Хакасия
| |||||
.svg) | |||||
| Киин куората | Абакаан | ||||
| Иэнэ | 61 569 км² км² | ||||
| Дьонун ахсаана | 533 025 (2013) | ||||
| Федеральнай уокуруга | Сибиир | ||||
| Экономическай оройуона | Илин Сибиир | ||||
| Ил тыла | Нуучча тыла, хакаас тыла | ||||
| Губернатор | Валентин Коновалов | ||||
| Үрдүкү сэбиэтин бэрэсэдээтэлэ | Владимир Штыгашев | ||||
| Кэм зоната | Халыып:MSK+4 | ||||
Хакасия Өрөспүүбүлүкэтэ — Арассыыйа Сибиирдээҕи федеральнай уокуругун састаабыгар киирсэр дойду.
Ыаллыы регионнара — Кемерово уобалаһа, Красноярскай кыраай, Тыва уонна Алтаай Өрөспүүбүлүкэлэрэ.Киин куората — Абакаан (хакастыы — Аҕбан).Судаарыстыбаннай тыла — хакаастыы, нууччалыы.
Хакасия Баһылыга — Бырабыыталыстыба салайааччыта — Валентин Олегович Коновалов. Хакасияҕа бэрэсидьиэн дуоһунаһа суох.Хакасия Парламена — Үрдүкү Сэбиэт.Административнай арахсыыта — 5 куораттаах (Абаза, Абакан, Саяногорск, Сорск, Черногорск), 8 муниципальнай оройуоннаах (Алтай, Аскиз, Бейск, Боградс, Орджоникидзе, Таштып, Уус-Абакан, Шира оройуоннара).
Демографията
Киһитин ахсаана — 532 319 киһи (2010 с). Нууччалар — 80,3 %, хакаастар — 12 %, ниэмэстэр −1,7 %, украинецтар — 1,53 %, белорустар — 0,5 %, атын омуктар — 3,97 %.
Куорат олохтооҕо — 71 %, тыа сирин олохтооҕо — 29 %.
Географията
Сирин иэнэ — 61 900 кв. км. Илин Сибиир соҕуруулуу-арҕаа өттүгэр Ени-сей өрүс хаҥас кытылыгар сытар. Улахан өрүстэрэ — Енисей, Абакан, Томь, Белый Июс, Чёрный Июс.
Сирин баайа — чинчийиллибит саппааһа (РФ уопсай саппааһыттан %-нан): таас чох — 3 %, тимир рудата — 1 %, молибден — 11 %, барита — 27 %, бентонит — 6,5 %, облицовкалыыр таас — 13 %.
Экэниэмикэтэ
Экономиката — сүрүннээн гидроэлектроэнергияны уонна алюминийы оҥоруу. Хакасия энергетическэй тиһигэр Саяно-Шушенскай ГЭС, Майнскай ГЭС уонна өссө 3 кыра ТЭЦ киирэр. Алюминийы Саяногорскай уонна Хакаскай собуоттар оҥороллор.«Абаканвагонмаш» ПО Арассыыйа тимир суолун вагонун уонна контей-нерын 5%-н оҥорор.
Тыа хаһаайыстыбатыгар намчы түүлээх барааны, ынаҕы, сылгыны иитэллэр. Сэлиэһинэй, дьэһимиэн, эбиэс, просо, о.д.а. бурдук култууратын олордоллор. Регион сирин иэнин 20 бырыһыана — тыа хаһаайыстыбатын сирэ.
Устуоруйаттан
- 1994 сыл ыам ыйын 25 күнүгэр Хакасия бастакы конституциятын ылыммыт.