Thành viên:Ngọc Anh/nháp

Sau khi Liên Xô tan rã, các cá nhân giàu có đã liên hệ với chính phủ Liên Xô cũ để được đối xử ưu đãi, thu được của cải từ quá trình tư nhân hóa và quyền sở hữu đất đai của họ đối với các khu vực có tài nguyên quý giá..^[21] Nursultan Nazarbayev trở thành tổng thống đầu tiên của Kazakhstan sau khi giải thể, ông lãnh đạo đất nước từ năm 1990 đến năm 2019.^[24] Trong thời gian này, các nhà quan sát quốc tế không công nhận bất kỳ cuộc bầu cử nào ở Kazakhstan là công bằng,^[24] với việc Nazarbayev lãnh đạp đất nước thông qua chủ nghĩa độc tài, chuyên chế và giam giữ đối thủ, theo The Daily Telegraph.^[43]

Trong suốt thời kỳ này, Kazakhstan đã làmột trong những nền kinh tế hoạt động mạnh nhất ở Trung Á, với sản lượng khai thác dầu chiếm một tỷ lệ lớn trong tăng trưởng kinh tế của nước này cho đến khi giá dầu giảm vào giữa những năm 2010.^[44] Nước này cũng nắm giữ khoảng 40% tài nguyên uranium trên thế giới trong lãnh thổ của mình.^[21] Mặc dù đất nước tăng trưởng như vậy, nhưng toàn dân hầu như không được hưởng những lợi ích kinh tế đó, với mức lương tối thiểu ở Kazakhstan cho một cá nhân bình thường là dưới 100 đô la Mỹ mỗi tháng và bất bình đẳng kinh tế ở nước này đang lan rộng.^[21] Năm 2012, Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã liệt kê tham nhũng là vấn đề lớn nhất trong hoạt động kinh doanh ở nước này,^[45] trong khi Ngân hàng Thế giới liệt Kazakhstan là một điểm nóng về tham nhũng, ngang hàng với Angola, Bolivia, Kenya và Libya.^[46] Năm 2013, tờ Afterposten dẫn lời nhà hoạt động nhân quyền và luật sư Denis Jivaga, ông nói rằng có một "quỹ dầu mỏ ở Kazakhstan, nhưng không ai biết thu nhập được chi tiêu như thế nào".^[47] Sau nhiều vụ bê bối ngân hàng quốc tế, những người Kazakhstan giàu có đã di cư ra nước ngoài, đặc biệt là Vương quốc Anh.^[21]Năm 2018, Crédit Suisse xếp Kazakhstan thứ 169 trong số 174 quốc gia về việc phân bổ của cải.^[48] Đến năm 2022, 162 người Kazakhstan giàu có nắm giữ 55% tài sản của quốc gia.^[21]

Các cuộc tấn công ở Zhanaozen

Zhanaozen, một thành phố sản xuất dầu ở Vùng Mangystau, đã từng có lịch sử về các cuộc biểu tình và đình công lao động. Năm 2011, một cuộc bạo động đã nổ ra trong thành phố giữa dịp kỷ niệm 20 năm Ngày Độc lập khiến 16 người chết và 100 người bị thương, theo con số chính thức. Lực lượng an ninh Kazakhstan đã nổ súng vào những người biểu tình yêu cầu điều kiện làm việc tốt hơn. Trong thời gian đó, giá một lít khí hóa lỏng (LPG), hỗn hợp butan và propan, một loại nhiên liệu xe phổ biến ở Zhanaozen, vào khoảng 30–35 tenge và đã liên tục tăng kể từ đó.

Sau các cuộc biểu tình tiếp theo vào năm 2018 và cuộc đàn áp của Nazarbayev đối với các cuộc biểu tình, ông được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Bảo an Kazakhstan suốt đời.^[43]

Kể từ tháng 1 năm 2019, chính phủ Kazakhstan từng bước chuyển đổi chính sách sang thị trường điện tử kinh doanh LPG để dần chấm dứt trợ cấp khí đốt của nhà nước và cho phép thị trường xác định giá thay vào đó, dẫn đến giá LPG tăng, theo Eurasianet.^[49]

Vào tháng 1 năm 2020, một cuộc biểu tình đã được tổ chức ở Zhanaozen, nơi cư dân thành phố yêu cầu giảm giá khí đốt đã tăng từ 55 lên 65 tenge.^[50] Khi đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đến nền kinh tế, các biện pháp "thắt lưng buộc bụng" và sự kích thích kinh tế không đủ từ chính phủ đã dẫn đến lạm phát và cấp tiền lương trì trệ.^[21]

Kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2022, theo những người biểu tình Zhanaozen, giá LPG gần như tăng gấp đôi, lên 120 tenge / lít (0,24 € / lít; 1,06 USD / gallon), gây ra sự phẫn nộ trong dân chúng.^[51] Bất mãn hơn nữa, cựu lãnh đạo Nursultan Nazarbayev, đã tổ chức đầu sỏ, tham nhũng và bất bình đẳng kinh tế của quốc gia để rồi sau đó làm cho nhiều cuộc biểu tình lan rộng hơn.^[24][21]

Mục tiêu

Mục tiêu của các cuộc biểu tình được báo cáo sau khi các cuộc biểu tình bắt đầu bao gồm các lời kêu gọi thay đổi chính trị lớn. Theo Darkhan Sharipov của nhóm hoạt động Oyan, Qazaqstan, những người biểu tình muốn "cải cách chính trị thực sự" và "bầu cử công bằng", và tức giận về "tham nhũng và chuyên quyền". ^[24] Theo The New York Times , những người biểu tình muốn các nhà lãnh đạo của các vùng của Kazakhstan được được bầu trực tiếp chứ không phải do tổng thống chỉ định. ^[52]

