړنيو ساینس پوهانو په آثارو کې ځای ورکړل شوی، چا چې هغه څه منځ ته راوړل، چې هغه مهال ورته د (هوموس کرنه) ویل کېده. د ۱۹۴۰ز لسیزې له لومړيو راهيسې دې دواړو مرکزونو په يو بل کې د ادغام لېوالتيا لري. ^[۳۵][۳۶]