Karamağara, Elbistan

Karamağara ismi mahallenin dışında bulunan mağaralardan gelmiştir.^[1] Dil bilgisi olarak incelendiğinde, kara ve mağara sözcüklerinin oluşturduğu sıfat tamlamasının bitişik yazılmış şeklidir. Öz Türkçe kara^[2] sözcüğü "en koyu renk" anlamındadır.^[3] Öz Türkçede "in"^[4] anlamındaki mağara sözcüğü ise Arapça مغارة sözcüğünden Türkçeye geçmiştir.^[5]

Köy halkının, Orta Asya'nın çeşitli bölgelerinden göçüp gelip konar-göçer veya yarı yerleşik hayatı yaşadığı tahmin edilmektedir. Bölgeyi oluşturan boyların ve kabilelerin başında Avşar, Beydili ve Karakeçili boyları gelmektedir.^[7][8][9] Çeşitli göç nedenleri olmuştur. Evliya Çelebi Seyahatnâme'sinde göç hakkında önemli bilgiler vermiştir.^[6]

Afşar ve Begtili Damgası.

I. Selim döneminde gerçekleşen Turnadağ Muharebesi'nin (1515) sonucunda Elbistan ve çevresi Osmanlı İmparatorluğuna katıldı.^{[11][12][12][13]} Mahallenin içerisinde olduğu alanın 1522-1864 yıllarında bu sancağa bağlı olduğu tahmin edilebilir. Bu sırada yapılmış ilk nüfus sayımı çalışmaları Kanuni dönemine ait 1540 ve 1563 tarihine aittir.^[14] Bu sıralarda, Sarsab ve bölgesi merkez nahiye olup, Karamağara bölgesini de içine alıp Elbistan'ın kuzeyinde önemli bir nahiye olmuştur.

Yine 1902 yılında, Halep Vilayeti Salnamesi 'nde köy ve civarı hâlen Sarsab nahiyesine bağlıydı. Bu köy dahil, Sarsab'ın 19 mahallesi vardı.^[15] Bu sırada, şimdiki ailelerin Akçadağ'da yaşadığı ve oradan, Elbistan'ın İncecik mahallesine daha sonra da Karamağara mahallesine boylar halinde yerleştiği iddia edilmektedir. Bazı kümeler de sonradan Gürün'ün Karadoruk mahallesine göç etmişlerdir.^[16]

Yerleşik hayata geçtikten sonra yaylaya çıkma 1980'lerden sonra terkedilmiştir. Viranlı denilen yerde eski köy kalıntıları vardır. İdari açıdan Sivas'a bağlı Akdere mahallesinde mezarlar ve köy kalıntısı vardır. Bölgeyi oluşturan köyler Sultankorusu olarak nitelendirilmiştir.^[17]

Mahallenin çoğunluğu, İslam'ın Hanefi mezhebine mensuptur. Uzun süredir yaşamını mahallede sürdüren, 4-5 aile bulunmaktadır. Karamağara'da, Hanefi mezhebinde, Kürtçe konuşan Sultankorusu aşiretine bağlı kişiler de yaşamaktadır.^[18] Genellikle, geniş aile sistemi ve ataerkil bir aile yapısı hâkimdir. Mahallede dokumacılığın önemli bir yeri varken, sonraları önemini kaybetmiştir. Dokumacılık, hâlen yapılmaktadır.^[1]

Dil

Mahallede konuşulan dil çeşitlidir. Evliya Çelebi, Seyâhatname'sinde 17. yüzyılda bölge dili ile ilgili olarak Bunların nice garip lehçeleri vardır. Birbirlerinin lisanlarını tercüman ile anarlar. Türk şubelerinin Çağatayca kolu, en açık konuşulanıdır... Oniki tay, yani şahları olup on iki adet lisanları vardır ki birbirlerini anlamazlar diyerek belirtmiştir.^[6] 19. yüzyıla gelindiğinde Türkçe, Kürtçe ve Ermenice konuşulduğu görülür. 20. yüzyılda da zamanla dil büyük ölçüde Türkçeye dönüşmüş olsa bile, hâlen ailelerin bazıları Kürtçe konuşur. Bu dilin de yerini yavaş yavaş Türkçe almaktadır. Mahalledeki Türkçenin farkları aşağıda belirtilmiştir. Altta^[19][20]değişimleri birinci tabloda görebilirsiniz. Bazı yerel sözler de ikinci tablodaki gibi tamamen değişmiş olabilir.