2 tháng 1

Vào sáng ngày 2 tháng 1, cư dân ở thành phố Zhanaozen ở Vùng Mangystau đã chặn đường để phản đối việc tăng giá khí đốt. ^[53] Người biểu tình kêu gọi akim của khu vực, Nurlan Nogaev và Zhanaozen akim Maksat Ibagarov thực hiện các biện pháp ổn định giá cả và ngăn chặn tình trạng thiếu nhiên liệu. ^[53] Cư dân đã gặp gỡ với hành động Zhanaozen akim Galym Baijanov, người đã khuyên đám đông nên viết một lá thư khiếu nại lên chính quyền thành phố, trong đó những người biểu tình nhắc lại rằng những lời phàn nàn của họ được cho là đã bị phớt lờ bởi cit các quan chức của y. ^[53]

3 tháng 1

Hàng trăm cư dân Zhanaozen tụ tập và cắm trại tại quảng trường thành phố qua đêm.^[54]Khi những cư dân khác tham gia vào đám đông vào buổi chiều, ước tính khoảng 1.000 người đã có mặt tại quảng trường, hô vang và yêu cầu bầu cử trực tiếp các nhà lãnh đạo địa phương.^[54] Các nhân viên cảnh sát, trong khi đứng ở quảng trường trong cuộc biểu tình, đã không can thiệp vào.^[54] Mangystau akim Nurlan Nogaev và Zhanaozen akim Maksat Ibagarov cũng như Giám đốc Nhà máy Chế biến Khí Kazakhstan, Nakbergen Tulepov đã đến quảng trường và cam kết giảm giá khí đốt xuống 85–90 tenge, điều này đã không làm hài lòng những người biểu tình. Nogaev và thuộc hạ của anh ta buộc phải chạy trốn khỏi quảng trường bởi đám đông giận dữ.^[55]

Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã chỉ thị chính phủ xem xét tình hình ở Vùng Mangystau bằng cách "tính đến tính khả thi về kinh tế trong lĩnh vực pháp lý".^[56] Ông cũng kêu gọi những người biểu tình không gây rối trật tự công cộng, nhắc nhở rằng công dân Kazakhstan có quyền công khai bày tỏ tiếng nói của mình với chính quyền địa phương và trung ương theo "quy định của pháp luật".^[56] Một ủy ban chính phủ do Phó Thủ tướng Eraly Togjanov đứng đầu được thành lập để xem xét tình hình kinh tế xã hội ở Mangystau.^[57]

Các báo cáo về vụ bắt giữ đã nhận được từ các thành phố Nur-Sultan, Aktobe và Almaty, nơi Quảng trường Cộng hòa và Quảng trường Astana đã bị đóng cửa và các nhân viên an ninh được triển khai.^[58] Các thành phố khác chứng kiến sự hiện diện ngày càng tăng của cảnh sát ở các khu vực công cộng.^[58]

Tại Aktau, một nhóm người biểu tình đã xuất hiện tại Quảng trường Yntymaq phía trước tòa nhà hành chính thành phố, dựng lều và bạt cho đồn điền.^[59]Đến tối, ước tính có khoảng 6.000 người biểu tình tại quảng trường, yêu cầu giảm chi phí xăng dầu cũng như chính phủ từ chức.^[59] Họ đã được tham gia bởi các nhóm người ủng hộ khác từ các khu vực và thành phố lân cận trên khắp Kazakhstan.^[59] Mangystau akim Nurlan Nogaev đã đến thăm cuộc biểu tình, nhắc nhở đám đông rằng chính phủ Kazakhstan đã giảm giá khí đốt và Cơ quan Bảo vệ và Phát triển Cạnh tranh đã tiến hành một cuộc điều tra chống độc quyền đối với các nhà cung cấp khí đốt vì nghi ngờ có sự thông đồng về giá cả; ông kêu gọi những người biểu tình duy trì trật tự công cộng và đề nghị họ tổ chức một cuộc đối thoại mang tính xây dựng với chính quyền.^[60]

4 tháng 1

Tối ngày 4 tháng 1, có khoảng 1,000 người đã ra biểu tình ở Quảng trường Cộng hòa tại thành phố Almaty, nhưng lực lượng cảnh sát đã nhanh chống khống chế cuộc biểu tình này.^[61] Kể từ vụ việc đó, các cuộc đụng độ giữa lực lượng an ninh và những người biểu tình đã diễn ra liên tục. Trong khi k=lực lượng an ninh dùng lựu gây choáng và hơi cay để đàn áp người biểu tình, ngược lại những người biểu tình phá hoại hay phóng hóa xe cảnh sát.^[61][62] Không lâu sau đó, trên các diễn đàng mạng xã hội đã liên tục đăng tải các đoạn video ngắn về các chiếc xe Quân sự bọc thép nối đuôi nhau đuổi theo những người biểu tình tại thành phố Almaty.^[63]

President Tokayev signed decrees to introduce a state of emergency in Mangystau District and Almaty from 5 January 01:30 local time to 19 January 00:00 local time.^[64] According to Tokayev, all legitimate demands of protesters will be considered.^[61] A special commission, after meeting with protesters, agreed to lower the LPG price to 50 tenges ($0.11) per litre.^[51] Internet watchdog organization NetBlocks documented significant internet disruptions with "high impact to mobile services" that were likely to limit the public's ability to express political discontent.^[65][66] People also started protesting in Taldıqorğan.

