Muksichaq
| |||||||||||||||||||||||||
| Sapsi | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Qallawap sutin, sananchan, yupaynin | Muksichaq, O, 8 | ||||||||||||||||||||||||
| Qallawa tawqa | mana q'illaykuna, ch'uqichaqkuna | ||||||||||||||||||||||||
| Huñu yupay, ñiqi rakiri yupay, bluki ñiqi | 16, 2, p | ||||||||||||||||||||||||
| Llimphi, rikch'aynin | llimphinnaq (wapsi) ancha t'uqra anqas (puriqlla)  | ||||||||||||||||||||||||
| Iñuku wisnu | 15.9994(3) g·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
| Iliktrun kumphigurasyun | 1s2 2s2 2p4 | ||||||||||||||||||||||||
| Iliktrunkuna iñuku qaraman | 2, 6 | ||||||||||||||||||||||||
| Pachaykamay kayninkuna | |||||||||||||||||||||||||
| T'inki kachkay (KPP-pi) | wapsi | ||||||||||||||||||||||||
| Kikin wisnu | (0 °C, 101.325 kPa) 1.429 g/L | ||||||||||||||||||||||||
| Puriqchana iñu | 54.36 K (-218.79 °C, -361.82 °F) | ||||||||||||||||||||||||
| Wapsichana iñu | 90.20 K (-182.95 °C, -297.31 °F) | ||||||||||||||||||||||||
| kritiku iñu | 154.59 K, 5.043 MPa | ||||||||||||||||||||||||
| Huñuna q'uñichiy | (O2) 0.444 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
| Wapsichana q'uñichiy | (O2) 6.82 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
| Q'uñichina atipay | (25 °C) (O2) 29.378 J·mol−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Iñukup kayninkuna | |||||||||||||||||||||||||
| Umiña llika | cubic | ||||||||||||||||||||||||
| Muksichana yupaykuna | −2, −1 (niwtral muksi) | ||||||||||||||||||||||||
| Iliktrunigatiwu kay | 3.44 (Pauling iskala) | ||||||||||||||||||||||||
| Iyunchana michakuna (aswan) | 1st: 1313.9 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
| 2nd: 3388.3 kJ·mol−1 | |||||||||||||||||||||||||
| 3rd: 5300.5 kJ·mol−1 | |||||||||||||||||||||||||
| Iñuku illwa | 60 pm | ||||||||||||||||||||||||
| Iñuku illwa (yupasqa) | 48 pm | ||||||||||||||||||||||||
| Kuwalinti illwa | 73 pm | ||||||||||||||||||||||||
| Van der Waals illwa | 152 pm | ||||||||||||||||||||||||
| Hukkuna | |||||||||||||||||||||||||
| Maqnitu ñiqichay | paramaqnitiku | ||||||||||||||||||||||||
| Q'uñi pusay | (300 K) 26.58 m W·m−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
| Ruqya t'ihuña | (gas, 27 °C) 330 m/s | ||||||||||||||||||||||||
| CAS ñiqi yupay | 7782-44-7 | ||||||||||||||||||||||||
| Huk isotopunkuna | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| References | |||||||||||||||||||||||||
Muksichaq,[1] Chhuhu (Chhuju),[2] Wayay,[3][1] Wayrasamay,[1] Nahasllay[4] icha Uksihinu (kastilla simipi: oxígeno, musuq latin simipi: oxygenium, grigu simimanta Οξυγόνον, "puchquchaq"), O nisqaqa huk mana q'illay qallawam.
Tiksi muyup wayra pachanpiqa pichqa patma muksichaqmi, iskaynintin iñukup iñuwankunayuq (O2), wayay nisqam. Hanaq wayra pachapitaq intip illanchayninpi kimsantin muksichaq iñuwam (O3) tukukun, achiksamaytu nisqam.
Q'illaykunaqa huk mana q'illaykunapas muksichaqwan muksikunatam ruranakunaku. Yakuchaqwan anchata t'uqyaspa yakutam ruranakun. Huk yaku iñuwapiqa iskay yakuchaq iñukuwan huk muksichaq iñukum (H2O).
Tukuy kawsaqkunaqa, yurakuna, uywakuna, runakunapas samanapaq muksichaqta mat'ipayanku. Mana muksichaq kaptin, wañunkuman. Chimlasay (k'illimsa iskay muksi, CO2) wapsita qarquspa samanku. Yurakunataq inti wayllaypi chimlasayta ch'unqaykuspa muksichaqta ruraykunku. Mana yurakuna kaptin, manam wayra pachapi muksichaq kanmanchu. Chayraykum ancha-anchatam kawsaq pachapi yurakunatam, sach'a-sach'akunatam mat'ipayanchik.
