พระสังฆมิตตาเถรี
สังฆมิตตา (บาลี: Saṅghamittā) หรือ สังฆมิตรา (สันสกฤต: Saṅghamitrā) หรือนามเดิม อยาปาลี (อักษรโรมัน: Ayapali;[1] 282 ปี – 203 ปีก่อนคริสต์กาล[1]) เป็นพระราชธิดาพระองค์ใหญ่ในพระเจ้าอโศก (304 ปี – 232 ปีก่อนคริสต์กาล) และพระเทวีผู้เป็นพระชายาพระองค์แรก พระนางสังฆมิตตาและพระมหินทะ พระเชษฐา ได้อุปสมบท และต่อมาเดินทางไปยังประเทศศรีลังกาเพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนาตามคำอาราธนาของพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะแห่งอนุราธปุระ (250 ปี – 210 ปีก่อนคริสต์กาล) ผู้เป็นกษัตริย์ในยุคร่วมสมัยกันกับพระเจ้าอโศก ถึงแม้พระเจ้าอโศกจะไม่โปรดที่จะส่งพระราชธิดาไปยังต่างแดน แต่ท้ายที่สุดก็ทรงยอมความมุ่งมั่นของพระนางสังฆมิตตา พระนางและภิกษุณีจำนวนหนึ่งได้ตั้งภิกษุณีสงฆ์ขึ้นในศรีลังกาตามพระประสงค์ของพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะที่ปราถนาให้พระนางอนุฬาและสตรีคนอื่น ๆ ในราชสำนักที่อนุราธปุระได้อุปสมบท[2][3][4][5][6]
อรหันต์สังฆมิตตาเถรี | |
|---|---|
සංඝමිත්තා මහ රහත් තෙරණින් වහන්සේ | |
 รูปเคารพพระนางสังฆมิตตาเถรีทรงถือต้นอ่อนของต้นพระศรีมหาโพธิ์ในอารามแห่งหนึ่งในประเทศศรีลังกา | |
| ชื่ออื่น | สังฆมิตรา (ภาษาสันสกฤต), อยาปาลี |
| ส่วนบุคคล | |
| เกิด | 282 ปีก่อนคริสต์กาล[1] |
| มรณภาพ | 203 ปีก่อนคริสต์กาล[1] |
| ที่ฝังศพ | ศรีลังกา |
| ศาสนา | ศาสนาพุทธ |
| สัญชาติ | อินเดีย |
| คู่สมรส | อัคคีพรหมา |
| บุตร | สุมานา (บุตร) |
| บุพการี |
|
| นิกาย | เถรวาท |
| รู้จักจาก | ตั้งภิกษุณีสงฆ์เถรวาทขึ้นในศรีลังกา |
| ชื่ออื่น | สังฆมิตรา (ภาษาสันสกฤต), อยาปาลี |
เนื่องด้วยพระนางสังฆมิตตาได้ตั้งภิกษุณีสงฆ์หรือ เมเหนีสาสนา (Meheini Sasna) ขึ้นในลังกา พระนามของพระนางจึงเชื่อมโยงกับคณะนักบวชหญิงเถรวาทที่จัดตั้งขึ้นในศรีลังกาและในดินแดนอื่น ๆ ทั้งพม่า จีน และไทย เชื่อกันว่าพระนางเป็นผู้นำต้นอ่อนของต้นพระศรีมหาโพธิ์อันศักดิ์สิทธิ์จากอินเดียมาปลูกในอนุราธปุระ (คือ ต้นพระชัยศรีมหาโพธิ์) มีการเฉลิมฉลองต้นพระชัยศรีมหาโพธิในอนุราธปุระทุกวันเดือนเพ็ญของเดือนธันวาคมในชื่อ อุทุวปโปยะ (Uduvapa Poya) หรือ อุโบสถโปยะ (Uposatha Poya) และในขณะเดียวกันก็เป็นวันสังฆมิตตาในศรีลังกาเช่นกัน[3][5][7]
ชีวิตช่วงต้น
