อักษรไทลื้อ
อักษรไทลื้อใหม่ (ᦟᦲᧅᦷᦎᦺᦑᦟᦹᧉ "หลิกโต๊ไตหลื่อ") หรือเรียกอีกชื่อว่า สิบสองปันนาไต่[4] และอักษรไทตัวย่อ เป็นอักษรสระประกอบที่ใช้เขียนภาษาไทลื้อ โดยพัฒนาในประเทศจีนช่วงคริสต์ทศวรรษ 1950 อักษรไทลื้อใหม่มีฐานจากอักษรธรรมล้านนาที่พัฒนาขึ้นใน ป. ค.ศ. 1200 รัฐบาลจีนสนับสนุนอักษรนี้ไว้แทนที่อักษรแบบเก่า อย่างไรก็ตาม เนื่องจากไม่มีการบังคับสอนด้วยอักษรนี้ ทำให้หลายคนไม่สามารถอ่านอักษรไทลื้อใหม่ได้ นอกจากนี้ ชุมชนชาวไทลื้อในประเทศพม่า, ลาว, ไทย และเวียดนามยังคงใช้อักษรธรรมล้านนาต่อไป
| อักษรไทลื้อใหม่ | |
|---|---|
 | |
| ชนิด | อักษรสระประกอบ |
| ภาษาพูด | ไทลื้อ |
| ช่วงยุค | ตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1950 |
| ระบบแม่ | |
| ช่วงยูนิโคด | U+1980-U+19DF |
| ISO 15924 | Talu |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
_Tai_L%C3%BC_script_in_Mohan,_Yunnan.jpg){kind=logo}
ประวัติ
อักษรไทลื้อเก่า
มีลักษณะใกล้เคียงกับอักษรล้านนา เนื่องจากได้รับอิทธิพลทางศาสนาพุทธจากอาณาจักรล้านนา
อักษรไทลื้อใหม่
พัฒนามาจากอักษรไทลื้อเก่าเมื่อราว พ.ศ. 2493 เพื่อใช้แทนอักษรเดิมที่ใช้มาตั้งแต่ พ.ศ. 1743 อักษรแบ่งเป็นอักษรสูงกับอักษรต่ำ พยัญชนะที่เป็นตัวสะกดจะมีรูปเฉพาะ รัฐบาลจีนได้รณรงค์ให้ชาวไทลื้อในจีนใช้อักษรนี้ แต่หลังจาก พ.ศ. 2523 ชาวไทลื้อได้รื้อฟื้นอักษรแบบเดิมขึ้นมาอีก ส่วนชาวไทลื้อในลาว พม่าและไทย ยังใช้อักษรแบบเดิมอยู่
พยัญชนะ
ต้น
พยัญชนะมักมาเป็นคู่เพื่อระบุเสียงวรรณยุกต์ 2 อัน (สูงและต่ำ) ซึ่งคล้ายกับอักษรไทยและอักษรลาว[4]
| สัทอักษรสากล | อักษรสูง (ไทลื้อใหม่) | เทียบรูปอักษรไทย | อักษรต่ำ (ไทลื้อใหม่) | เทียบรูปอักษรไทย |
|---|---|---|---|---|
| /ka/ | ᦂ | ก | ᦅ | ค |
| /xa/ | ᦃ | ข | ᦆ | ฅ |
| /ŋa/ | ᦄ | หฺง | ᦇ | ง |
| /t͡sa/ | ᦈ | จ | ᦋ | ช |
| /sa/ | ᦉ | ส | ᦌ | ซ |
| /ja/ | ᦊ | ย, อฺย (ตรงกับ ຢ ຢາ ในอักษรลาว) | ᦍ | ย |
