Imperyong Ruso

Ang Imperyong Ruso (Lumang ortograpiyang Ruso: Россійская Имперія, Modernong Ruso: Российская империя, Rossiyskaya Imperiya) ay isang estadong umiral mula 1721 hanggang ito'y patalsikin ng isang panandaliang liberal na himagsikan noong Pebrero 1917.^[2] Ito ay isa sa mga pinakamalaking imperyo sa kasaysayan ng daigdig, na umabot ang lawak sa tatlong kontinente; tanging ang Imperyong Briton at Mongol lamang ang humigit sa kalupaan nito. Malaki ang ginampanang papel ng Imperyong Ruso noong 1812–1814 nang talunin nito si Napoleon sa kaniyang tangkang sakupin ang Europa, at noo'y lumawak pa ang nasakupan nito sa kanluran at timog. Malimit nitong kahidwaan ang Imperyong Ottoman na siya namang protektado ng mga Briton.

Imperyong Ruso Россійская Имперія  (Pre-reformed Russian) Российская Империя  (Russian–Cyrillic) Rossiyskaya Imperiya  (transliteration)
1721–1917
Watawat Eskudo
Salawikain: "S nami Bog!" Съ нами Богъ! "God is with us!"
Awiting Pambansa: none Imperial anthem Bozhe, Tsarya khrani! Боже, Царя храни! "God Save the Tsar!"
Lahat ng teritorying nasakop ng Imperyong Ruso at mga saklaw ng impluwensiya.   Teritoryo[a]   Saklaw ng impluwensiya
Katayuan	Imperyo
Kabisera	1721–1728 St. Petersburg 1728–1730 Moscow 1730–1917 St. Petersburg[b]
Karaniwang wika	Opisyal Russian Rehiyonal Finnish Swedish Polish Aleman Yiddish Romanian
Relihiyon	Official Russian Orthodox Minority Katoliko Romano Protestante Judaismo Islam Old Believers Buddhismo Pagano
Pamahalaan	Awtokrasya Ganap na monarkiya by divine right before 1906 · Constitutional monarchy from 1906
Emperador
• 1721–1725 (una)	Peter I
• 1894–1917 (huli)	Nicholas II
Chairman of the Council of Ministers
• 1905–1906 (una)	Sergei Witte
• 1917 (huli)	Nikolai Golitsyn
Lehislatura	Emperor exercises legislative power in conjunction with the State Council and State Duma[1]
• Mataas na Kapulungan	State Council
• Mababang Kapulungan	State Duma
Kasaysayan
• Accession of Peter I	7 May [O.S. 27 Apr] 1682[c]
• Empire proclaimed	22 Oct [O.S. 11 Oct] 1721
• Decembrist revolt	26 Dec [O.S. 14 Dec] 1825
• Feudalism abolished	3 Mar [O.S. 19 Feb] 1861
• 1905 Revolution	Jan–Dec 1905
• Constitution adopted	23 Apr [O.S. 6 May] 1906
• February Revolution	15 Mar [O.S. 2 Mar] 1917
• October Revolution	7 Nov [O.S. 25 Oct] 1917
Lawak
1866	22,800,000 km2 (8,800,000 mi kuw)
1916	21,799,825 km2 (8,416,959 mi kuw)
Populasyon
• 1916	181,537,800
Salapi	Ruble
Pinalitan Pumalit Tsardom of Russia Russian Republic Ober Ost Karafuto Prefecture Department of Alaska Northern Caucasus State of Buryat-Mongolia
Bahagi ngayon ng	Rusya  Ukraine  Belarus  Moldova  Finland  Estonia  Latvia  Lithuania  Poland  Armenia  Georgia  Azerbaijan  Kazakhstan  Kyrgyzstan  Tajikistan  Uzbekistan  Turkmenistan  Turkey  Tsina  Estados Unidos  Iran
a. ^ Matapos ang 1866, ang Alaska ay ipinagbili sa Estados Unidos, ngunit ang Batum, Kars, Pamir at Transcaspia ay nakuha. b. ^ Pinangalanang Petrograd noong 1914. c. ^ Patuloy na ginamit ng Rusya ang Kalendaryong Juliano hanggang pagbagsak ng imperyo.

Sa simula ng ika-19 na siglo, umaabot mula Karagatang Artiko sa hilaga hanggang Dagat Itim sa timog, mula sa Dagat Baltiko sa kanluran hanggang Karagatang Pasipiko, at (hanggang 1867) Alaska sa Hilagang Amerika sa silangan ang teritoryo nito.^[3] Ang 125.6 milyon kataong nasasakupan nito ayon sa tala ng senso noong 1897, ay ang ikatlong pinakamalaking populasyon sa daigdig noong panahong iyon, kasunod ng sa Tsina at Imperyong Briton. Gaya ng lahat ng imperyo, malaki ang pagkakaiba-iba sa ekonomiks, etnisidad, at relihiyon nito. Maraming elementong laban sa imperyo ang naglunsad ng pag-aalsa at mga tangkang asasinasyon; na siya namang mahigpit na minatyagan ng lihim na pulisya, libu-libo sa mga ito ang pinatapon sa Siberia.

Lubhang pangkanayunan ang ekonomiya ng imperyo at mababa ang produksiyon sa mga malalawak na lupaing sinasaka ng mga alipin, sila'y napalaya noong 1861. Sa tulong ng dayuhang pamumuhunan sa daang-bakalan at mga pabrika, dahan-dahang naging industriyalisado ang ekonomiya. Ang mga lupain ay hawak ng mga nobleng Boyar mula ika-10 hanggang ika-17 siglo, at mula noo'y ng isang emperador na tinatawag na "Tsar".