Кислоталар

Формаль үзлекләре буенча кислоталар түбәндәгечә бүленә:

• кислородсыз (HCl, H₂S, HCN);
• кислородлы (HNO₃, H₂SO₄).

• водород әче атомнары саны буенча:

• бернигезле (HNO₃);
• икенигезле (H₂SeO₄);
• өчнигезле (H₃PO₄, H₃BO₃);
• күпнигезле.

• Көч буенча
  • Көчле - тулысынча диссоцияләнә диярлек, диссоциация константасы 1×10⁻³ зуррак (HNO₃);
  • Зәгыйфь — диссоциация константасы 1×10⁻³ ким (серкә кислотасы K_д= 1,7×10⁻⁵).
• Тотрыклылык буенча
  • Тотрыклы (H₂SO₄);
  • Тотрыксыз (H₂CO₃).
• Химик кушылмалар сыйныфлары буенча
  • Органик булмаган (HBr);
  • Органик (HCOOH,CH₃COOH);
• Тиз очып бетүчәнлек буенча:
  • Очучан (HNO₃,H₂S);
  • Очмаучы (H₂SO₄) ;
• Суда эрүчәнлеге буенча:
  • Эрүчән (H₂SO₄);
  • Эреми торган (H₂SiO₃);
• Металл атомнары саны буенча
  • Металл белән (HMnO₄, H₂TiO₃);
  • Металлсыз (HNO₃,

HCN).

• Төп оксидлар белән тәэсир итешкәндә тоз һәм су хасил була:

${\displaystyle {\mathsf {CaO+2HCl\longrightarrow CaCl_{2}+H_{2}O}}}$

• амфотер оксидлар белән тәэсир итешкәндә тоз һәм су хасил була:

${\displaystyle {\mathsf {ZnO+2HNO_{3}\longrightarrow Zn(NO_{3})_{2}+H_{2}O}}}$

• селте белән тәэсир итешкәндә тоз һәм су хасил була: (нейтральләштерү реакциясе):

${\displaystyle {\mathsf {NaOH+HCl\longrightarrow NaCl+H_{2}O}}}$

• Эреми торган химик нигезләр белән тәэсир итешкәндә тоз һәм су хасил була, эрүчән кислота өчен ^[4]:

${\displaystyle {\mathsf {Cu(OH)_{2}\downarrow +H_{2}SO_{4}\longrightarrow CuSO_{4}+2H_{2}O}}}$

• Тозлар белән тәэсир итешкәндә, утырма яки газ хасил була:

${\displaystyle {\mathsf {BaCl_{2}+H_{2}SO_{4}\longrightarrow BaSO_{4}\downarrow +2HCl\uparrow }}}$

• Көчле кислоталар зәгыйфь кислоталарны тозлардан этеп чыгара:

${\displaystyle {\mathsf {K_{3}PO_{4}+3HCl\longrightarrow 3KCl+H_{3}PO_{4}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Na_{2}CO_{3}+2HCl\longrightarrow 2NaCl+H_{2}O+CO_{2}\uparrow }}}$

• Металларның активлыгы электрохимик рәтендә водородка кадәр торган металлар водородны кислота эремәсеннән этеп чыгара (азот кислотасы HNO₃ һәм куертылган күкерт кислотасыннән H₂SO₄ кала), хасил булган тоз эрүчән булган очракта:

${\displaystyle {\mathsf {Mg+2HCl\longrightarrow MgCl_{2}+H_{2}\uparrow }}}$

${\displaystyle {\mathsf {Mg+2H_{2}SO_{4}\longrightarrow MgSO_{4}+SO_{2}\uparrow +2H_{2}O}}}$

• Органик кислоталар өчен этерификация реакциясе бара : спиртлар белән тәэсир итешкәндә катлаулы эфирлар һәм су хасил була:

${\displaystyle {\mathsf {R_{1}-COOH+R_{2}-OH\longrightarrow R_{1}-COO-R_{2}+H_{2}O}}}$

мәсәлән:

${\displaystyle {\mathsf {CH_{3}COOH+C_{2}H_{5}OH\longrightarrow CH_{3}COOC_{2}H_{5}+H_{2}O}}}$

Кислоталарны чыгару

• металл булмаган кушылма белән водород тәэсир итешкәндә:

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}+Cl_{2}\rightarrow 2HCl}}}$

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}+S\rightarrow H_{2}S}}}$

• Күкерт кислотасы белән каты тозлар тәэсир итешкәндә:

${\displaystyle {\mathsf {2NaCl+H_{2}SO_{4}\rightarrow Na_{2}SO_{4}+2HCl}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Na_{2}SO_{3}+H_{2}SO_{4}\rightarrow Na_{2}SO_{4}+SO_{2}+H_{2}O}}}$

• кислотале оксидлар су белән тәэсир итешкәндә:

${\displaystyle {\mathsf {P_{2}O_{5}+3H_{2}O\rightarrow 2H_{3}PO_{4}}}}$

• Реутов О. А., Курц А. Л., Бутин К. П. Органическая химия. — 3-е изд. — М: Бином. Лаборатория знаний, 2010. — Т. 1. — 567 с. — ISBN 978-5-94774-613-6.
• Шрайвер Д., Эткинс П. Неорганическая химия = Inorganic Chemistry / Пер. с англ. М. Г. Розовой, С. Я. Истомина, М. Е. Тамм, под ред. В. П. Зломанова. — М: Мир, 2004. — Т. 1. — 679 с. — ISBN 5-03-003628-8