พระนางสังฆมิตตาเป็นพระราชธิดาพระองค์ใหญ่ในพระเจ้าอโศกมหาราช (304 ปี – 232 ปีก่อนคริสต์กาล) และพระเทวีผู้เป็นพระชายาพระองค์แรก ประสูติเมื่อ 282 ปีก่อนคริสต์ศักราช[1] เป็นพระราชบุตรพระองค์รองจากพระมหินทเถระผู้เป็นพระเชษฐา พระนางสังฆมิตตาประสูติที่เมืองอุชเชนี (ปัจจุบันเป็นนครในรัฐมัธยประเทศ ประเทศอินเดีย) พระนางอภิเษกสมรสเมื่อวัยได้ 14 ปี กับอัคคิพรหม ซึ่งในภายหลังได้บรรลุเป็นพระอรหันต์เช่นกัน ทั้งคู่มีบุตรหนึ่งคนคือสุมนสามเณร ซึ่งต่อมาก็บรรลุอรหันต์เช่นกัน พระอาจารย์ของพระนางคือพระอายุปาลิตเถรี พระนางบรรพชาเมื่ออายุได้ 18 ปีพร้อมกับพระเชษฐา โดยมีพระธัมมปาลิตเถรีเป็นพระอุปัชฌาย์ พระนางบรรลุอรหันต์และประทับอยู่ในปาฏลีบุตร (ปัจจุบันคือนครปัฏณา)[3][5][8][9]
ชีวิตในศรีลังกา
พระนางสังฆมิตตาพร้อมด้วยภิกษุณีสิบรูปเดินทางไปยังศรีลังกาเพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนาหตามคำอาราธนาของพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะแห่งอนุราธปุระ (250 ปี – 210 ปีก่อนคริสต์กาล) ซึ่งร่วมสมัยกันกับพระเจ้าอโศก ถึงแม้พระเจ้าอโศกจะไม่โปรดที่จะส่งพระธิดาไปยังต่างแดน แต่ท้ายที่สุดก็ทรงยอมความมุ่งมั่นของพระนางสังฆมิตตา พระนางและภิกษุณีจำนวนหนึ่งได้ตั้งภิกษุณีสงฆ์ขึ้นในศรีลังกาตามพระประสงค์ของพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะที่ปราถนาให้พระนางอนุฬาและสตรีคนอื่น ๆ ในราชสำนักที่อนุราธปุระได้บวชในพระพุทธศาสนา[2] เมื่อเดินทางถึงอนุราธปุระ พระนางสังฆมิตตาได้ปลูกต้นอ่อนของต้นพระศรีมหาโพธิ์ในสวนมหาเมฆวนา (Mahāmeghavana) ที่ซึ่งปัจจุบันยังยืนต้นคงอยู่[3][5][6] และเป็นที่รู้จักในชื่อต้นพระชัยศรีมหาโพธิ์
ในคัมภีร์ทีปวงศ์ระบุจำนวนภิกษุณีที่เดินทางไปลังกาด้วยอยู่ที่ 3 รูป อย่างไรก็ตามโดยทั่วไปยึดถือจำนวนภิกษุณีที่เดินทางไปลังการวม 11 รูปซึ่งรวมพระนางสังฆมิตตา นามของภิกษุณีสิบรูปได้แก่: อุตตรา (Uttara), เหมา (Hema), ปสัทปาลา (Pasadpala), อัคคีมิตตา (Aggimitta), ทาสิกา (Dasika), เผคคู (Pheggu), ปัพพพตา (Pabbata), มัตตา (Matta), มัลลา (Malla) และธัมมทาสิยา (Dhammadasiya)[10]
พระนางสังฆมิตตาเถรีได้บรรพชาพระนางอนุฬาเป็นภิกษุณีรูปแรก ตามด้วยอีก 1,000 รูปในเวลาต่อมา ภิกษุณีเหล่านี้เป็นภิกษุณีสงฆ์กลุ่มแรกในศรีลังกา"[11] สตรีที่ได้บวชภิกษุณีนี้มีมาจากทุกชนชั้นของสังคม[11]