НАТО

НА́ТО, Созмони Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ, Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ (англ. North Atlantic Treaty Organization, NATO; фр. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) — иттиҳоди ҳарбию сиёсӣ.

НАТО
Карта стран-членов НАТО
Маркази маъмурӣ
Намуди созмонmilitary alliance[d], созмони байнидавлатии байналмилаллӣ[d], созмони байналмилалӣ[d] ва multinational military coalition[d]
Официальные языкиинглисӣ ва фаронсавӣ
Санаи таъсис4 апрел 1949
Веб-сайтnato.int(англ.)(фр.)(рус.)(укр.)
 Парвандаҳо дар Викианбор

Таърих

4 апрели 1949 дар Вашингтон бар асоси муоҳидаи 12 давлат — ИМА, Британияи Кабир, Фаронса, Белгия, Дания, Исландия, Итолиё, Люксембург, Канада, Нидерландия, Норвегия, Португалия таъсис ёфт. Соли 1952 ба он Юнон ва Туркия, 1955 Ҷумҳурии Федеративии Олмон, 1981 Испания дохил гардиданд. Дар дебочаи Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ омадааст, ки он дар асоси мақсад ва принсипҳои Ойинномаи СММ баҳри таъмини амният ва сулҳ таъсис шуда, озодӣ, мерос ва тамаддуни халқҳоро бар пояи принсипҳои демократия, озодии шахсият ва ҳифзи ҳуқуқи инсон таъмин менамояд. Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ аз 14 модда иборат аст, ки моддаи 5-ум меҳвари асосиашро ташкил медиҳад. Дар он ҳуҷуми мусаллаҳона ба ҳар кадом мамлакати узви аҳднома чун ҳуҷум ба тамоми давлатҳои аъзо дониста шуда, ба таври инфиродӣ ё дастаҷамъӣ ба мамлакати дучори ҳамлаи берунӣ ёрии амалӣ, аз ҷумла ба тавассути қувваҳои низомии муштарак расонда мешавад. Пайдоиши аҳднома ба замони авҷи «ҷанги сард» ва зиддияти ду урдугоҳ (лагер)-и олами кабир — капиталистию сотсиалистӣ рост омад. Дар он мавқеи пешбарро ИМА ишғол менамояд. Аммо бархурди манфиатҳои иқтисодию сиёсӣ ва махсусан минтақавӣ миёни аъзои Аҳдномаи Атлантикаи Шимолӣ борҳо зиддият ба вуҷуд овардааст. Масалан, соли 1966 Фаронса, 1974-80 Юнон, 1982 Испания аз ширкат дар тадбирҳои ҳарбии он худдорӣ кардаанд. Дания, Нидерландия, Норвегия, Канада, Фаронса ва Юнон дар барномаи Ташаббуси мудофиавии стратегӣ (СОИ) иштирок надоштанд ва ғайра.

Дар давоми фаъолияташ аҳднома ва доктринаҳои бисёреро таҳия ва дар доираи ҳадафҳои онҳо амал намудааст. Масалан, солҳои 50 садаи XX стратегияи «қасоси оммавӣ», солҳои 60 стратегияи «таъсиррасонии мавзун» амалӣ гардиданд. Аммо баъди пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ва низоми сотсиализм дар оғози солҳои 90 садаи XX доманаи фаъолияти аҳднома густардатар шуд. Ба ҳайати он соли 1999 Маҷористон, Полша, Чехия, соли 2004 Булғория, Латвия, Литва, Руминия, Словакия, Словения, Эстония, соли 2009 Албания, Хорватия дохил гардиданд. Аҳднома дар доираи барномаи «Ҳамкорӣ ба хотири сулҳ» робитаро бо дигар мамолики ғайриаъзои он ба роҳ андохтааст. Солҳои охир роҳбарии нерӯҳои байналмилалии посдори сулҳро дар Афғонистон ба зимма дорад. Мақоми олии сиёсии аҳднома шӯро мебошад, ки соле ду маротиба даъват мешавад. Дар марҳалаҳои байни ҷаласаҳо роҳбарии ташкилот ба зиммаи Шӯрои доимӣ вогузор мегардад. Шӯро Котиби генералиро барои 4 сол интихоб мекунад. Қароргоҳаш дар шаҳри Брюссел ҷойгир аст.