5 tháng 1

At 04:00, Almaty akim Bakhytzhan Sagintayev made a video address to the residents, asserting that the situation in the city had been brought under control.^[67] From there, he accused of "provocateurs from within and outside" being behind in destabilization and extremist actions and urged people not to succumb to "provocations and lawlessness".^[67] In spite of Sagintayev's remarks, explosions of stun grenades were continued to be heard throughout Almaty in early morning with protesters setting up barricades and clashing with the National Guard in central streets.^[68][69]

President Tokayev accepted the government's resignation. On the same day, a Reuters correspondent reported thousands of protesters pressing ahead towards Almaty city centre after security forces failed to disperse them with tear gas and stun grenades.^[22][70] Later on the same day, Tokayev announced that former president Nursultan Nazarbayev has resigned as the Chairman of the Security Council of Kazakhstan, and Tokayev has assumed this position himself.^[71] Digital rights monitor NetBlocks reported that internet disruptions had intensified by 5:00 p.m. local time, leaving Kazakhstan in the "midst of a nation-scale internet blackout" after a day of mobile internet disruptions and partial restrictions.^{[65][72][73][74]}

Mayor's building on fire, Almaty, January 5

In Almaty, as the protesters had reached the Republic Square again, the offices of the city mayor were stormed and set aflame.^[75][24] Locations that stored firearms were captured by protesters including the National Security Committee building and were shown to be distributed to others throughout the city.^[76][77] Protests at the Almaty International Airport resulted in cancelled and rerouted flights.^[24] The government reported protesters seizing five planes.^[76] Two Kazakh army soldiers were reported killed attempting to retake the Almaty airport.^[78] Russian state-run media reported that protesters also attacked President Tokayev's home with rifles and grenades, leaving it partially destroyed.^[79] In addition, the offices of the ruling Nur Otan party were also set on fire.^[80] Atameken, Kazakhstan's business lobby group, reported attacks on banks, stores and restaurants.^[81]

The interior ministry reported government buildings were also attacked in the southern cities of Shymkent and Taraz.^[82] In Aktobe,

In Taldıqorğan, a statue of former leader Nazarbayev was pulled down and destroyed by demonstrators chanting "Old man, leave!".^[83][79]

In the late afternoon, President Tokayev announced a nationwide state of emergency until 19 January. This would include a curfew from 23:00 to 07:00, temporary restrictions on movement, and a ban on mass gatherings.^[84] During a televised address, Tokayev threatened to crackdown on protesters, stating "I plan to act as toughly as possible", and said that he had no intentions of fleeing the country.^[24]

By around late evening, anarchy had broken out in Almaty as large numbers of riot police began to arrive as automatic gunshots were being heard throughout the city with armed demonstrators and security forces exchanging fire while residents were urged to stay away from the streets by loudspeakers.^[85] Various state-media agency buildings stationed in Almaty were burnt down and looting had taken place in which grocery stores, banks, ATMs, and shopping centers were targeted.^[86]

6 tháng 1

Oil production at Kazakhstan's highest-producing oil field Tengiz was reduced.^[87][88][89] US oil producer Chevron Corporation holds a 50% stake in Tengizchevroil (TCO) which operates the Tengiz oil field.^[90]

Kazakhstan's Interior Ministry issued a statement saying: "Employees of the Almaty police department have launched a mop-up operation in the streets of Karasay-batyr and Masanchi. Measures are being taken to detain the violators. In total, some 2,000 people have been taken to police stations."^[91]

Dozens of protesters and at least 12 police officers were killed with one police officer who was found beheaded.^[92] Witnesses in Almaty described scenes of chaos with government buildings stormed or set on fire and widespread looting. The interior ministry said 2,298 people had been arrested during the unrest, while the police spokesperson Saltanat Azirbek told state news channel Khabar 24 that "dozens of attackers were liquidated".^[93]

3,000 Russian paratroopers arrived in Kazakhstan on the morning of 6 January, after president Tokayev made a formal request for assistance to the Collective Security Treaty Organization. Armenia, Belarus, Kyrgyzstan and Tajikistan also sent troops.^[94][95]

Protestors remained in the Aktau town square on 6 January. Six thousand people protested in the centre of Zhanaozen. The akim of Zhanoazen, Maksat Ibagarov, stated that "none of the local activists [would] be persecuted".^[96]

7 tháng 1

On 7 January, as a concession, President Tokayev said that the vehicle fuel price caps of 50 tenge per litre had been restored for 6 months.^[26][27][28]

Tokayev said in a statement, "Constitutional order has largely been restored in all regions of the country."^[29][30][31] He also announced that he had ordered troops to shoot without warning at anyone protesting, calling protesters 'bandits and terrorists' and saying use of force will continue.^[32][33][34] In a speech to the nation, he said, "We hear calls from abroad for the parties to negotiate to find a peaceful solution to the problems, this is just nonsense. What negotiations can there be with criminals and murderers? They need to be destroyed and this will be done." He went on to thank Russia for sending troops to help establish order.^[97]

Russia's Defence Ministry stated that more than 70 planes were flying, around the clock, to bring Russian troops into Kazakhstan and that they were helping to control Almaty's main airport.^[29] According to several Russian media sources, former president Nursultan Nazarbayev had left the country with his three daughters and their families. It was not clear where Nazarbayev had gone, but he had apparently left the country for health reasons.^[98]

A peaceful protest took place in Zhanaozen, where protestors asked for a new government, more freedom for civil rights activists, and a return to the 1993 Kazakh constitution.^[99] Protests also continued in Aktau.^[100]

The Kazakh government announced that seven additional policemen had been killed in Almaty.^[101] Levan Kogeashvili, a 22-year-old Israeli national was shot and killed while driving to work in Almaty. The Israeli Foreign Ministry stated that he had been residing in Kazakhstan for several years and his family said that he was not involved in the protests.^[102][103]

8 tháng 1

Protests continued in Zhanaozen.^[104]

The National Security Committee said that its former chief and former prime minister, Karim Massimov, had been arrested on suspicion of treason.^[105] Joanna Lillis, writing in Eurasianet, considered the possibility of Massimov having been involved in an attempted coup d'état to be credible, signifying a shift in elite politics in Kazakhstan.^[106]

The Ministry of Internal Affairs announced that 4,404 people had been detained and at least 40 people had died as a result of the protests.^[107][108]

Kazakhstan authorities launched a countrywide antitrust investigation into 180 LNG sellers due to a suspected collusion.^[109][110]

