โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา

โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยาตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2455 โดยพระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์) สมุหเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า ได้ร่วมกับข้าราชการและราษฎรบริจาคเงินสร้างโรงพยาบาล เพื่อเป็นพระราชกุศลในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยใช้ชื่อว่า โรงพยาบาลปัญจมาธิราชอุทิศ โดยสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดโรงพยาบาลเมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว^[1] เมื่อแรกสร้างเป็นตึก 9 ห้อง ตึก 7 ห้อง 1 หลัง เรือนแพทย์ 4 ห้อง ได้สร้างถนน และสะพาน สิ้นทรัพย์ก่อสร้างเป็นเงิน 47,513 บาท 66 สตางค์ ส่วนเครื่องใช้จัดซื้อเป็นเงิน 3,739 บาท 89 สตางค์^[2] นับเป็นโรงพยาบาลแผนปัจจุบันแห่งแรกในมณฑลกรุงเก่า^[3] สังกัดเทศบาลพระนครศรีอยุธยาในกระทรวงมหาดไทย โดยมีนายแพทย์จ๊วน รัตนิน ศัลยแพทย์ จากโรงพยาบาลศิริราชมาเป็นผู้ปกครองโรงพยาบาล

ต่อมา พ.ศ. 2483 ได้มีการก่อสร้างโรงพยาบาลใหม่ มีตึก OPD หลังแรก หอผู้ป่วย 1 หลัง 2 ชั้น ตึกกายภาพที่ชั้นล่าง และเวชกรรมสังคมที่ชั้นบน อาคารไม้ 3 หลัง คือ โรงครัว ห้องเก็บศพ ห้องชันสูตร จน พ.ศ. 2486 กรมการแพทย์ได้ซื้อที่ดินจากชาวบ้าน จำนวน 3 งาน 70 ตารางวา พร้อมขุดเป็นคลองจากแม่น้ำเข้ามาถึงริมถนนอู่ทอง เพื่อให้เรือของคนไข้เข้ามาใกล้ OPD มากขึ้น จากนั้นโรงพยาบาลค่อย ๆ พัฒนามาตามลำดับ ได้สร้างตึกพิเศษกิมลี้-กิจจาทร (พ.ศ. 2505) ตึกศัลยกรรม (พ.ศ. 2510) ตึกสงฆ์อาพาธ "เทพประชา" (พ.ศ. 2511) ตึกโอสถ (อายุรกรรม พ.ศ. 2514) ตึกเด็ก (พ.ศ. 2514) ปัจจุบันคือ อาคารจันทร์เกษม (หอพักแพทย์) ตึก ICU-2 (พ.ศ. 2528) ตึกแยกโรค ปัจจุบันคือ ห้องผู้ป่วย R.C.U. และ หอผู้ป่วย EENT และตึกสูติ-นรีเวชกรรม (พ.ศ. 2535) ปัจจุบันคือตึกศรีสุริโยทัย

พ.ศ. 2533 ได้มีการปรับปรุงและรื้ออาคารอาคารเก่าๆปรับปรุงให้เป็นอาคารใหม่ทั้งหมด สร้างอาคารใหม่ เช่น อาคารเอนกประสงค์ (เฉลิมพระเกียรติฯ) อาคารหอผู้ป่วยศรีสุริโยทัย อาคารบริการ (ปัจจุบันคืออาคารศรีอโยธยา) และปรับปรุงหอผู้ป่วยเก่าทั้งหมดไม่น้อยกว่า 10 หลัง หอผู้ป่วยศรีสรรเพ็ชญ์ อาคารบริการ "ศรีอโยธยา" และอาคารเฉลิมพระเกียรติ เป็นหลังสุดท้าย^[4]