| /da/ | ᦡ | ด | ᦤ | ด |
| /ta/ | ᦎ | ต | ᦑ | ท |
| /tʰa/ | ᦏ | ถ | ᦒ | ธ |
| /na/ | ᦐ | หฺน | ᦓ | น |
| /ba/ | ᦢ | บ | ᦥ | บ |
| /pa/ | ᦔ | ป | ᦗ | พ |
| /pʰa/ | ᦕ | ผ | ᦘ | ภ |
| /fa/ | ᦚ | ฝ | ᦝ | ฟ |
| /ma/ | ᦖ | หฺม | ᦙ | ม |
| /la/ | ᦜ | หฺล | ᦟ | ล |
| /wa/ | ᦛ | หฺว | ᦞ | ว |
| /ha/ | ᦠ | ห | ᦣ | ร/ฮ |
| /ʔa/ | ᦀ | อ | ᦁ | อ |
| /kʷa/ | ᦦ | กฺว | ᦨ | คฺว |
| /xʷa/ | ᦧ | ขฺว | ᦩ | ฅฺว |
| /sʷa/ | ᦪ | สฺว | ᦫ | ซฺว |
ท้าย
พยัญชนะท้ายไม่มีเสียงท้ายดั้งเดิมเป็นสระ /a/[4] แต่จะมีรูปพยัญชนะหน้าดัดแปลงเป็นเครื่องหมายวิราม ลักษณะคล้ายตะขอ:
| สัทอักษรสากล | รูปอักษรไทลื้อใหม่ | เทียบรูปอักษรไทย | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|
| /k̚/ | ᧅ | ก | มาตราตัวสะกดแม่ กก |
| /t̚/ | ᧆ | ด | มาตราตัวสะกดแม่ กด |
| /p̚/ | ᧇ | บ | มาตราตัวสะกดแม่ กบ |
| /ŋ/ | ᧂ | ง | มาตราตัวสะกดแม่ กง |
| /n/ | ᧃ | น | มาตราตัวสะกดแม่ กน |
| /m/ | ᧄ | ม | มาตราตัวสะกดแม่ กม |
| /w/ | ᧁ | ว | มาตราตัวสะกดแม่ เกอว |
| /ʔ/ | ᦰ | ะ | เครื่องหมายวิสรรชนีย์ สำหรับพยางค์ที่ ไม่มีพยัญชนะท้าย (มาตราตัวสะกดแม่ ก กา) |
สระ
พยัญชนะมีสระดั้งเดิมเป็นสระ /a/ในตารางข้างล่าง '◌' แสดงเป็นพยัญชนะและใช้ระบุที่ตั้งของสระหลายแบบ:
| สระเสียงสั้น | สระเสียงยาว | สระประสมเสียง i (มาตราตัวสะกดแม่ เกอย) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| อักษรไทลื้อใหม่ | เทียบรูปอักษรไทย | สัทอักษรสากล | อักษรไทลื้อใหม่ | เทียบรูปอักษรไทย | สัทอักษรสากล | อักษรไทลื้อใหม่ | เทียบรูปอักษรไทย | สัทอักษรสากล |
| ไม่มี | ไม่มี | /a/ | ᦺ◌ | ไ- | /aj/ | |||
| ◌ᦰ | -ะ | /aʔ/ | ◌ᦱ | -า | /aː/ | ◌ᦻ | -าย | /aːj/ |
| ◌ᦲᦰ | -ิ | /iʔ/ | ◌ᦲ | -ี | /i(ː)/ | |||
| ◌ᦹᦰ | -ึ | /ɯʔ/ | ◌ᦹ | -ื | /ɯ(ː)/ | ◌ᦿ | -ืย | /ɯj/ |
| ᦵ◌ᦰ | เ-ะ | /eʔ/ | ᦵ◌ | เ- | /e(ː)/ | |||