9 tháng 1

On 9 January, the interior ministry, said initial estimates put property damage at about 175 million euros, adding that more than 100 businesses and banks had been attacked and looted and about 400 vehicles destroyed. The ministry confirmed that more than 160 people had been killed and more than 5,000 had been arrested for questioning as part of 125 separate investigations into the unrest.^[111] The Interior Ministry reported more than 2,200 people sought treatment for injuries from the protests, and about 1,300 security officers were injured.^[112] The office of Kazakhstan's president said that in total 5,800 people had been detained.^[113] The health ministry said in total 164 people, including two children, had been killed. It also specified that 103 people had died in Kazakhstan's largest city, Almaty. Interior Minister Erlan Turgumbayev held a press conference, saying, "Today the situation is stabilised in all regions of the country ... the counterterror operation is continuing in a bid to re-establish order in the country".^[111]

10 tháng 1

On 10 January, the government declared a day of mourning for the victims of the protests. Kazakhstan's Interior Ministry reported that a total of 7,939 people have been detained across the country. The National Security Committee, Kazakhstan's counterintelligence and anti-terrorism agency, said that the situation in the country had “stabilized and is under control.”^[36] Tokayev called the protests a "coup attempt.”^[114] The government also said that "foreign-trained Islamist radicals" were among those who had attacked government buildings and security forces in the last week and that police had now detained almost 8,000 people to bring the situation under control.^[115]

Internet service was restored in Almaty following a five-day blackout.^[116]

Military general and politician Zhanat Suleimenov committed suicide, at the age of 59, after a criminal case was opened against him during the protests.^[117]

11 tháng 1

On 11 January, in a speech to an online meeting of the CSTO military alliance by video link, Tokayev said that order had now been restored in Kazakhstan and called the protests over.^[37] He announced that the CSTO had completed its mission in Kazakhstan and would begin withdrawing from the country on January 13 and would be fully withdrawn in the next 10 days.^[118] Russian President Vladimir Putin claimed victory in defending Kazakhstan from what he described as a ”foreign-backed terrorist uprising”, and promised leaders of other ex-Soviet states that a Moscow-led alliance (CSTO) would protect them too.^[119]

In a speech to parliament regarding the past days, Tokayev promised reform and acknowledged public discontent over income inequality and criticized Nazarbayev and his associates due to their wealth. He said the public discontent was justified and that he wanted associates of the former president, Nursultan Nazarbayev, to share their wealth to the people. Tokayev told parliament, ”Thanks to Nazarbayev, a group of very profitable companies emerged in the country as well as a group of people wealthy even by international standards, I think it is time they pay their dues to the people of Kazakhstan and help them on a systemic and regular basis." He went on to say that the financial system is dominated by large business groups, "based on the principle 'everything for friends, and laws for everyone else'". He spoke of initiatives to narrow the wealth gap, raise taxes on the mining sector, and eliminate irregularities in state procurement and areas where associates of Nazarbayev have business interests.^[39]

The Interior Ministry mentioned that security forces had detained over 9,900 people in connection with the protests.^[11] Tokayev nominated a new prime minister, Älihan Smaiylov.^[118] International flights were resumed to and from the country's capital, Nur-Sultan.^[41]

On 5 January, authorities in Almaty reported that over 400 businesses were damaged from the protests and that 200 people had been arrested; police in Atyrau fired into protesters which resulted in the death of at least one individual.^[83] The government reported on 5 January that eight law enforcement personnel were killed and 317 wounded.^[120] A report carried by the French AFP news agency stated that dozens of protestors had been killed,^[121] while the Russian TASS news agency aired footage of a heavy gunfight near Almaty's Republic Square.^[122] On 6 January, dozens of protestors were killed during an operation, while the number of security forces killed rose to 18.^[123][124] According to local authorities, two of the security officers were found decapitated.^[125]

On 7 January, President Tokayev said that the army and law enforcement agencies had been ordered "to shoot to kill without warning."^[126]

By 19 January, the death toll of the unrest reportedly reached 227.^[10]

Dosym Satpaev, a Kazakh political analyst, said that the Kazakh government would mainly use force to respond to protests, stating: "The authorities are trying everything to calm things down, with a mix of promises and threats, but so far it's not working. ... There will be imitations of dialogue but essentially the regime will respond with force because they have no other tools."^[24] Political scientist Arkady Dubnov of the Carnegie Moscow Center observed that such protests were unsettling for the Russian government, with Dubnov saying: "There is no doubt that the Kremlin would not want to see an example of such a regime beginning to talk to the opposition and conceding to their demands."^[83]

In an article for Foreign Policy, Eugene Chausovsky wrote that "Tokayev felt the need to get CSTO assistance in order to secure strategic sites and installations, including government buildings and airports in key cities such as Almaty, while Kazakh security forces could focus on handling the demonstrators directly."^[127]

Joanna Lillis, writing in Eurasianet on 7 January, described Tokayev's shoot to kill declared policy and his terminology, including "bandits and terrorists ... to be eliminated", as resembling that of Russian president Vladimir Putin. Lillis saw this as a significant change from Tokayev's earlier promises of liberalising the political situation and consulting civil society.^[128] She interpreted the dismissal and arrest of Karim Massimov, head of the National Security Committee and close to Nazarbayev, together with a statement by Nazarbayev's former adviser Ermukhamet Ertysbayev that a coup d'état had been attempted, as signs of a significant shift of power within the Kazakh political elites from Nazarbayev to Tokayev. She considered the claims of an attempted coup d'état to be credible.^[106]

Hans-Henning Schröder, a political scientist and expert on Russia, told Deutsche Welle: "All of Russia's major neighbors have been rocked by social unrest. If I were in the Kremlin, I would start to worry about whether Russia could be next."^[129]

