ข้อ 231 ของสนธิสัญญาแวร์ซาย
ข้อ 231 ของสนธิสัญญาแวร์ซาย (อังกฤษ: Article 231 of the Treaty of Versailles) หรือมักเรียกกันว่า ข้อกำหนดความรับผิดในอาชญากรรมสงคราม (อังกฤษ: War Guilt Clause) เป็นข้อแรกในภาค 8 ค่าปฏิกรรมสงคราม (Part VIII: Reparations) แห่งสนธิสัญญาแวร์ซาย ซึ่งข้อ 231 นี้มิได้ตั้งหัวเรื่องไว้ แต่มักเรียกกันอย่างนั้นตามกระแสวิพากษ์วิจารณ์ที่มีในภายหลัง
ข้อบท
ความสำคัญ
ข้อ 231 ซึ่งกำหนดให้เยอรมันต้องรับผิดชอบเพื่อความเสียหายทั้งหลายอันเกิดขึ้นเพราะสงครามโลกครั้งที่หนึ่งนั้น เป็นเครื่องนำพาให้ข้ออื่น ๆ ที่เหลือในภาค 8 (ข้อ 223 ถึง 247) ซึ่งกำหนดให้เยอรมนีมีพันธกรณีต่าง ๆ ว่าด้วยค่าปฏิกรรมสงคราม กลายเป็นชอบด้วยเหตุผลไป ข้อ 223 ถึง 247
สหราชอาณาจักรและฝรั่งเศสมีบทบาทสำคัญในการรวบรวมและเขียนข้อบทดังกล่าวขึ้น ในขณะที่สหรัฐอเมริกามีบทบาทน้อยกว่า ส่วนใหญ่เนื่องจากหลักการ "สันติภาพโดยปราศจากชัยชนะ" ของประธานาธิบดีวูดโรว์ วิลสัน[2]
เพราะข้อ 231 โทษเยอรมนีอย่างหนักว่าเป็นต้นเหตุแห่งสงคราม ข้อนี้จึงชื่อว่าเป็นปัจจัยอันนำพาให้ลัทธิสังคมชาตินิยม หรือลัทธินาซี ในเยอรมนี ได้เถลิงอำนาจ[3] แต่อย่างน้อยนักประวัติศาสตร์คนหนึ่ง คือ มาร์กาเร็ต แม็กมิลแลน (Margaret MacMillan) วิพากษ์ว่า ความคิดความจดจำที่มีกันมายาวนานข้อนี้นั้นเลื่อนลอยอย่างแท้จริง[4]