| ᦶ◌ᦰ | แ-ะ | /ɛʔ/ | ᦶ◌ | แ- | /ɛ(ː)/ | |||
| ◌ᦳ | -ุ | /u(ʔ)/ | ◌ᦴ | –ู | /uː/ | ◌ᦼ | –ูย | /uj/ |
| ᦷ◌ᦰ | โ-ะ | /oʔ/ | ᦷ◌ | โ- | /o(ː)/ | ◌ᦽ | -วย | /oj/ |
| ◌ᦸᦰ | เ-าะ | /ɔʔ/ | ◌ᦸ | -อ | /ɔ(ː)/ | ◌ᦾ | -อย | /ɔj/ |
| ᦵ◌ᦲᦰ | เ-อะ | /ɤʔ/ | ᦵ◌ᦲ | เ-อ, เ-ิ | /ɤ(ː)/ | ᦵ◌ᧀ | เ-อย, เ-ย | /ɤj/ |
วรรณยุกต์
อักษรไทลื้อใหม่มีสัญลักษณ์วรรณยุกต์สองแบบที่ท้ายพยางค์: ᧈ และ ᧉ[4]เนื่องจากการแสดงวรรณยุกต์ 2 เสียงต้องใช้พยัญชนะ 2 ตัว เครื่องหมายเสียงวรรณยุกต์จึงสามารถแสดงรูปวรรณยุกต์เฉพาะได้ 6 เสียง:
| เสียงสูง | เสียงต่ำ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| สัญลักษณ์ | ᧈ | ᧉ | ᧈ | ᧉ | ||
| แสดงด้วยอักษรเสียง k | ᦂ | ᦂᧈ | ᦂᧉ | ᦅ | ᦅᧈ | ᦅᧉ |
| เทียบรูปอักษรไทย | ก | ก่ | ก้ | ค | ค่ | ค้ |
| สัทอักษรสากล | /ka˥/ | /ka˧˥/ | /ka˩˧/ | /ka˥˩/ | /ka˧/ | /ka˩/ |
| ทับศัพท์ | ka¹ | ka² | ka³ | ka⁴ | ka⁵ | ka⁶ |
อักษรย่อ
มีการใช้อักษรย่อแค่สองตัวอักษร:
- คำว่า ᦶᦟᦰ และ (/lɛʔ˧/) สามารถย่อได้เป็น ᧞
- คำว่า ᦶᦟᧁᧉ แล้ว (/lɛu˩/) สามารถย่อได้เป็น ᧟
ตัวเลข
อักษรไทลื้อมีชุดตัวเลขของตัวเอง:
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ᧐ | ᧑/᧚ | ᧒ | ᧓ | ᧔ | ᧕ | ᧖ | ᧗ | ᧘ | ᧙ |
ถ้าเลข ᧑ อาจสับสนกับสระ ᦱ จะมีการใช้รูปอักขระเลขหนึ่งอีกแบบ (᧚) แทน[4]
ยูนิโคด
| ไทลื้อใหม่ Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+198x | ᦀ | ᦁ | ᦂ | ᦃ | ᦄ | ᦅ | ᦆ | ᦇ | ᦈ | ᦉ | ᦊ | ᦋ | ᦌ | ᦍ | ᦎ | ᦏ |
| U+199x | ᦐ | ᦑ | ᦒ | ᦓ | ᦔ | ᦕ | ᦖ | ᦗ | ᦘ | ᦙ | ᦚ | ᦛ | ᦜ | ᦝ | ᦞ | ᦟ |
| U+19Ax | ᦠ | ᦡ | ᦢ | ᦣ | ᦤ | ᦥ | ᦦ | ᦧ | ᦨ | ᦩ | ᦪ | ᦫ | ||||
| U+19Bx | ᦰ | ᦱ | ᦲ | ᦳ | ᦴ | ᦵ | ᦶ | ᦷ | ᦸ | ᦹ | ᦺ | ᦻ | ᦼ | ᦽ | ᦾ | ᦿ |
| U+19Cx | ᧀ | ᧁ | ᧂ | ᧃ | ᧄ | ᧅ | ᧆ | ᧇ | ᧈ | ᧉ | ||||||
| U+19Dx | ᧐ | ᧑ | ᧒ | ᧓ | ᧔ | ᧕ | ᧖ | ᧗ | ᧘ | ᧙ | ᧚ | ᧞ | ᧟ | |||