Daniil Kislov, the founder and General Director of the Ferghana Information Agency, speculated to The New York Times that the violence in Almaty was "all artificially organized by people who really had power in their hands," as a proxy for a power struggle between Tokayev and former president Nazarbayev. Kislov claimed that Nazarbayev's nephew Samat Abish, who was previously deputy head of the Kazakh State Security Service before being ousted by Tokayev, was responsible for orchestrating much of the violence. Galym Ageleulov, a human rights activist in Almaty, stated that the violence only started in Almaty when a crowd that was "clearly organized by crime group marauders” started the march to the City Hall, while at the same time police presence dissipated.^[130]

Sergey Khestanov, macroeconomic adviser to the general director of Otkritie-Broker, claimed that the massive protests weren't caused directly due to economic factors, suggesting Kazakhstan's high standard of living within the former Soviet Union comparably to Russia and that the average age in Kazakhstan being relatively young leads to higher social activity, which played role in fueling discontent due to "a sufficiently long, stable and powerful economic growth" being "sharply inhibited".^[131]

Thị trường toàn cầu

As Kazakhstan produces more than 40% of the world's uranium, the uranium prices rose since the protests erupted.^[132][133] Canadian uranium company Cameco stated that "any disruption in Kazakhstan could of course be a significant catalyst in the uranium market. If nothing else, it's a reminder for utilities that an over-reliance on any one source of supply is risky."^[134] The internet blackout also impacted cryptocurrency mining operations, with the global cryptocurrency computational capacity (hashrate) dropping by 12 percent. Prior to the protests, Kazakhstan accounted for around 18 percent of global hashrate for Bitcoin, due to the fact that neighboring China in 2021 banned the mining of cryptocurrencies and many of the cryptominers moved to Kazakhstan.^[135][136]

Craig Erlam, senior market analyst at OANDA, suggested that further oil production outages during protests could impact global oil prices by reaching the October 2021 peak and possibly three-digit prices as well.^[137] According to Chevron Corporation, which operates Tengiz Field, the production of oil was reduced after its contractors had disrupted railway lines in support of the protests.^[138] However just days leter, Chevron announced that it would be gradually increasing its output again.^[139]

Kinh tế

During the protests and riot in Kazakhstan, the fortune of four local billionaires shrank by $3 billion according to Forbes. At the same time, the middle daughter and son-in-law of former President Nursultan Nazarbayev, Dinara and Timur Kulibayev, lost $200 million. The couple controls the country's largest bank in terms of assets, Halyk Bank; the fortune of each co-owner is estimated at $3.1 billion. One of the most affected billionaires was Kazakh businessman Vyacheslav Kim, who is the chairman of the board of directors of the fintech company Kaspi Bank. In two days, its shares fell immediately by 30%, from $188 as of 4 January to $87 on 6 January; according to Forbes, decreasing his fortune by $1.4 billion to $4.2 billion. By the end of the week, his assets grew slightly and were estimated at $4.4 billion. The general director of Kaspi.kz, a billionaire from Georgia Mikhail Lomtadze living in Kazakhstan lost about $1.4 billion. The size of his fortune fell to $3.8 billion.^{[140][141][142]}

Trong nước

Speaking from France, the leader of Democratic Choice of Kazakhstan, Mukhtar Ablyazov, told Reuters on 7 January 2022: "I see myself as the leader of the opposition". Ablyazov also said that the West should remove Kazakhstan from Russian influence to prevent Russian President Vladimir Putin from incorporating Kazakhstan into "a structure like the Soviet Union".^[143]

Quốc tế

Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO)

Unrest in Kazakhstan caught international observers by surprise.^[24] President Tokayev began communications with President of Belarus Alexander Lukashenko, who had quashed the 2020–2021 Belarusian protests, and was in discussions with President of Russia Vladimir Putin, calling for the Collective Security Treaty Organization (CSTO) to intervene against protesters that he described as "international terrorists".^[24][83] Prime Minister of Armenia Nikol Pashinyan, who had just been made chairman of the CSTO on 3 January 2022, responded to Tokayev's request, stating "As the Chairman of the CPC Assembly Security Council, I am starting immediate consultations with the leaders of the CSTO countries".^[79][144]

On 6 January, the CSTO agreed to intervene in Kazakhstan with a collective group of forces that it described as having the aim of peacekeeping, with the organization citing the Collective Security Treaty's Article 4, which states "In the case of aggression (an armed attack threatening safety, stability, territorial integrity and sovereignty) against any Member States, all other Member States at the request of this Member State shall immediately provide the latter with the necessary aid, including military".^[145][5] Pashinyan said that the CSTO was to be deployed due to "the threats to national security and sovereignty to the Republic of Kazakhstan, including from external interference".^[5] A Russian Air Force regiment in Orenburg was reported to be readying itself for deployment to Kazakhstan.^[5] Russia's Ministry of Foreign Affairs spokeswoman Maria Zakharova said: "Peacekeeping forces of the Collective Security Treaty Organization were sent to the Republic of Kazakhstan for a limited time to stabilize and normalize the situation." She confirmed armed forces of Russia, Belarus, Armenia, Tajikistan and Kyrgyzstan were sent to Kazakhstan as part of the wider CSTO effort.^[146] According to CSTO, the CSTO armed forces are only authorised to participate in the protection of strategic infrastructure facilities, including Almaty International Airport and Russia's Baikonur Cosmodrome in south-central Kazakhstan.^[147][148] Russian State Duma member Leonid Kalashnikov stated that actions in relation to the protesters themselves were to be handled by local Kazakhstani law enforcement.^[149]

On 7 January, the Belarusian Telegraph Agency reported that President Lukashenko "discussed in detail the state of affairs in Kazakhstan" via phone with former president and chair of Security Council of Kazakhstan, Nazarbayev.^[150]

On 11 January, Tokayev announced that the CSTO had completed its mission in Kazakhstan and would begin withdrawing from the country on January 13,^[11] and they were fully withdrawn by 19 January.^[38]

Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO)

