ราชวงศ์จักรี
ราชวงศ์จักรี เป็นราชวงศ์ถัดจากสมเด็จพระเจ้าตากสินแห่งกรุงธนบุรี ซึ่งปกครองราชอาณาจักรที่สืบทอดกรุงศรีอยุธยามาจนเป็นประเทศไทยในปัจจุบัน เกิดขึ้นจากการที่สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ทองด้วง) ขุนนางซึ่งดำรงตำแหน่งสมุหนายก (จักรี) ในราชสำนักของสมเด็จพระเจ้าตากสิน ยึดอำนาจการปกครองและปลงพระชนม์สมเด็จพระเจ้าตากสิน และสถาปนาตนขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์แทน (ภายหลังปรากฏพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325[2] แล้วย้ายศูนย์กลางการปกครองจากกรุงธนบุรีมายังกรุงเทพมหานครตั้งแต่วันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2325 ซึ่งเป็นเมืองหลวงมาจนถึงปัจจุบัน[3]
 | |
| พระราชอิสริยยศ | พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา[1] (พ.ศ. 2325–2399) พระเจ้ากรุงสยาม (พ.ศ. 2399–2492) พระมหากษัตริย์ไทย (พ.ศ. 2492–ปัจจุบัน) |
|---|---|
| ปกครอง |  ราชอาณาจักรไทย |
| เชื้อชาติ | ไทย จีน มอญ ภายหลังเพิ่มเปอร์เซีย |
| สาขา | 84 ราชสกุล 42 บวรราชสกุล |
| จำนวนพระมหากษัตริย์ | 10 พระองค์ |
| ประมุขพระองค์แรก | พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช |
| ผู้นำสกุลองค์ปัจจุบัน | พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว |
| ช่วงระยะเวลา | พ.ศ. 2325–ปัจจุบัน |
| สถาปนา | 6 เมษายน พ.ศ. 2325 |
เอกสารหลายฉบับ ทั้งของไทยและของต่างชาติ อ้างถึงความวุ่นวายทางการเมืองในปลายรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินว่า เป็นผลมาจากการที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมีพระจริยวัตรผิดแผกไป จนสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ซึ่งอยู่ขณะนำทัพไปเขมร ต้องเดินทางกลับมาระงับเหตุ แล้วปลงพระชนม์สมเด็จพระเจ้าตากสิน ก่อนขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์แทน อันเป็นจุดเริ่มต้นของราชวงศ์จักรี[4] จากนั้น ราชวงศ์จักรีได้ปราบปรามเชื้อสายของสมเด็จพระเจ้าตากสิน เจ้าพระยาทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) บันทึกว่า สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท พระราชอนุชาของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงให้ "เอาบุตรชายน้อย ๆ ของเจ้าตากสิน...ใส่เรือไปล่มน้ำเสียให้สิ้น" โดยทรงอ้างถึงคำโบราณว่า "ตัดหวายอย่าไว้หนามหน่อ ฆ่าพ่ออย่าไว้ลูก"[5] และพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) ทรงประหารหม่อมเหม็น พระราชโอรสของพระเจ้าตากสิน เมื่อ พ.ศ. 2352 ในเหตุการณ์ที่อ้างว่า มีนกกาคาบหนังสือแจ้งเหตุกบฏมาทิ้งที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท[6][7]
ในด้านเชื้อสายของราชวงศ์จักรีนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) มีพระราชหัตถเลขาว่า ต้นตระกูลของราชวงศ์จักรีมิใช่ไทยแท้ แต่เป็นมอญผสมจีนที่สืบทอดกันมาจนถึงสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก (ทองดี) พระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก[8] และมีผู้เสนอทฤษฎีว่า ราชวงศ์จักรีอาจสืบเชื้อสายมาจากสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ซึ่งอาจทำให้มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติย้อนไปถึงราชวงศ์พระร่วงที่สืบสายกันในกรุงสุโขทัย[9]
วันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 อันเป็นวันที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชเสด็จขึ้นทรงราชย์นั้น ถือกันว่า เป็นวันสถาปนาราชวงศ์จักรี[10] เรียกกันว่า วันจักรี[11] และมีการกำหนดให้วันที่ 6 เมษายน ของทุกปี เป็นวันหยุดราชการมาตั้งแต่ พ.ศ. 2468 เป็นอย่างน้อย[12]