Yemekler

Mahallenin yemek kültürü, genellikle Malatya şehrine aittir. Çünkü, köy Malatya'ya çok yakındır. Mahallede en çok yapılan yiyeceklerin başında, kömbe gelir. Kömbe, genellikle Malatya yöresindeki tarife uygundur.^[21] Ancak, kömbe yapımının yaygınlığı konusunda sadece Malatya yöresinden etkilenilmemiştir. Afşin^[22] ve Kahramanmaraş'ta da görülür.^[23] Ekmek çeşitleri,^[24] çorba çeşitleri,^[25] Hoşaflar,^[26] ve benzerlerinde Malatya Yöresi'nden etkilenilmiştir. Ayrıca, yemekler genellikle sacda yapılır. Ispanaklı börek, mahallenin en önemli yiyecekleri arasındadır. Bunun dışında; biber yemekleri, tarhana, leğen ve tirşik çorbaları, Maraş paçası, pıtpıt lapası, sömelek, un sucuğu, bastık (pastık), çullama, ilende, hapısa ve rapında yemekleri de yapılmaktadır.^[27]

Halk oyunları

Bölgede, halay beş kişiden fazla kişiyle çekilir. Başına çoğu yörede olduğu gibi halay başı denmiştir. Son olarak çeken ise pöççük olarak adlandırılır. İfade eden bölümler ağarlama, yeldirme, yanlama, sıktırma, yaslanma, kollama, ayrılma, zahma ve hoplatma 'dır. Sinsin oyunu en çok oynanan oyunlardandır. Bölgeye has 12 adet halk oyunu vardır.^[28]

Çocuk oyunları

Mahallede birçok çocuk oyunu oynanır. Çelik çomak oyunu çocukların, çomak adını verdikleri kalın, uzun sopayla, çelik adını verdikleri ince ve kısa sopaya vurarak oynadıkları bir oyundur.^[29][30] Beştaş bilyeden biraz büyük yuvarlak beş tane taş ile ve iki kişi ile oynanan bir oyundur.^[31] Bunların dışında uzuneşşek, minavara, lottik, şaka tura başlıca oynanan oyunlardandır. Bölgeye has 27 tane oyun vardır.^[32] Mahallede bu oyunlar hâlen oynanmaktadır.

İnançlar

Mahallenin tamamı İslam dinine mensup olmasına rağmen, hâlen Gök Tanrı dinindeki veya daha farklı dinlerdeki inanışlar ve batıl inançlar etkisini göstermektedir.^[28]Ayakkabı ters dönerse uğursuzluk olur., Akşam biber, soğan alıp vermek acı getirir., Akşamları tırnak kesilmez., Eşikte oturmak rızık keser., Eşikte oturulursa cin çarpar., Sabi çocuğa göz değer., Sarımsak takılırsa nazar değmez., Soğan kabuğu yakılırsa fakirleşilir gibi inanışlar bunların başında gelmektedir.

Halk müziği

Bölgede, çeşitli türküler söylenir: Lele Çoban, Çamdan Sakız Akıyor, Gelin, Kına türküsü, Güzel ne dersin, Havada kar sesi var, Anam Beni Haslarınan Hasladı vb. yöresel türküler bunların başlıcalarıdır. Türküler bölgede önemli bir yere sahiptir.^[33]

Köy, deniz seviyesinden 1734 metre yüksekte yer almaktadır.^[34] Mahallenin içerisinde bulunduğu bölgede çokça orman alanı bulunur. Ormanlarda çam, meşe, kayın, ardıç, sedir, köknar ve şimşire rastlanır.^[27] İrili ufaklı ovalar bozkır görünümündedir.^[35] Karamağara mahallesinin pınarları, Keçemağara pınarlarıyla birlikte Sarsab Deresi'ni oluşturmaktadır. Yol durumu ise 25 km'si asfalt 5 km stabilize 7 km ise bozuk asfalttır. Minibüsler, Elbistan'a her gün sabah 06.30'da gidip akşam saat 17.30 civarında dönmektedir. Pazar günleri ise ilçeye minibüs gitmemektedir.^[1] Altta, bazı yerleşim yerlerine uzaklıkları görülmektedir.