On 7 January, the Shanghai Cooperation Organization's regional anti-terrorist structure announced that it was ready to extend assistance to Kazakhstan upon request, and voiced support for the Kazakh government's security measures.^[151]

Các quốc gia

• Afghanistan: Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Afghanistan Fazilrabi Zahin cho biết chính quyền đang "theo dõi chặt chẽ tình hình ở Kazakhstan và với tư cách là một quốc gia láng giềng và đối tác kinh tế thân thiết, lo ngại về tình hình bất ổn gần đây." Bộ cũng "kêu gọi cả chính phủ và những người biểu tình giải quyết các vấn đề thông qua các cuộc đàm phán và các biện pháp hòa bình, đồng thời trả lại sự bình tĩnh và ổn định cho đất nước."^[152]
• Armenia: Hiện đang chủ trì CSTO, Armenia bắt đầu tham vấn giữa các nước thành viên CSTO và cử 100 binh sĩ tham gia sứ mệnh gìn giữ hòa bình, lấy lý do bảo vệ nguồn nước và một trong những nhà máy sản xuất bánh mì lớn nhất là mục tiêu chính của quân đội được triển khai. Tuy nhiên, người Armenia có cái nhìn mờ nhạt về việc Armenia tham gia sứ mệnh CSTO tới Kazakhstan, với nhiều công dân phản đối rằng CSTO đã không giúp Armenia khi họ yêu cầu giúp đỡ 2021-2022 Khủng hoảng biên giới Armenia-Azerbaijan, và chỉ ra sự trớ trêu khi chính phủ Armenia Pashinyan lên nắm quyền do kết quả của các cuộc biểu tình trên đường phố.^[153] “Người dân của bất kỳ quốc gia nào cũng phải lựa chọn chính phủ của mình; không quốc gia nào khác có quyền can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia đó. Ngày nay, các lực lượng vũ trang Armenia có sứ mệnh bảo vệ biên giới của đất nước chúng ta. Chúng tôi lên án những hành động thiển cận và vô trách nhiệm của chính phủ Armenia ”. một liên minh các tổ chức phi chính phủ Armenia cho biết trong một tuyên bố.^[154]
• Azerbaijan: Ngày 10/1, Bộ Ngoại giao Azerbaijan đã gửi lời chia buồn "tới gia đình và những người thân yêu của những người thiệt mạng ở một số vùng của đất nước, những người dân Kazakhstan anh em. Chúng tôi cầu chúc Kazakhstan hòa bình, ổn định, hòa bình và hạnh phúc."^[155]
• Belarus: Tổng thống Alexander Lukashenko kêu gọi những người biểu tình đàm phán với Tổng thống Tokayev, người đã gọi ông là "một người tử tế, một nhà ngoại giao" và "một người đàn ông rất thông minh và có học thức", nói rằng "Đó là một bài học cho chúng ta. Một bài học nữa. Theo nghĩa mà chúng ta bây giờ hiểu những gì có thể đã xảy ra với chúng tôi. "^[156] Hội đồng An ninh Belarus Alexander Volfovich ngày 6/1 mô tả tình hình bất ổn ở Kazakhstan là một "mối đe dọa bên ngoài" nhằm tiêu diệt một chính phủ hợp pháp thông qua các phương thức vi hiến, tương tự như một cuộc cách mạng màu. Ông kêu gọi các quân nhân Belarus được triển khai ở Kazakhstan "để hỗ trợ những người dân Kazakhstan huynh đệ, ngăn chặn tình hình trở nên trầm trọng hơn và cử lực lượng gìn giữ hòa bình tới đó."^[157]
• Canada: Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Canada đã đưa ra một tuyên bố cho biết họ "đang theo dõi chặt chẽ tình hình bất ổn". Nó kêu gọi "kiềm chế và giảm leo thang" và tình hình được giải quyết "nhanh chóng và hòa bình". ^[158]
• Trung Quốc: Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Wang Wenbin bày tỏ rằng Trung Quốc và Kazakhstan có quan hệ hữu nghị đồng thời là đối tác chiến lược và "hy vọng sớm khôi phục trật tự công cộng" ở Kazakhstan và cũng nhắc lại rằng vấn đề này là "việc nội bộ của Kazakhstan" và tin tưởng vào khả năng "chính quyền Kazakhstan giải quyết vấn đề một cách hợp lý". ^[159] Wang hy vọng tình hình sẽ ổn định nhanh chóng. ^[159] Vào ngày 7 tháng 1, chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng "Trung Quốc phản đối các thế lực bên ngoài cố tình gây bất ổn và kích động 'cách mạng màu 'ở Kazakhstan ". ^{[160] [161]}
• Pháp: Bộ trưởng Ngoại giao Jean-Yves Le Drian ngày 6 tháng 1 gọi các sự kiện ở Kazakhstan là "đáng lo ngại" và kêu gọi tất cả các bên "thể hiện sự điều độ và mở đối thoại". ^[162] Tổng thống Emmanuel Macron bày tỏ lo ngại về tình hình bất ổn chết người, đồng thời nói thêm rằng ông sẽ tiếp tục theo dõi tình hình. ^[163]
• Đức: Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Liên bang Christofer Burger nói rằng các quan chức đang xem xét các báo cáo về lệnh xử bắn của Tokayev, nói rằng "cần phải nói rất rõ ràng rằng việc sử dụng vũ lực sát thương, bằng đạn thật chống lại dân thường chỉ có thể là phương sách cuối cùng, đặc biệt nếu lực lượng quân đội được triển khai. "^[164]
• Hungary: Bộ trưởng Ngoại giao Péter Szijjártó trong một cuộc họp video ngắn gọn đã nói rằng những người biểu tình bạo lực cần phải chịu trách nhiệm và những lo ngại về nhân quyền "không có chỗ đứng" khi cần khôi phục ra lệnh, nói rằng "Các nỗ lực hủy diệt hoặc đảo chính hoàn toàn trái ngược với lợi ích an ninh của Hungary" và "Hungary ủng hộ các nỗ lực khôi phục hòa bình và trật tự ở Trung Á, cụ thể là Kazakhstan." ^[165]

