อัตวิสัย

ในมุมมองทางปรัชญา อัตวิสัย, จิตวิสัย หรือบางครั้งทับศัพท์ ความเป็นซับเจ็กต์ (อังกฤษ: Subjectivity) หมายถึงลักษณะที่ปราศจากความจริงแบบปรวิสัย (objective reality) อัตวิสัยมีการให้คำนิยามที่กำกวมและหลากหลายจากแห่งต่าง ๆ อันเป็นผลจากอัตวิสัยเองมักไม่ค่อยถูกมองเป็นประเด็นหลักในวาทกรรมเชิงปรัชญา^[1] อย่างไรก็ตาม แนวคิดของอัตวิสัยมีความสัมพันธ์กับการรับรู้, ความเป็นผู้กระทำการ, ความเป็นบุคคล, ความเป็นจริง และ ความจริง คำนิยามสามรูปแบบของอัตวิสัยที่ปรากฏทั่วไปคือ:

• บางสิ่งที่กลายเป็น ซับเจ็กต์ (subject) หรือในมุมแคบหมายถึงปัจเจกที่มีประสบการณ์โดยรับรู้ (conscious experiences) เช่น มุมมอง, ความรู้สึก, ความเชื่อ และความปรารถนา^[2]
• บางสิ่งในฐานะ ซับเจ็กต์ หมายความในมุมกว้างถึงสิ่ง (entity) ที่มีภาวะความเป็นผู้กระทำ (agency) ซึ่งหมายถึงว่าสิ่งนั้นกระทำต่อหรือใช้อำนาจเหนืออีกสิ่ง (ซึ่งเป็น อ็อบเจ็กต์)^[3]
• ข้อมูล, แนวคิด, เหตุการณ์ หรือวัตถุทางกายภาพบางประการที่ถือว่าเป็นจริงเฉพาะจากมุมมองของซับเจ็กต์^[4]

คำนิยามของอัตวิสัยที่มีอยู่มากมายนั้นมักถูกใช้ร่วมกันหรือแทนกันได้^[1] คำว่า อัตวิสัย ปรากฏใช้บ่อยในฐานะคำอธิบายสำหรับสิ่งที่มีอิทธิพลต่อ, ให้ข้อมูลแก่ และสร้างความโน้มเอียงแก่การตัดสินของผู้คนต่อความจริงหรือความเป็นจริง; เป็นกลุ่มของการรับรู้, ประสบการณ์ และความเข้าใจส่วนบุคคลหรือโดยเฉพาะต่อวัฒนธรรมรวมถึงความเชื่อต่อปรากฏการณ์ภายนอก ซึ่งเฉพาะเจาะจงต่อซับเจ็กต์^[4]