ศาสนาผี

ศาสนาผี (ลาว: ສາສະໜາຜີ) หรือ บ้านผี (อาหม: 𑜈𑜃𑜫 𑜇𑜣) เป็นศาสนาดั้งเดิมของกลุ่มชาวไท ศาสนานี้มีลักษณะเป็นสรรพเทวนิยม และแบบลักษณ์พหุเทวนิยม-วิญญาณนิยม ซึ่งรวมบทบาทหมอผี มีความเชื่อที่ผสมผสานระหว่างแนวทางปฏิบัติของศาสนาพุทธและศาสนาฮินดูกับความเชื่อดั้งเดิมของท้องถิ่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ศาสนาผีเป็นศาสนาดั้งเดิมที่โดดเด่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จนกระทั่งศาสนาพุทธและพราหมณ์-ฮินดูเข้ามา อันมีพื้นฐานมาจากความเชื่อและความศรัทธาของชาวไทที่เชื่อว่ามีผีหรือเทพสิงสถิตย์อยู่ทุกในทุก ๆ ที่ ความเชื่อนี้กลุ่มชาติพันธุ์ลาวประมาณ 30.7% นับถือ^[1][2][3] และชาวไทกลุ่มอื่น ๆ ที่มีการนับถือทั่วไปตามแต่ละท้องถิ่น กลมกลืนไปกับศาสนาใหม่ที่เผยแพร่เข้ามาในดินแดนแถบประเทศไทย โดยมีประเพณีคล้ายคลึงกันระหว่างคนอีสานคนไทยและกลุ่มชาติพันธุ์ไทในประเทศหลายประเทศในทางปฏิบัติ แต่ทั้งนี้การนับถือศาสนาผีหาได้ปรากฏเฉพาะชาวไทไม่ ชาวขมุและมอญ-เขมรอื่น ๆ ตลอดจนกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง-เมี่ยน ทิเบต-พม่า และกลุ่มชาติพันธุ์อื่นของลาวก็มีการนับถือผีในลักษณะใกล้เคียงกัน^[3]

ผี เป็นเทพารักษ์สิ่งปลูกสร้างหรือพื้นที่ของสถานที่ สิ่งหรือปรากฏการณ์ธรรมชาติ ผียังเป็นวิญญาณบรรพบุรุษและวิญญาณอื่นที่ปกปักผู้คน และยังมีวิญญาณมุ่งร้าย เทพารักษ์สถานที่ เช่น ผีวัด และหลักเมือง มีการเฉลิมฉลองด้วยการชุมนุมของชุมชนและการถวายอาหาร การแปลงเทพเจ้าฮินดูรวมอยู่ในรายการเทพเจ้าด้วย เทพเจ้ามิใช่ฮินดูพื้นเมืองเรียก ผีแถน^[4] ผีแถนพบทั่วไป บางตนเชื่อมโยงกับธาตุสากล คือ สวรรค์ ดิน ไฟและน้ำ

ชาวไทยังเชื่อวิญญาณสามสิบสองตนที่เรียก ขวัญ ซึ่งปกปักร่างกาย และมีการประกอบพิธีกรรมบายศรี ระหว่างโอกาสสำคัญหรือเวลาที่มีความวิตกกังวลเพื่อผูกมัดวิญญาณกับร่างกาย และเชื่อว่าหากวิญญาณเหล่านี้ไม่อยู่กับตัวจะนำพาความเจ็บป่วยหรืออันตรายมา พิธีกรรมบายศรีเรียกขวัญทั้งสามสิบสองกลับมาเพื่อให้สุขภาพ ความมั่งคั่งและความเป็นอยู่ดีของผู้เข้ารับพิธี มีการผูกสายฝ้ายรอบเอวของผู้เข้าร่วมพิธีเพื่อรักษาวิญญาณให้อยู่กับที่ มักมีการดำเนินพิธีกรรมเพื่อต้อนรับแขก ก่อนและหลังการเดินทางยาว และเป็นพิธีกรรมรักษาหรือหลังฟื้นตัวจากความเจ็บป่วย นอกจากนี้ยังเป็นพิธีกรรมศูนย์กลางในการแต่งงานลาวลุ่ม และพิธีการตั้งชื่อเด็กแรกเกิด^[5]

ในชีวิตประจำวัน คนส่วนมากเคารพผีที่สถิตอยู่ในเรือนเจ้าที่และเรือนปู่ย่า (ศาลตาปู่) และเชื่อว่าปกป้องบริเวณใกล้เคียงจากอันตราย การถวายดอกไม้ธูปเทียน และมีการขอการคุ้มครองและความช่วยเหลือจากวิญญาณระหว่างการเปลี่ยนแปลงหรือช่วงยากลำบาก เทพเจ้าธรรมชาติมีเทพเจ้าที่สถิตอยู่ในต้นไม้ ภูเขาและป่า วิญญาณชั่วร้าย (ผีเผต) มีขวัญของคนชั่วในชาติก่อนหรือตายโหง เช่น ผีปอบ และผีดิบเทพเจ้าที่สัมพันธ์กับบางสถานที่เช่น ครัวเรือน แม่น้ำหรือป่ามิได้ดีหรือชั่วในตัวเอง และบางครั้งของถวายจะรับประกันการช่วยหลือเกื้อกูลในกิจการของมนุษย์^[5]