Қувваҳои ҳарбӣ

Шумораи қувваҳои мусаллаҳи кишварҳои НАТО дар соли 2016 ҳазор. нафар.[2]
Кишваршумора
ИМА1305
Туркия411
Фаронса207*
Италия182
Олмон180
Бритониёи Кабир 161
Испания121
Юнон106
Лаҳистон103
Руминия70
Канада65
Нидерландия41
Португалия31
Булғористон31
Белгия29
Чехия22
Норвегия20
Маҷористон18
Дания16
Хорватия15
Словакия13
Литва13
Словения7
Албания7
Эстония6
Латвия5
Люксембург0,9
Ҷамъ3185,9

На 2007 всего в вооружённых силах стран НАТО было более 5 млн военнослужащих, из них в Европе — примерно 3 млн 200 тыс.[3]

На 2010 в вооружённых силах стран НАТО было около 3,8 млн военнослужащих[4].

Қувваҳои ҳарбии НАТО тақсим мешаванд ба:

  • Қувваҳои ҳарбии муттаҳида, ки ба созмони ҳарбӣ итоат мекунанд;
  • Қувваҳои ҳарбӣ, ки ба кишварҳои миллӣ итоат мекнанд.

В составе ОВС действуют объединения, соединения и части сухопутных войск и ВВС ИМА (см. также статью Европейское командование вооружённых сил ИМА), Великобритании, Канады, ФРГ, Бельгии, Нидерландов, Италии и Турции, Польши, Венгрии и Чехии, а также ВВС Норвегии и Дании. В военное время и в период учений в состав ОВС передаются военно-морские силы перечисленных стран, а также основная часть войск Норвегии, Дании, Португалии и Люксембурга. Вооружённые силы Франции и Греции, вышедших из военной организации НАТО, периодически участвуют в совместных учениях ОВС НАТО в Европе, координируют действия ПВО своей страны с силами объединённой ПВО НАТО.

В 2002 году НАТО начала масштабную реформу своей военной структуры. В процессе этой реформы общее число штабов НАТО сократилось с 20 до 11[5].

Роҳбарии қумондонии минтақавӣ

В рамках союзного командования в Европе функционируют два региональных командования:

  • Қувваҳои иттиҳоди Аврупои Шимолӣ — — Белгия, Бритонияи Кабир, Олмон, Дания, Люксембург, Нидерландия, Норвегия, Лаҳистон и Чехия. Марказ дар ш. Брюнсюм, Нидерландия (то 1993);
  • Қувваҳои иттиҳоди Аврупои Ҷанубӣ — Маҷористон, Юнон, Италия, Испания ва Туркия. Марказ  — дар ш. Неапол, Италия.

Верховное командование в Атлантике состоит из пяти штабов:

  1. Атлантика шарқӣ,
  2. Атлантикаи ғарбӣ,
  3. Атлантикаи ҷанубӣ,
  4. Флоти зарбавӣ,
  5. Союзное командование подводными кораблями.

Забоҳои расмии НАТО — англисӣ ва фаронсавӣ.

Пойгоҳи НАТО дар Брюссел (Белгия).

Верховное главнокомандование ОВС НАТО в Европе дар ш. Монс (Белгия).

Силы быстрого реагирования

Мақолаи асосӣ: Силы быстрого реагирования НАТО

Силы реагирования НАТО предназначены для оказания оперативной поддержки операциям НАТО. Концепция этих сил была одобрена декларацией встречи глав государств НАТО в Праге 22 ноября 2002 года и утверждена министрами обороны стран Организации Североатлантического договора в июне 2003 года; первый их штаб (NRF-1) был создан в октябре 2003 года в Италии. В соответствии с принципом ротации, в 2004 году был создан штаб NRF-2 в Португалии[6].

5 сентября 2014 года на встрече руководителей стран НАТО в Ньюпорте было принято решение о создании объединённой оперативной группы повышенной готовности (англ. Very High Readiness Joint Task Force, VJTF). Эти силы в составе примерно 4000 человек[7] предназначены для быстрой реакции в случае нападения России на какую-либо из стран НАТО[8][9].. Основную базу и командный центр сил планируется разместить в Великобритании. Планируемый срок переброски и развёртывания частей в странах, граничащих с Россией (Польша, Прибалтика), не превышает 48 часов[7].

Адабиёт

  • Вятр Е. Социология политических отношений. М., 1979;
  • Ев­ро­па и глобальные проблемы современности. М., 1992.

Пайвандҳо

Сарчашма

Эзоҳ