• Ấn Độ: Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Arindam Bagchi tuyên bố rằng các sự kiện ở Kazakhstan đang được theo dõi chặt chẽ và gửi "lời chia buồn sâu sắc nhất tới gia đình các nạn nhân vô tội đã thiệt mạng trong vụ bạo lực". Tuyên bố "hy vọng sớm ổn định tình hình".^[166] Cộng đồng người Ấn Độ ở Kazakhstan khoảng 7.800 - bao gồm 5.300 sinh viên và khoảng 1.000 công nhân xây dựng - được cho là an toàn. Bạo lực bùng phát vào thời điểm các nhà lãnh đạo của 5 quốc gia Trung Á dự kiến sẽ là khách mời chính trong lễ kỷ niệm Ngày Cộng hòa của Ấn Độ vào ngày 26/1.^[166][167]
• Iran:Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Saeed Khatibzadeh cho biết, "Chúng tôi tin rằng chính phủ và quốc gia khôn ngoan của đất nước thân thiện, anh em và láng giềng có thể giải quyết các vấn đề và tranh chấp của họ một cách hòa bình và thông qua đối thoại, không có sự can thiệp của nước ngoài và dựa trên lợi ích quốc gia của riêng họ".^{[cần dẫn nguồn]}
• Kyrgyzstan: The Kyrgyz Ministry of Foreign Affairs called on a "civilized dialogue within a legal framework" to prevent a "further escalation of the situation", hoping for Kazakhstan to resolve the current crisis "independently and without outside interference" while positioning Kyrgyzstan as strategic partner by conforming its readiness to "provide all possible support to the brotherly Kazakhstan, if necessary."^[168] During a telephone conversion between leaders of CTSO on 5 January, President Sadyr Japarov expressed concern about the reports of casualties, numerous cases of looting and pogroms, and other cases of violence.^[169] Japarov later expressed condolences to President Tokayev and the Kazakh people, wishing for "stability, unity, peace and prosperity."^[170]
• Malaysia: Minister of Foreign Affairs Saifuddin Abdullah stated that Wisma Putra is monitoring the developments closely. He also confirmed that 50 Malaysians in the country are in safe condition.^[171]
• Mông Cổ: The Mongolian Ministry of Foreign Affairs advised its citizens to not attend demonstrations and rallies and that it would continue to monitor the situation closely.^[172]
• Pakistan: The Foreign Ministry of Pakistan formed 'help desks' within its embassies in Almaty and Nur-Sultan in an attempt to facilitate Pakistanis in Kazakhstan requiring emergency services.^[173]
• România: The Ministry of Foreign Affairs of Romania stated that it was closely following the unrest in Kazakhstan since its inception. It also declared that it had been in contact with the around 100 Romanian citizens in the country and that the personnel of the Romanian embassy in Nur-Sultan were not in danger, and called for a peaceful and inclusive settlement of the situation without the need to resort to violence.^[174]
• Nga: President Vladimir Putin claimed victory on 11 January in defending Kazakhstan from what he described as a ”foreign-backed terrorist uprising”, and promised leaders of other ex-Soviet states that a Moscow-led alliance (CSTO) would protect them too.^[175]
  • Bashkortostan: Head Radiy Khabirov after meeting with Kazakh officials on 19 January said, "When the 'well-known events' began in Kazakhstan, we were in touch with our colleagues, wishing them good luck and strength. And we were absolutely sure that the people of Kazakhstan would choose the right path of development."^[176]
  • Chechnya: In a joint live Instagram broadcast, Head Ramzan Kadyrov called on Kazakh citizens to not destroy the state and compared the events with the beginning of the Chechen War.^[177]
• Serbia: President Aleksandar Vučić stated that in Kazakhstan there will be "hundreds or thousands of dead, a devastated country" and that "foreign services, various great powers, have also intervened".^[178]
• Hàn Quốc: Bộ Ngoại giao bày tỏ hy vọng về việc khôi phục hòa bình ở Kazakhstan và Hàn Quốc sẽ theo dõi chặt chẽ các tình hình chính trị và thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn cho công dân nước này đang cư trú tại nước này..^[179]
• Tajikistan: Bộ Ngoại giao Tajik ngày 6/1 bày tỏ lo ngại về bạo lực, chiếm giữ các tòa nhà chính phủ . Cùng ngày hôm đó, Bộ đã đưa ra cảnh báo du lịch cũng như hướng dẫn đối với các công dân Tajik ở Kazakhstan "cần đề cao cảnh giác và tránh những nơi đông người."^[180]
• Thổ Nhĩ Kỳ:Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan nói với Tokayev trong một cuộc điện đàm rằng Thổ Nhĩ Kỳ đoàn kết với Kazakhstan. Đại hội đồng Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã ban hành một thông điệp đoàn kết với sự tham gia của Đảng Công lý và Phát triển cầm quyền, cùng với Đảng Nhân dân Cộng hòa đối lập, Đảng Phong trào Dân tộc , trong đó họ bày tỏ sự ủng hộ đối với chương trình cải cách của chính phủ Kazakhstan nhằm cải thiện hơn nữa phúc lợi và phúc lợi của người dân.^[181]
• Turkmenistan: Tổng thống Gurbanguly Berdimuhamedow trong một bức thư gửi Tokayev đã bày tỏ lời chia buồn sâu sắc trước những thương vong và thương tật cao do những ngày bất ổn bạo lực.^[182] Berdimuhamedow bày tỏ sự cảm thông và ủng hộ tới gia đình, người thân của các nạn nhân, cũng như mong muốn những người bị thương nhanh chóng bình phục.^[182]
• Ukraina: Bộ Ngoại giao Ukraine đã ra tuyên bố lên án bạo lực và bày tỏ sự chia buồn với những người thiệt mạng và kêu gọi cuộc xung đột hủy bỏ hộ tống và quân đội CSTO được triển khai ở nước ngoài để tôn trọng chủ quyền của Kazakhstan và không duy trì sự hiện diện quá khoảng thời gian đã tuyên bố..^[183]
• Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất: Thái tử Mohammed bin Zayed Al Nahyan trong cuộc điện đàm với Tổng thống Tokayev ngày 10/1 đã "bày tỏ sự tin tưởng vào khả năng vượt qua giai đoạn khó khăn này của chính phủ và người dân Kazakhstan một cách nhanh chóng."^[184]
• Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland:Ngoại trưởng Liz Truss, tại Hạ viện, đã lên án vụ bạo lực và nói rằng Chính phủ Anh sẽ phối hợp với các đồng minh.^[185]
• Uzbekistan: Bộ Ngoại giao Uzbekistan gọi các sự kiện này là "đáng báo động" và sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến của tình hình bằng một văn bản viết rằng "Chúng tôi tin rằng những người khôn ngoan của Kazakhstan sẽ có thể ngăn chặn sự leo thang của bất ổn, tránh bạo lực. và thương vong về người "và nhân dân Kazakhstan" có quyết tâm và ý chí cần thiết để giữ gìn sự thống nhất, khôi phục hòa bình và ổn định trong nước .khắc phục những vấn đề nảy sinh."^[186] Trong một bức thư ngày 10 tháng 1, Tổng thống Shavkat Mirziyoyev bày tỏ lời chia buồn sâu sắc tới Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev và người dân Kazakhstan liên quan đến nhiều nạn nhân và thương tích nghiêm trọng trong quân nhân và người dân, cũng như thiệt hại đáng kể do hậu quả của cuộc xung đột.^[187] Vào ngày 11 tháng 1, Bộ Ngoại giao thông báo rằng các công dân Uzbekistan sẽ được sơ tán khỏi Kazakhstan bằng các chuyến bay của Uzbekistan Airways.^[188]

