สมาพันธรัฐแห่งแม่น้ำไรน์

ในวันที่ 12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806 นครรัฐ 16 รัฐ ซึ่งรวมกันเป็นประเทศเยอรมนีในปัจจุบัน ได้ลงนามในสนธิสัญญาสมาพันธรัฐแห่งลุ่มแม่น้ำไรน์ (เยอรมัน: Rheinbundakte) เพื่อแยกตัวจากจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ และรวมตัวกันเป็นสมาพันธรัฐในชื่อ "สมาพันธรัฐแห่งแม่น้ำไรน์" (états confédérés du Rhin) โดยอิงตามชื่อของกลุ่มรัฐเยอรมันในยุคก่อนหน้าที่เรียกว่า "สันนิบาตแห่งแม่น้ำไรน์" มีจักรพรรดินโปเลียนเป็นดำรงตำแหน่ง "ผู้อารักขา" แห่งสมาพันธรัฐ หลังจากนั้นในวันที่ 6 สิงหาคม ด้วยการยื่นคำขาดของนโปเลียน จักรพรรดิฟรันซ์ที่ 2 จึงได้สละตำแหน่งจักรพรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์และประกาศล้มเลิกจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ บรรดารัฐเยอรมันมากกว่า 23 รัฐก็เข้าร่วมสมาพันธรัฐ โดยราชวงศ์ฮับส์บูร์กของจักรพรรดิฟรันซ์ที่ 2 จะปกครองส่วนที่เหลืออยู่ของจักรวรรดิในชื่อจักรวรรดิออสเตรีย มีเฉพาะออสเตรีย ปรัสเซีย ฮ็อลชไตน์ส่วนที่เป็นของเดนมาร์ก และปอมเมอเรเนียของสวีเดนเท่านั้นที่อยู่นอกสมาพันธรัฐ ไม่นับรวมดินแดนฝั่งตะวันตกของแม่น้ำไรน์และราชรัฐเออร์เฟิร์ตซึ่งถูกยึดครองโดยจักรวรรดิฝรั่งเศส

ตามสนธิสัญญาดังกล่าว สมาพันธรัฐจะดำเนินการโดยผู้แทนร่วมตามรัฐธรรมนูญ แต่รัฐต่าง ๆ โดยเฉพาะรัฐใหญ่ ต่างก็ต้องการมีอำนาจอธิปไตยอย่างไม่จำกัด

สมาพันธรัฐนี้มิได้มีประมุขเป็นกษัตริย์ตามอย่างที่เคยใช้ในจักรพรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ แต่ตำแหน่งสูงสุดในสมาพันธรัฐนี้เป็นของคาร์ล เทโอดอร์ ฟอน ดัลแบร์ก อดีตอัครมหาเสนาบดีผู้ที่เบื่อตำแหน่งเจ้าชาย-ไพรเมตของสมาพันธรัฐ ในฐานะดังกล่าวเขาเป็นประธานของคณะพระมหากษัตริย์ (College of Kings) และมีอำนาจเหนือ สภานิติบัญญัติแห่งสมาพันธรัฐ (Diet of the Confederation) ซึ่งมีลักษณะองค์กรคล้ายกับรัฐสภา (Parliament) อย่างไรก็ตาม องค์กรดังกล่าวนี้ไม่เคยมีการประชุมแต่อย่างไร ส่วนประธานสภาของเจ้าผู้ครองนครคือเจ้าชายแห่งนัสเซา-อูซินเงน

ในความเป็นจริงแล้ว สมาพันธรัฐมีสถานะเป็นพันธมิตรทางการทหาร กล่าวคือ รัฐสมาชิกของสมาพันธรัฐจะต้องส่งกำลังทหารสนับสนุนจำนวนมากให้แก่ฝรั่งเศส โดยที่ผู้ปกครองรัฐจะได้รับการยกสถานะดินแดนของตนขึ้นเป็นการตอบแทน เช่น บาเดิน (ปัจจุบันดินแดนส่วนตะวันตกอยู่ในรัฐบาเดิน-เวือร์ทเทิมแบร์ค) เฮ็สเซิน คลีฟส์ (Cleves) และเบิร์ก (ทั้งสองแห่งปัจจุบันอยู่ในรัฐนอร์ทไรน์-เว็สท์ฟาเลิน) ได้ยกฐานะขึ้นเป็นแกรนด์ดัชชี ส่วนเวือร์ทเทิมแบร์คและบาวาเรีย ได้ยกฐานะขึ้นเป็นราชอาณาจักร นอกจากนี้บางรัฐยังมีอาณาเขตเพิ่มมากขึ้นโดยได้รับเอา "Kleinstaaten" หรือรัฐขนาดเล็กหลาย ๆ แห่งที่เคยเป็นสมาชิกของจักรวรรดิมาควบรวมเข้าไป

