Иммануил Кант
Иммануе́л Кант (алман. Immanuel Kant [ɪˈmaːnu̯eːl ˈkant]; 22 апрель 1724, Көнигсберг, Пруссия[13] — 12 февраль 1804, шунда ук) — Романтизм һәм Мәгърифәт чоры чикләрендә эшчәнлеген алып барган немец фәлсәфәчесе, алман классик фәлсәфәсенең башлап җибәрүчесе.
| алман. Immanuel Kant | |
 | |
 | |
| Җенес | ир-ат[1][2][3] |
|---|---|
| Ватандашлык | .svg){kind=small} Пруссия кыйраллыгы[d] |
| Тугандагы исем | алман. Emanuel Kant |
| Туу датасы | 22 апрель 1724[2][4][5][…] |
| Туу урыны | Көнигсберг, Пруссия кыйраллыгы[d][6] |
| Үлем датасы | 12 февраль 1804[2][4][7][…] (79 яшь) |
| Үлем урыны | Көнигсберг, Көнчыгыш Пруссия, Пруссия кыйраллыгы[d][6] |
| Җирләнгән урыны | Кёнигсбергский собор[d] |
.jpg) | |
| Ата | Иоганн Георг Кант[d] |
| Ана | Анна Регина Кант[d] |
| Туган тел | алман теле |
| Язма әсәрләр теле | алман теле |
| Һөнәр төре | фәлсәфәче, антрополог, физик, китапханәче, язучы, педагог, университет профессоры, математик, философ права |
| Эшчәнлек өлкәсе | эпистемология, метафизика[d] һәм этика |
| Эш урыны | Көнигсберг университеты[d] |
| Әлма-матер | Көнигсберг университеты[d] һәм Collegium Fridericianum[d] |
| Аспирант яки докторантлары | Антон Фридрих Юстус Тибо[d][8], Маркус Герц[d][9], Иоһанн Фихте[10] һәм Карл Леонгард Рейнгольд[d][11] |
| Шәкертләр | Яков Сигизмунд Бек[d], Краус, Кристиан Якоб[d], Иоһанн Фихте һәм Маркус Герц[d][12] |
| Укытучылары | Мартин Кнутцен[d] һәм Johann Gottfried Teske[d] |
| Сәнгать юнәлеше | немецкий идеализм[d] һәм Мәгърифәтчелек |
| Әгъзалык | Пруссия фәннәр академиясе[d] һәм Рәсәй фәннәр әкәдимиясе |
| Йогынтысын кичергән | Дэвид Юм, Джордж Беркли, Христиан фон Вольф[d], Jan-Jak Russo, Фрэнсис Хатчесон[d], Исаак Ньютон, Әфләтүн, Тетенс, Иоганн Николас[d], Мишель де Монтень[d], Рене Декарт, Готфрид Лейбниц, Джон Локк, Николя Мальбранш[d] һәм Бенедикт Спиноза |
| Эра | Философия XVIII века[d] |
| Нинди вики-проектка керә | Проект:Математика[d] |
| Автор буларак авторлык хокуклары халәте | автор хокукларына иялек вакыты тәмам[d] |
| Commons Creator бите | Immanuel Kant |
 Иммануил Кант Викиҗыентыкта | |
Биография
Бай булмаган һөнәрче гаиләсендә туа. Эммануил исемен Изге Эммануил хөрмәтенә бирәләр. Кант «Фридрихс-Коллегиум» дәрәҗәле гимназиясен тәмамлый, аннары Кенигсберг университетына керә. Атасының үлеме сәбәпле ул университетны тәмамлый алмый. Гаиләсен туендырыр өчен укуны ташлаганнан соң ул өй укытучысы булып эшли. Нәкъ шушы дәвердә, ягъни 1747—1755 елларда ул үзенең әле дә актуальлеген югалтмаган Кояш системасының беренчел томанлыктан килеп чыгуы турындагы космогоник теориясен эшләп чыгара һәм нәшер итә.
1755 елда Кант диссертациясен яклый һәм университетта укытырга рөхсәт бирүче доктор дәрәҗәсен ала. Аның кырык елдан артыкка сузылган укытучылык дәвере башлана.
1770 елда ул Кенигсберг университетында логика һәм метафизика профессоры буларак билгеләнә. 1797 елга кадәр ул фәлсәфә, математика һәм физика белән бәйле төрле дәресләр бирә.
Фәлсәфә
Профессор булы эшләгән чорда ул үзенең фәлсәфәсенең үзәген тәшкил итүче өч төп әсәрен яза:
- «Пакъ аң тәнкыйте» (1781) — гносеология (эпистемология)
- «Гыйльми акылны тәнкыйтьләү»[14] (1788) — этика
- «ФФикерләү сәләтен тәнкыйтьләү»[14] (1790) — эстетика
Бу әсәрләр фәлсәфәдә фундаменталь урын алып торалар һәм авторына XVIII гасырның бөек фикер йөртүчесе абруен казандыралар. Алар фәлсәфәнең алдагы үсешенә зур тәэсир ясыйлар.