ราชวงศ์จักรีใช้สัญลักษณ์เป็นรูปตรีศูลในวงจักรสุทรรศน์ ซึ่งเป็นอาวุธของพระนารายณ์ เทวดาในศาสนาฮินดู[13] ด้วยเหตุผลว่า คำว่า "จักร" และ ตรี" สอดคล้องกับชื่อ "จักรี" ของราชวงศ์[9]
พระบรมวงศานุวงศ์
พระบรมวงศานุวงศ์ไทยในปัจจุบันสืบราชสมบัติภายในราชสกุลมหิดล ซึ่งสืบเชื้อสายมาจากสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก[14] กับสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (สังวาลย์ ตะละภัฏ) โดยสมเด็จพระบรมราชชนกนั้นเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า (สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี) ถือเป็นพระอนุชาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระเชษฐาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
หลังการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร พระอนุชาคือสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลเดช (ปัจจุบันคือพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร) จึงได้เสด็จขึ้นครองราชสมบัติสืบราชสันตติวงศ์ในวันเดียวกัน และภายหลังได้ทรงประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร) พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ (หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร) กับหม่อมหลวงบัว กิติยากร (สนิทวงศ์) มีพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงราชย์เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลปัจจุบัน
รายพระนามพระบรมวงศานุวงศ์
- พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี
- สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา (พระราชธิดาพระองค์ใหญ่)
- สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา (พระราชธิดาพระองค์เล็ก)
- สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ (พระราชโอรสพระองค์เล็ก)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
- สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง)
- ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (พระโสทรเชษฐภคินี)[15]
- สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (พระโสทรกนิษฐภคินี)
- สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี (พระโสทรกนิษฐภคินี)
- พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์ (พระราชภาคิไนย)
- พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ (พระราชภาคิไนย)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ (อดีตพระวรชายา; พระภคินีฝ่ายพระชนนี)
รายพระนามพระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้า
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล (พระญาติชั้นพระภาดา)
- หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล (พระญาติชั้นพระภาดา)
- หม่อมเจ้าฑิฆัมพร ยุคล (พระญาติชั้นพระภาดา)
- หม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล (พระญาติชั้นพระภาดา)
- หม่อมเจ้าจุลเจิม ยุคล (พระญาติชั้นพระภาดา)
- หม่อมเจ้านภดลเฉลิมศรี ยุคล (พระญาติชั้นพระภคินี)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- หม่อมเจ้าอุทัยเที่ยง ชยางกูร (พระญาติชั้นพระอัยยิกา)
- หม่อมเจ้าจรูญฤทธิเดช ชยางกูร (พระญาติชั้นพระอัยกา)
- หม่อมเจ้าปุสาณ สวัสดิวัตน์ (พระญาติชั้นพระอัยกา)
- หม่อมเจ้าอุทัยกัญญา ภาณุพันธุ์ (พระญาติชั้นพระปิตุจฉา)
เครือญาติและผู้เกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ์
- เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี (พระสนมเอก)
- สุจาริณี วิวัชรวงศ์ (อดีตหม่อม)
- ท่านชายจุฑาวัชร วิวัชรวงศ์ และริยา กอฟห์ (พระราชโอรสองค์ใหญ่และภรรยา)
- ท่านชายวัชเรศร วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สอง)