หลังปรัสเซียพ่ายแพ้ต่อฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1806 รัฐขนาดกลางและขนาดเล็กจำนวนมากก็เข้าร่วมกับสมาพันธรัฐแห่งลุ่มแม่น้ำไรน์ โดยขยายตัวมากที่สุดในปี ค.ศ. 1808 ประกอบด้วย 4 ราชอาณาจักร 5 แกรนด์ดัชชี 13 ดัชชี 17 พรินซิพาลิตี และนครรัฐอิสระฮันเซียติค ได้แก่ เมืองฮัมบวร์ค ลือเบค และ เบรเมิน

ในปี ค.ศ. 1810 ส่วนใหญ่ของเยอรมนีตะวันออกเฉียงเหนือก็รวมเข้ากับจักรวรรดินโปเลียนอย่างเร่งด่วน ตามคำสั่งการห้ามค้าขายระหว่างประเทศกับสหราชอาณาจักร ตามนโยบายการปิดล้อมภาคพื้นทวีป ซึ่งบังคับให้ชาวยุโรปค้าขายกันเองโดยไม่ต้องพึ่งอังกฤษ

สมาพันธรัฐแห่งแม่น้ำไรน์สลายตัวในปี ค.ศ. 1813 อันเนื่องมาจากการที่จักรพรรดินโปเลียนพ่ายสงครามแก่จักรวรรดิรัสเซีย สมาชิกจำนวนมากย้ายฝ่ายหลังจากสิ้นสุดยุทธการที่ไลพ์ซิก เมื่อการณ์ปรากฏชัดว่าจักรพรรดินโปเลียนจะแพ้ในสงครามประสานมิตรครั้งที่หก อย่างแน่นอนแล้ว

ตารางต่อไปนี้แสดงรายนามรัฐสมาชิกของสมาพันธรัฐและวันที่เข้าร่วม พร้อมทั้งจำนวนกำลังทหารในความปกครอง (แสดงด้วยตัวเลขในวงเล็บ)^[2]

สมาชิกที่เป็นกษัตริย์

ร้ฐสมาชิก	เข้าร่วมเมื่อ	หมายเหตุ
แกรนด์ดัชชี่บาเดน	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นดินแดนชั้นรัฐมาร์เกรฟ (8,000)
ราชอาณาจักรบาวาเรีย	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นดัชชี (30,000)
แกรนด์ดัชชี่เบิร์ก	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; รวมทั้งดัชชีเคลเวอ ในอดีตทั้งคู่เป็นดัชชี (5,000)
แกรนด์ดัชชีเฮ็สเซิน-ดาร์มสตัดท์	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นเคาน์ตี (4,000)
ราชรัฐเรเกนสบวร์ก	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นราชรัฐอัครมุขนายก(4,000)
ราชอาณาจักรซัคเซิน	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	ในอดีตเป็นดัชชี (20,000)
ราชอาณาจักรเว็สท์ฟาเลิน	15 พฤศจิกายน ค.ศ. 1807	จักรพรรดินโปเลียนที่ 1 ทรงเป็นผู้ก่อตั้งขึ้นใหม่ (25,000)
ราชอาณาจักรเวือร์ทเทิมแบร์ค	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นดินแดนชั้นดัชชี (12,000)
แกรนด์ดัชชี่เวิร์ซบวร์ก	23 กันยายน ค.ศ. 1806	จักรพรรดินโปเลียนที่ 1 ทรงเป็นผู้ก่อตั้งขึ้นใหม่ (2,000)

