รายพระนามข่านแห่งคาซัค

เดิมทีชาวคาซัคเป็นหนึ่งในชนเผ่าเร่ร่อนในรัฐข่านอุซเบกภายใต้การนำของแอเบิลคาเยิร์ข่าน (อาบูลไฆร์ฆอน, อุซเบก: Abulxayrxon), ซึ่งอพยพมาจากทางตะวันออกเฉียงเหนือของ สมาพันธรัฐคูมัน-คิปชัก (แดชเตเคปชอค, เปอร์เซีย: دشت قبچاق; Dasht-e Qebčâq) ทางใต้สู่ มา วาราอุน-นาห์รในทศวรรษ 1430 ถึง 1440s และโจมตีบางส่วนของจักรวรรดิติมูริด^[1] ผู้นำเผ่าทั้ง 2 คนได้แก่เคเรย์และฌาเนอเบคผู้สืบเชื้อสายจากอูเริสข่านและเจงกิสข่านตัดสินใจที่จะแยกออกจากแอเบิลคาเยิร์ข่าน เหล่าผู้ติดตามเคเรย์และฌาเนอเบคเป็นที่รู้จักในนาม อุซเบก-คาซัค, คาซัค เป็นคำภาษาเติร์กซึ่งแปลว่า "คนเร่ร่อน" หรือ "คนจรจัด"^[1] แอเบิลคาเยิร์ข่านสิ้นพระชนม์ใน 1468, ในอีกสามทศวรรษต่อมาผู้ติดตามของเขาหลายคนเริ่มยอมรับถึงอำนาจของอุซเบก - คาซัคข่าน - เคเรย์, ฌาเนอเบค, และบุตรของเคเรย์ บูเรินเดิค^[2] ใน 1500, อย่างไรก็ดี, ผู้นำคนใหม่ซึ่งเป็นที่รู้จักในนาม มูฮัมมัด ไชบอนีย์ ข่าน (อุซเบก: Muhammad Shayboniyxon) ได้รวบรวมชาวอุซเบกจำนวนมากไว้ด้วยกันภายใต้การควบคุมของเขาและอพยพไปทางใต้สู่อุซเบกิสถานในปัจจุบัน, ขณะที่ชาวอุซเบก-คาซัค, ซึ่งต่อมาถูกเรียกอย่างสั้นว่าคาซัคยังคงอยู่ในที่ราบกว้างใหญ่^[2] อุซเบกยังคงถูกปกครองโดยมูฮัมมัด ไชบอนีย์ ข่านและเชื้อสายของเขา ขณะที่คาซัคถูกปกครองโดยเชื้อสายของเคเรย์และฌาเนอเบค

หลังแทวเคข่านสิ้นพระชนม์ใน 1718 อาณาจักรข่านแห่งคาซัคเริ่มเสื่อมอำนาจและไม่เป็นปึกแผ่นอีกต่อไป อาณาจักรแตกเป็น 3 กระโจมหรือฌึซ (คาซัค: Жүз; Jüz),แต่ละกระโจมเป็นอิสระต่อกันและมีข่านของตัวเอง^[3] ตลอดศตวรรษที่ 18 รัสเซียยังคงขยายอิทธิพลไปสู่ดินแดนแถบนี้ในส่วนความสัมพันธ์ทางการทูตกับเหล่าข่านแห่งคาซัค, โดยเฉพาะกับกลุ่มกระโจมน้อยทางตะวันตกที่ประกาศตนสวามิภักดิ์ต่อรัสเซียและพระเจ้าซาร์ แม้ว่าคำประกาศเหล่านี้จะไม่ส่งผลกระทบที่แท้จริงเกินกว่าคำพูด^[4] เมื่อเข้าสู่ศตวรรษที่ 19, อย่างไรก็ดีรัสเซียเริ่มใช้อำนาจเหนือชาวคาซัคและตำแหน่งของข่าน ชาวรัสเซียเลือกที่จะไม่แต่งตั้งข่านคนใหม่แห่งฝ่ายกระโจมกลางหลังปี ค.ศ. 1819 และยกเลิกตำแหน่งข่านในกระโจมน้อยหลังจากเชร์ฆาเซอข่านเสียชีวิตใน 1824

รัสเซียยังมีอิทธิพลในการจัดตั้งข่านสายใหม่คือ "กระโจมใน" หรือ "เบอเคย์ฌึซ" ประกอบด้วยสมาชิกของกลุ่มกระโจมน้อยซึ่งได้รับอนุญาตใน 1801 ให้ใช้ทุ่งหญ้าทางตะวันตกของแม่น้ำยูราลในดินแดนรัสเซีย ตำแหน่งข่านแห่งกระโจมในดำรงมาถึง 1845 เมื่อรัสเซียล้มล้างระบบข่าน^[5]

ทศวรรษ 1840 เคเนซาเรอผู้สืบเชื้อสายจากอับเลข่าน ก่อกบฏต่อต้านการปกครองของรัสเซีย ซึ่งในเวลานี้ขยายไปทั่วส่วนใหญ่ของคาซัคสถานสมัยใหม่ เขาได้รับการยอมรับจากผู้นำคาซัคส่วนใหญ่ในชื่อเคเนซาเรอข่าน และถือได้ว่าเป็นข่านอย่างเป็นทางการในประวัติศาสตร์ของคาซัคในปัจจุบัน แม้ว่าเขาไม่เคยได้รับการยอมรับจากทางการรัสเซียเช่นนี้ แม้ว่าชาวรัสเซียจะไล่ตามเคเนซาเรอมาหลายปีทั่วทั้งที่ราบกว้างใหญ่ เขาก็ได้รับการสนับสนุนอย่างกว้างขวางจากชาวคาซัค และผลที่ตามมาก็คือสามารถหลบเลี่ยงการจับกุมได้จนถึงปี 1847 เมื่อเขาถูกประหารชีวิตในภาคเหนือของคีร์กีซสถาน^[5]

นี่คือรายพระนามข่านตั้งแต่ 1456 - 1847.