- ท่านชายจักรีวัชร วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สาม)
- ท่านชายวัชรวีร์ วิวัชรวงศ์ (พระราชโอรสองค์ที่สี่)
- ท่านผู้หญิงศรีรัศมิ์ สุวะดี (อดีตพระวรชายา)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
- คุณปีเตอร์ เจนเซน (อดีตพระเชษฐภรรดา)
- ท่านผู้หญิงพลอยไพลิน เจนเซน และคุณเดวิด วีลเลอร์ (พระภาคิไนยและสามี)
- แม็กซิมัส วีลเลอร์ (พระญาติชั้นพระนัดดา)
- ลีโอนาร์โด วีลเลอร์ (พระญาติชั้นพระนัดดา)
- อเล็กซานดรา วีลเลอร์ (พระญาติชั้นพระนัดดา)
- ท่านผู้หญิงสิริกิติยา เจนเซน (พระภาคิไนย)
- ท่านผู้หญิงพลอยไพลิน เจนเซน และคุณเดวิด วีลเลอร์ (พระภาคิไนยและสามี)
- นาวาอากาศเอก วีระยุทธ ดิษยะศริน (อดีตพระกนิษฐภรรดา)
พระราชสันตติวงศ์ในสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก
- ท่านผู้หญิงทัศนาวลัย ศรสงคราม และสินธู ศรสงคราม (พระภคินีฝ่ายพระชนกและสามี)
- จิทัศและเจสสิกา ศรสงคราม (พระญาติชั้นพระภาคิไนยและภรรยา)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- ท่านผู้หญิงบุษบา กิติยากร สธนพงศ์ (พระมาตุจฉา)
- พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทุรัตนา (พระญาติชั้นพระปิตุจฉา)
- ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร (พระมาตุลานี)
- หม่อมหลวงสราลี กิติยากร (พระภคินีฝ่ายพระชนนี)
- ท่านหญิงภานุมา ยุคล (พระญาติชั้นพระภคินี)
- ท่านหญิงศรีสว่างวงศ์ บุญจิตราดุลย์ (พระญาติชั้นพระภคินี)
- ท่านหญิงภุมรีภิรมย์ เชลล์ (พระญาติชั้นพระภคินี)
- ท่านหญิงปัทมนรังษี เสนาณรงค์ (พระญาติชั้นพระภคินี)
- คุณหญิงวุฒิเฉลิม วุฒิชัย (พระญาติชั้นพระปิตุจฉา)
พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- ท่านหญิงพันธุ์วโรภาส เศวตรุนทร์ (พระญาติชั้นพระปิตุจฉา)
รายพระนาม
พระมหากษัตริย์ไทย
| ลำดับ | พระบรมฉายาลักษณ์และพระปรมาภิไธย | ครองราชย์ | ระยะเวลา |
|---|---|---|---|
| รัชกาลที่ 1 |  | 6 เมษายน พ.ศ. 2325 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352 | 27 ปี 154 วัน |
| รัชกาลที่ 2 |  | 7 กันยายน พ.ศ. 2352 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 | 14 ปี 317 วัน |
| รัชกาลที่ 3 |  | 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - 2 เมษายน พ.ศ. 2394 | 26 ปี 255 วัน |
| รัชกาลที่ 4 | .jpg) | 2 เมษายน พ.ศ. 2394 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 | 17 ปี 182 วัน |
| รัชกาลที่ 5 |  | 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 | 42 ปี 22 วัน |
| รัชกาลที่ 6 |  | 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 | 15 ปี 34 วัน |
| รัชกาลที่ 7 |  | 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 - 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 (สละราชสมบัติ) | 9 ปี 96 วัน |
| รัชกาลที่ 8 |  | 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 - 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 | 11 ปี 99 วัน |
| รัชกาลที่ 9 |  | 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 - 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 | 70 ปี 126 วัน |
| รัชกาลที่ 10 |  | 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 - ปัจจุบัน | 7 ปี 192 วัน |
พระบรมราชินี
| ลำดับ | พระฉายาลักษณ์และพระนามาภิไธย | ราชาภิเษกสมรส | ดำรงตำแหน่ง |
|---|---|---|---|
| รัชกาลที่ 1 | | ราว พ.ศ. 2303 | 6 เมษายน พ.ศ. 2325 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352 (พระราชสวามีสวรรคต) |
| รัชกาลที่ 2 | | ราว พ.ศ. 2344 | 7 กันยายน พ.ศ. 2352 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 (พระราชสวามีสวรรคต) |
| รัชกาลที่ 4 |  | 1 เมษายน พ.ศ. 2394 | ราว พ.ศ. 2396 - 9 กันยายน พ.ศ. 2404 (สวรรคต) |
