Таҳморо

Таҳморо
Таҳморо
Сардӯшии Нерӯи заминӣ	Сардӯшии Нерӯи ҳавоӣ
Кӯтаҳнивишт	форсӣ: تهم‌آرا‎
Кишвар	Тоҷикистон
Дараҷаи болотар	Сарвон
Дараҷаи поинтар	Таҳмдор
Ҳамто	Новбон якум; Эрон ستوان یکم; Русия Старший лейтенант; ИМА First lieutenant; NATO OF-1;

Таҳморо (форсӣ: تهم‌آرا‎) — дараҷае афсарӣ дар нерӯҳои заминӣ ва ҳавоӣ, ниҳодҳои низомӣ ва амниятӣ, ки ҷойгоҳе болотар аз таҳмдор ва поинтар аз сарвон дорад ва баробар бо новбон якум дар нерӯи дарёӣ аст; лейтенанти калон^[1].

**Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ**
Дараҷаи поинтар: Таҳмдор	Таҳморо	Дараҷаи болотар: Сарвон

Таҳморо дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан мақоми созмонии фармондеҳи таҳмро дорад, ки ягони тактикиест, ки аз ду ё чанд рада ташкил шуда ва бахше аз вашт аст; даста^[2], взвод^[3].

Вожашиносӣ

«Таҳморо» аз ду вожа сохта шудаву мақулаи дастурии он исму сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (таҳм) + асоси замони ҳозираи феъли «оростан» (оро) > порсии миёна: ārāy > порсии бостон: *ā-rāda- > √*rād- ‘омода кардан, оростан; тартиб додан’]^[4] аст. Дар сохти ин вожа аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст.

«Таҳморо» дар қиёс бо «сипоҳоро» ва «лашкароро» сохта шудааст, ки аз вожаҳои куҳани форсӣ ҳастанд. «Оростан» дар ин вожаҳо ба маънои «назму тартиб додан; омода кардан; сомон додан» аст^[5].

«Сипаҳоро : сипоҳоро» дар фарҳангҳо «орояндаи сипоҳ; он ки сипоҳ омода кунад; фармондеҳи сипоҳ; сипаҳсолор»^[6] ва «сипоҳороӣ» «назм додан ба нерӯи низомӣ»^[5] таъбир шудаанд.

«Сипаҳоро» ба маънои «фармондеҳи сипоҳ» дар ашъори Фаррухӣ ба кор рафтааст:

Ба теғи он сипаҳорой нест хоҳад шуд,
Ҳар он касе ки намояд бад-ин мулк исён^[6].

«Лашкароро» низ дар фарҳангҳо «орояндаи лашкар; муназзамкунандаи лашкар; сардори лашкар»^[6], «лашкаророянда; ороишдиҳанда ва назмдиҳандаи лашкар; фармондеҳи лашкар» ва «лашкаророӣ» низ «амали назму тартиб додан ба лашкар ва омода кардани он барои ҷанг бо душман» таъбир шудаанд^[5].

«Лашкароро» ба маънои «фармондеҳи лашкар» борҳо дар «Шоҳнома» ба кор рафтааст:

Бад-ӯ гуфт Нӯзар, ки «Ин рой нест,
Сипаҳро чу ту лашкаророй нест^[7].

«Таҳморо» ба маънои «фармондеҳи таҳм» аст ва дар қиёсу пайравӣ аз «таҳмдор» сохтаву барои ҷойгузини кардани дараҷаи низомии «лейтенанти калон» ба Вазорати дифоъи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудааст^[8].

Пешина

Таҳмдор ҳамчун симати низомӣ нахустин бор дар сипоҳи Ашкониён (250 то милод — 224) пайдо шудааст. Чунончи, дар сафолнавиштаҳои ашконӣ аз солҳои 40-уми пеш аз милод, ки аз бойгонии шаҳри бостонии Нисо бозёфт шудаанд, истилоҳи «таҳмдор» (паҳлавӣ: tagm(a)dār) бозхонӣ шудааст. Пажӯҳишгарон онро рӯбардор аз истилоҳи юн.-қад. τάγματάρχος «фармондеҳи тагма» донистаанд: паҳлавӣ: tagmadār > юн.-қад. τάγμα «ҳанг» + паҳлавӣ: -dār «доранда; фармондеҳ»^[9].

«Тагма» дар сипоҳи подшоҳии Руми Шарқӣ ягоне номида мешуд, ки 100 — 500 сарбозро дар бар мегирифт^[10]. Ин истилоҳ дар паи ҷангҳои доманадори Руму Эрон дар замони Ашкониён аз румиён вом гирифта шуда ва дертар бо вожаи паҳлавӣ: «tahmīh» ‘нерӯ’ (< эронии бостон: *taxma- < √*tak- ‘тохтан, давидан’^[4] < порсии миёна: tahm > форсӣ: تهم‎ [таҳм] ‘зӯрманд, паҳлавон’^[11]) инҳамон ва бо «нерӯ» мутародиф гаштааст.

Дар сипоҳи Сосониён (224—651 милодӣ), ки созмони радабандии даҳдаҳиро аз сипоҳи Ашкониён ба ирс бурда буд^[12], низ яке аз ягонҳо «таҳм» (порсии миёна: tḥmy) ном доштааст^[13]. Ҳар таҳме 50 — 100 сарбозро дар бар мегирифта ва аз чанд «рада» (порсии миёна: radag) ташкил мешуда, ки ҳар кадоме 10 сарбоз доштааст^[14].

Бино бар ин пешина ва додаҳо, «таҳм» ба ҷои «взвод» ва «таҳмдор» ба ҷои «лейтенант» (аз олмонӣ: Leutenant > фр. lieutenant «ҷонишин; муъовин») ва дар пайравӣ аз он вожаҳои «таҳмовар» ва «таҳморо» сохтаву барои ҷойгузинии дараҷаҳои низомии «лейтенанти хурд» ва «лейтенанти калон» ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудаанд^[15].