Các quốc gia được công nhận hạn chế

• Artsakh: The President of Artsakh Arayik Harutyunyan stated that the most effective and efficient mechanism for preventing the escalating danger and avoiding new disasters was the entry of the CSTO peacekeeping forces into Kazakhstan. He added that extremist groups and formations are behind the plans on destabilizing the situation.^[189][190] According to the Artsakh's Foreign Minister David Babayan these are the planned actions of Turkey and pan-Turkic circles to implement a dangerous expansionist project, and that more than 20,000 militants arrived in Kazakhstan likely through the territory of Turkey and Azerbaijan.^[191]

Các liên minh quốc tế

• Ủy ban châu Âu: Vào ngày 5 tháng 1 năm 2022, EU đã ra tuyên bố: "Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên liên quan hành động có trách nhiệm và kiềm chế, tránh các hành động có thể dẫn đến leo thang bạo lực hơn nữa. Đồng thời công nhận quyền biểu tình hòa bình, Liên minh châu Âu mong đợi rằng họ vẫn bất bạo động và tránh mọi kích động bạo lực ".^[192]
• Liên Hợp Quốc: Vào Ngày 6 tháng 1 ,Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc, Michelle Bachelet kêu gọi tất cả các bên ở Kazakhstan kiềm chế bạo lực và tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho những bất bình của họ sau tình trạng bất ổn hàng loạt sau nhiều ngày biểu tình. Trong một tuyên bố, Michelle Bachelet nói: "Mọi người có quyền biểu tình ôn hòa và tự do ngôn luận. Đồng thời, những người biểu tình, bất kể họ có thể tức giận hoặc đau khổ đến mức nào, không nên sử dụng bạo lực chống lại người khác".^[193][194] Vào ngày 10 tháng 1, Liên hợp quốc đã chỉ trích Kazakhstan về những bức ảnh cho thấy các quân nhân đội mũ bảo hiểm của lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Người phát ngôn Liên hợp quốc Stephane Dujarric cho biết Liên hợp quốc đã phàn nàn với tiền đồn ngoại giao của Kazakhstan ở New York về việc sử dụng rõ ràng các thiết bị gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc và cho biết vấn đề “đã được giải quyết” .^[195]
• NATO: Vào ngày 7 tháng 1, Phó Trợ lý Tổng thư ký NATO về các vấn đề chính trị & chính sách an ninh và Đại diện đặc biệt của vùng Caucasus & Trung Á, Javier Colomina, cho biết trên Twitter: "NATO chia sẻ mối quan ngại nghiêm trọng về tình hình ở Kazakhstan, bao gồm cả các báo cáo về thương vong. Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên kiềm chế, kiềm chế bạo lực và theo đuổi đối thoại. Các nhà chức trách phải tôn trọng các nghĩa vụ nhân quyền quốc tế, bao gồm quyền biểu tình hòa bình ".^[196][197]

• Chính trị thập niên 2020
• Khủng hoảng năng lượng toàn cầu 2021
• Danh sách các cuộc biểu tình trong thế kỷ 21
  • Biểu tình Kazakhstan 2018–2020

• Cổng thông tin Chính trị
• Cổng thông tin Kazakhstan

• • Biểu tình Kyrgyzstan 2020
  • Biểu tình Belarus 2020–2021
  • Biểu tình Nga 2021
  • Euromaidan, 1 cuộc biểu tình ở Ukraina năm 2013–2014
  • Danh sách các cuộc biểu tình về năng lượng
• Jeltoqsan, 1 cuộc biểu tình ở Almaty (khi đó còn được gọi là Alma-Ata) vào tháng 12 năm 1986
• Thảm sát Zhanaozen, 1 cuộc biểu tình ở Mangistau vào tháng 12 năm 2011 khiến 14 người biểu tình thiệt mạng