สมาชิกที่เป็นเจ้าชาย

รัฐสมาชิก	เข้าร่วมเมื่อ	หมายเหตุ
อันฮัลท์-แบร์นบูร์ก !ดัชชีอันฮัลท์-แบร์นบูร์ก	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(700)
อันฮัลท์-เดสเซา !ดัชชีอันฮัลท์-เดสเซา	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(700)
อันฮัลท์-เคอเทิน !ดัชชีอันฮัลท์-เคอเทิน	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(700)
อาเรนแบร์ก !ดัชชีอาเรนแบร์ก	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (4,000)
โฮเฮนโซลเลิร์น-เฮชินเกน !ราชรัฐโฮเฮนซอลเลิร์น-เฮชิงเงิน	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (4,000)
โฮเฮนซอลเลิร์น-ซิกมาริงเงิน !ราชรัฐโฮเฮนซอลเลิร์น-ซิกมาริงเงิน	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (4,000)
ไอเซนบูร์ก !ราชรัฐไอเซนบูร์ก	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (4,000)
ราชรัฐไลเอิน	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ในอดีตเป็นดินแดนชั้นเกรฟ (Graf) (4,000)
ประเทศลิกเตนสไตน์ !ราชรัฐลิคเตนสไตน์	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (4,000)
ราชรัฐลิพเพอ-เดทมอลด์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(650)
ดัชชีเมคเลินบวร์ค-ชเวรีน !ดัชชีเมคเลินบวร์ค-ชเวรีน	22 มีนาคม ค.ศ. 1808	(1,900)
ดัชชีเมคเลินบวร์ค-ชเตรลิทซ์ !ดัชชีเมคเลินบวร์ค-ชเตรลิทซ์	18 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1808	(400)
นัสเซา !ดัชชีนัสเซา (อูซิงเงินและเวลบูร์ก)	12 กรกฎาคม ค.ศ. 1806*	ร่วมอยู่ในสหภาพแห่ง นัสเซา-อูซิงเงิน และ นัสเซา-เวลบูร์ก ทั้งสองรัฐเป็นรัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง (อย่างละ 4,000)
แกรนด์ดัชชีอ็อลเดินบวร์ค	14 ตุลาคม ค.ศ. 1808	ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของฝรั่งเสษเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม ค.ศ. 1810 (800)
รอยสส์ !ราชรัฐรอยสส์-เอเบิร์สดอร์ฟ	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(400)
รอยสส์-ไกรซ์ !ราชรัฐรอยสส์-ไกรซ์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(400)
รอยสส์-โลเบนสไตน์ !ราชรัฐรอยสส์-โลเบนสไตน์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(400)
รอยสส์-ชไลซ์ !ราชรัฐรอยสส์-ชไลซ์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(400)
ซาล์ม !ราชรัฐซัล์ม (ซัล์ม-ซัล์ม และ ซาล์ม-คีร์บูร์ก)	25 กรกฎาคม ค.ศ. 1806	รัฐสมาชิกผู้ก่อตั้ง; ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของฝรั่งเสษเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม ค.ศ. 1810 (4,000)
ซัคเซิน-โคบูร์ก !ดัชชีซัคเซิน-โคบูร์ก	15 ธันวาคม ค.ศ. 1806	(เป็นส่วนหนึ่งในกองกำลังแกรนด์ดัชชี่ซัคเซิน 2,000)
ซัคเซิน-โกทา !ดัชชีซัคเซิน-โกทา	15 ธันวาคม ค.ศ. 1806
ซัคเซิน-ฮิลด์บูร์กเฮาเซน !ดัชชีซัคเซิน-ฮิลด์บูร์กเฮาเซิน	15 ธันวาคม ค.ศ. 1806
ซัคเซิน-ไมนิงเงิน !ดัชชีซัคเซิน-ไมนิงเงิน	15 ธันวาคม ค.ศ. 1806
ซัคเซิน-ไวมาร์ !ดัชชีซัคเซิน-ไวมาร์	15 ธันวาคม ค.ศ. 1806
ราชรัฐชอมบวร์ก-ลิพเพอ	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(650)
ชวาร์ซบวร์ก-รูดอลสตัดท์ !ราชรัฐชวาร์ซบวร์ก-รูดอลสตัดท์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(650)
ราชรัฐชวาร์ซบวร์ก-ซอนเดอร์สเฮาเซ่น	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(650)
วาลเดิก-พีร์มอนต์ !ราชรัฐวาลเดิก-พีร์มอนต์	11 เมษายน ค.ศ. 1807	(400)

ฝ่ายประสานมิตรได้คัดค้านจักรพรรดินโปเลียนในการยุบสมาพันธรัฐแห่งลุ่มแม่น้ำไรน์เมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน ค.ศ. 1813 แต่ไม่เป็นผล ต่อมาหลังการเลิกล้มสมาพันธรัฐ ก็มีความพยายามที่จะรวมชาติเยอรมนีอีกครั้ง กระทั่งเมื่อมีการสถาปนาสมาพันธรัฐเยอรมันในวันที่ 8 มิถุนายน ค.ศ. 1815 โดยองค์กรบริหารของสมาพันธรัฐนี้เรียกว่าสภาการปกครองส่วนกลาง (เยอรมัน: Zentralverwaltungsrat) โดยประธานสภาได้แก่ ไฮน์ริช ฟรีดริช คาร์ล ไรช์สไฟรเฮอร์ ฟอม อุนด์ ซุม สไตน์ (ค.ศ. 1757 – 1831) ซึ่งต่อมาองค์กรนี้ก็ได้ล้มเลิกไปในวันที่ 20 มิถุนายน ค.ศ. 1815

สนธิสัญญาปารีสได้ประกาศให้บรรดารัฐเยอรมันได้รับเอกราชในวันที่ 30 พฤษภาคม ค.ศ. 1814

ในปี ค.ศ. 1815 ที่ประชุมการประชุมใหญ่แห่งเวียนนาได้ร่างแผนที่รัฐกิจของยุโรปภาคพื้นทวีปขึ้นใหม่ รัฐสมาชิกของสมาพันธรัฐแห่งลุ่มแม่น้ำไรน์ที่เหลืออยู่ส่วนมากมีการเปลี่ยนแปลงเขตแดนเพียงเล็กน้อย และมีผลทำให้เกิดสมาพันธรัฐเยอรมัน ซึ่งประกอบด้วยรัฐสมาชิกจำนวนใกล้เคียงใกล้เคียงกับสมาพันธรัฐแห่งลุ่มแม่น้ำไรน์

• ประวัติศาสตร์เยอรมนี
• ประเทศเยอรมนีตะวันตก
• รายพระนามพระมหากษัตริย์และจักรพรรดิเยอรมัน