Coğrafi konum

Karamağara'nın komşu yerleşim birimlerine göre konumu aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.^[36]

İklim

Köy karasal iklimin etki alanı içerisindedir. Kışları 30–60 cm arası yüksekliğinde kar yağdığı bilinmektedir. Ayrıca ilkbahar ve sonbahar aylarında ortalama sıcaklık 15-20 Derece arasındadır.^[1] Ortalaması Kahramanmaraş'a göre daha düşüktür. Çünkü Kahramanmaraş, Akdeniz iklimi, köy ise, karasal iklimin etkisindedir. Kahramanmaraş ile ilgili sıcaklık verileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Karamağara, Elbistan iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	17,4	21,8	29,2	32,6	38,0	42,0	45,2	44,3	41,3	37,2	27,2	20,9	45,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	9,1	10,8	15,6	21,0	26,5	31,6	35,4	35,5	32,3	25,7	17,1	10,7	22,6
Ortalama sıcaklık (°C)	5,0	6,2	10,4	15,3	20,2	24,9	28,2	28,2	25,0	18,9	11,4	6,6	14,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	1,4	2	5,4	9,8	14,1	18,6	22	22	18,3	12,8	6,8	3,1	11,3
En düşük sıcaklık (°C)	−7,8	−9,6	−7,6	−0,6	5,0	11,0	15,6	16,0	8,6	2,2	−4,4	−7,6	−9,6
Ortalama yağış (mm)	121,3	110,4	94,2	75,8	39,5	6,0	0,9	0,5	7,1	50,1	90,6	127,2	60,3
Kaynak: meteor.gov.tr[37]

Bölgenin nüfusuna ilişkin ilk belgeler I. Süleyman (Kanuni) dönemine aittir. Altta da görebileceğiniz gibi, Sarsab denilen nahiyede (Mahallenin de içinde bulunduğu 25 köy, 45 mezraa) toplam 640 hane vardır. Bu dönemde nahiyede nüfus tahminen 1400-1700 arası olabilir. Ortalama 25 köy olduğu düşünülerek, hesaplandığında mahallenin nüfusu 50 ile 80 arasındaydı.

Bu tabloda ilgili ayırma sebepleri ise, Osmanlı bürokrasisi gereği idi.^[40] Bu şekildevergi, askerlik, nüfus veya sefer hazırlığı ona göre yapılabilecekti.Daha sonraları çeşitli şekilde Elbistan'ın nüfus sayımı yapılmıştır. Ancak köy ve civarında nüfus sayımı yapılmamıştır. Yine 1902 yılında, Halep Vilayeti Salnamesi 'nde köy ve civarı hâlen Sarsab nahiyesine bağlıydı. Bu köy dahil, Sarsab'ın 19 mahallesi vardı.^[15] Altta da görebileceğiniz gibi, mahallenin nüfusu genellikle düşmüştür. Bunun sebebi de özellikle İstanbul şehrine yapılan göçtür.^[1] Günümüzde ise mahallede yaklaşık 80 hane bulunmaktadır. Mahalledeki nüfusun bölünüşü altta verilmiştir. Ayrıca bir hanede ortalama 8 birey bulunmaktadır.^[1]

Mahallenin 2007-2013 yıllarına ait nüfus verileri altta verilmiştir.^{[44][51][52][53]}

Mahalli idareler seçimleri

2014 Türkiye yerel seçimleri

30 Mart seçimlerinde seçmen kütüğünde 214 kişi kayıtlıydı. 172 kişi ise oy kullandı. Oy kullanma oranı %80.37'dir. Mahallenin %61'i seçmen olup %39'u seçmen olma vasıfları taşımamaktadır. 30 Mart seçimlerinde partilerin köy seçmenlerinden aldıkları oyların dağılımı şu şekildedir:^[54]

• YSK'nın belirlediği sıralamadır.^[55]

2009 Türkiye yerel seçimleri

29 Mart seçimlerinde seçmen kütüğünde 246 kişi kayıtlıydı. 233 kişi ise oy kullandı. Oy kullanma oranı %87'dir. Mahallenin %58'i seçmen olup %42'si seçmen olma vasıfları taşımamaktadır. 29 Mart seçimlerinde partilerin köy seçmenlerinden aldıkları oyların dağılımı şu şekildedir:

• YSK'nın belirlediği sıralamadır.^[56]

Milletvekilliği seçimleri

2011 Türkiye genel seçimleri

12 Haziran seçimlerinde seçmen kütüğünde 293 kişi kayıtlıydı. 242 kişi ise oy kullandı. Oy kullanma oranı %82.59'dur. Mahallenin %67'si seçmen olup %33'ü seçmen olma vasıfları taşımamaktadır. 12 Haziran seçimlerinde partilerin köy seçmenlerinden aldıkları oyların dağılımı şu şekildedir:

• YSK'nın belirlediği sıralamadır.^[57]

2007 Türkiye genel seçimleri

22 Temmuz seçimlerinde seçmen kütüğünde 336 kişi kayıtlıydı. 263 kişi ise oy kullandı. Oy kullanma oranı %78'dir. Mahallenin %61'i seçmen olup %39'u seçmen olma vasıfları taşımamaktadır. 22 Temmuz seçimlerinde partilerin köy seçmenlerinden aldıkları oyların dağılımı şu şekildedir:

• YSK'nın belirlediği sıralamadır.^[58]

Referandum seçimleri

12 Eylül referandum seçimlerinde seçmen kütüğünde 303 kişi kayıtlıydı. 289 kişi ise oy kullandı. Oy kullanma oranı %95.38'dir. Mahallenin %55'i seçmen olup %45'i seçmen olma vasıfları taşımamaktadır. 12 Eylül seçimlerinde seçmenlerin terciği şu şekildedir:^[59]

Osmanlı dönemi

Elbistan'da ilk belediye teşkilatı 1871-1872 yıllarında kurulmuştu.^[60] Bu sıralarda Sarsab ve civarı da nahiyeydi. 1902 yılında 19 mahallede Sarsab'a bağlı idi.^[15] O dönemde genellikle nahiyelerin başına muhtar atanırdı. V. Mehmet döneminden itibaren, 1927 yılına kadar bu nahiyelerin başına da atanan kişiler (belediye başkanı dahil) belli değildir.^[60]

Cumhuriyet dönemi

Köy tüzel kişiliği de 1928 yılından itibaren değişmiştir. Ancak kesin değişim, 1950 yılında Demokrat Parti'nin iktidara gelmesinden itibaren valilik ve belediyelerin ayrılmasıyla başlar. Bundan sonra muhtarlar da kesin olarak seçilmeye başlandı.

Mahallenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Mahallede tarım ürünleri Elbistan'a nazaran kullanılmaya pek elverişli değildir. Buğday, arpa, nohut ekilir ve kayısı yetiştirilir.^[1][27] Bütün bölgede genellikle çerezlik ayçiçeği ekilmektedir.^[61] Elbistan'ın merkezindeki hayvan borsası, bütün ilçe gibi,^[61] mahallesi de etkilemektedir. Hayvancılıkta sığırcılık, mandacılık, at, eşek ve katır yetiştiriciliği bütün bölgede yapılmaktadır.^[27] Ancak, yetiştirme şekilleri çok ilkel durumdadır. Ayrıca, Sarsab göleti bölgeye önemli yararlar sağlamaktadır.^[62]

Mahallede bir ilkokul, bir de ortaokul olmak üzere iki tane okul vardır. İlkokul, 1986 yılında açılmıştır. Okulun 1 okul binası, 3 lojman, 2 tuvalet, 2 kömürlük, 6 derslik, 1 müdür odası, 1 öğretmenler odası, 1 takım harita, 1 adet dolap, 2 adet masa, 3 adet kütüphane bulunmaktadır.^[63] Mahallenin ilkokulu 8 yıllık zorunlu eğitim gerekçesiyle 1998 yılından itibaren ilköğretim okuluna dönüştürüldü.

4+4+4 Eğitim Sistemi ile beraber ilköğretim okulu yeniden ilkokula dönüştürüldü. Ortaokul binası ise 2013 yılında açılmıştır. Ortaokul, 4 şube ve 110 öğrenci ile eğitim hayatına başlamıştır.^[64]

Okuma yazma durumu

Mahallede okuma-yazma oranı gittikçe yükselmektedir. 2008 yılında mahallenin %78'i okuma bilmekteyken 2012 yılında mahallenin %87'si okuma yazma bilmektedir.^[1] Elbistan ilçesindeki okuma yazma oranından (%92) biraz düşüktür. Kahramanmaraş il ortalamasında da (%91) aynı durum geçerlidir.^[65]

Eğitim düzeyi

2008 yılı kayıtlarına göre 15 yaş ve üzeri okuma yazma bilen kişilerin çeşitli eğitim düzeylerine göre sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Sağlık Ocağı

Mahallede sağlık ocağı bulunmaktadır. 1 doktor, 1 ebe ve 1 sağlık memuru Sağlık Ocağı'nda bulunmaktadır. Mahallede, ortalama yaşam süresi 65 yaş civarıdır.^[1]

• Yerelnet8 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Karamağara, Elbistan için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
• Mahallenin merkezi ile ilgili görüntüler4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.