พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี เป็นพระราชธิดาพระองค์เล็กในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเหม (ธิดาคนโตของพระยาธรรมสารนิติวิชิตภักดี (พลับ อมาตยกุล)) เมื่อวันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2435 (แบบสากลคือ พ.ศ. 2436) เดิมพระองค์มีพระนามว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ามัณฑนาภาวดี แต่ขณะมีพระชันษาได้ 6 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนพระนามเป็น พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าเหมวดี เมื่อวันที่ 8 มกราคม พ.ศ. 2441 (แบบสากลคือ พ.ศ. 2442)^{[1] [2]}

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี เป็นพระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 เพียงไม่กี่พระองค์ที่มีพระชนม์ชีพยืนยาวถึงสมัยรัชกาลที่ 9 และสิ้นพระชนม์เป็นพระองค์ท้าย ๆ พระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 17 ตุลาคม พ.ศ. 2515 ด้วยโรคพระวักกะพิการ^[2] สิริพระชันษา 80 ปี พระองค์เคยประทับที่วังราชทัต ปัจจุบันคือบริเวณหลังโรงแรมโฟร์ซีซัน ถนนราชดำริ กรุงเทพมหานคร มีพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2516 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร^[3]

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/หม่อมฉัน
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ามัณฑนาภาวดี (12 มกราคม พ.ศ. 2436 – 8 มกราคม พ.ศ. 2442)
• พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าเหมวดี (8 มกราคม พ.ศ. 2442 – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าเหมวดี (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468)
• พระเจ้าพี่นางเธอ พระองค์เจ้าเหมวดี (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 – 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2478)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี (10 กรกฎาคม พ.ศ. 2478 – 17 ตุลาคม พ.ศ. 2515)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2493 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายใน)^[4]
• พ.ศ. 2493 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายใน)^[5]
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)^[6]
• พ.ศ. 2456 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)^[7]
• พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)^[8]
• พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 1 (ภ.ป.ร.1)^[9]
• พ.ศ. 2469 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)