| รัชกาลที่ 5 |  (พระบรมราชชนนีพันปีหลวง) | พ.ศ. 2421 | พ.ศ. 2440 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 (พระราชสวามีสวรรคต) |
| รัชกาลที่ 6 |  (พระวรราชชายา) | พ.ศ. 2464 | พ.ศ. 2465 - 15 กันยายน พ.ศ. 2468 (ลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา)[16] |
| รัชกาลที่ 7 |  | สิงหาคม พ.ศ. 2461 | 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 - 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 (พระราชสวามีสละราชสมบัติ) |
| รัชกาลที่ 9 | สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ (พระบรมราชชนนีพันปีหลวง) | 28 เมษายน พ.ศ. 2493 | 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 - 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 (พระราชสวามีสวรรคต) |
| รัชกาลที่ 10 | สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี | 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 | 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 - ปัจจุบัน |
กรมพระราชวังบวรสถานมงคล
| รัชสมัย | พระฉายาลักษณ์และพระนามาภิไธย | ดำรงตำแหน่ง |
|---|---|---|
| รัชกาลที่ 1 |  | พ.ศ. 2325 - 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346 (สวรรคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
| | พ.ศ. 2349 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352 (สืบราชสมบัติเป็น พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2) | |
| รัชกาลที่ 2 | | พ.ศ. 2352 - 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2360 (สวรรคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
| รัชกาลที่ 3 | .jpg) | พ.ศ. 2367 - 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2375 (สวรรคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
| รัชกาลที่ 4 |  | 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2394 - 7 มกราคม พ.ศ. 2408 (สวรรคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
| รัชกาลที่ 5 |  | พ.ศ. 2411 - 28 สิงหาคม พ.ศ. 2428 (ทิวงคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข
| รัชสมัย | พระฉายาลักษณ์และพระนามาภิไธย | ดำรงตำแหน่ง |
|---|---|---|
| รัชกาลที่ 1 |  | พ.ศ. 2328 - 20 ธันวาคม พ.ศ. 2349 (ทิวงคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
สยามมกุฎราชกุมาร
| รัชสมัย | พระฉายาลักษณ์และพระนามาภิไธย | ดำรงตำแหน่ง |
|---|---|---|
| รัชกาลที่ 5 |  | 14 มกราคม พ.ศ. 2429 - 4 มกราคม พ.ศ. 2437 (สวรรคตก่อนได้สืบราชสมบัติ) |
 | 20 มกราคม พ.ศ. 2437 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 (สืบราชสมบัติเป็น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6) | |
| รัชกาลที่ 9 |  | 28 ธันวาคม พ.ศ. 2515 - 1 ธันวาคม พ.ศ. 2559 (สืบราชสมบัติเป็น พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10) |
แผนผัง
การเงิน
ในปี 2560 สำนักข่าวเอเอฟพี รายงานว่า ราชวงศ์จักรีเป็นราชวงศ์ที่ร่ำรวยลำดับต้น ๆ ของโลก โดยมีทรัพย์สินที่ประเมินไว้ระหว่าง 30,000–60,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในความดูแลของสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ สำนักข่าวรอยเตอส์ประเมินว่าเฉพาะหุ้นที่สำนักงานทรัพย์สินฯ ถืออยู่ในธนาคารไทยพาณิชย์ และบริษัท ปูนซีเมนต์ไทย จำกัด (มหาชน) รวมกันมีมูลค่า 3.06 แสนล้านบาท[17]
อ้างอิง
ดูเพิ่ม
แหล่งข้อมูลอื่น
| ก่อนหน้า | ราชวงศ์จักรี | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| ราชวงศ์ธนบุรี (ปกครองกรุงธนบุรี) |  |  ราชวงศ์ที่ปกครองประเทศไทย (พ.ศ. 2325–ปัจจุบัน) |  | — |