Proteas

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Krieket Suid-Afrika.

Van die 1880’s af is krieket in Suid-Afrika deur beheerliggame bestuur en van die 1890’s af was daar aparte beheerliggame vir elkeen van die Suid-Afrikaanse bevolkingsgroepe.^[11] Op 15 Junie 1909 het Suid-Afrika saam met Australië en Engeland die Imperiale Krieketkonferensie (IKK; nou Internasionale Krieketraad, IKR) gestig.^[12] Die Verenigde Krieketraad van Suid-Afrika het in Junie 1991 met die samesmelting van die in 1976 gestigte Suid-Afrikaanse Krieketunie en die Suid-Afrikaanse Krieketraad ontstaan, waardeur die etniese verdeling in Suid-Afrikaanse krieket beëindig is. Krieket Suid-Afrika (KSA) is in 2002 gestig en het tot in 2008 langs die in 1991 gestigte Verenigde Krieketraad van Suid-Afrika (VKR) bestaan. Van 2002 tot 2008 was die Verenigde Krieketraad van Suid-Afrika verantwoordelik vir amateurkrieket, terwyl Krieket Suid-Afrika toesig gehou het oor professionele krieket; in 2008 het die Verenigde Krieketraad van Suid-Afrika saamgesmelt met Krieket Suid-Afrika. Sedertdien is dit die beheerliggaam van krieket in Suid-Afrika en toesighouer van die Suid-Afrikaanse nasionale krieketspanne.^[13] Reeds in 1991 het Suid-Afrika weer ’n volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) geword en Suid-Afrika mag dus toetskrieket speel.^[14] Daarbenewens was die Suid-Afrikaanse beheerliggaam in 1997 ’n stigtingslid van die Afrikakrieketvereniging.^[15]

Krieket Suid-Afrika bestuur al die Suid-Afrika-verteenwoordigende nasionale spanne, insluitende die mans, vroue en jeug. Hulle is ook verantwoordelik vir die bestuur en organisasie van toets-, EDI- en T20I-reekse teen ander spanne, en die reëling van internasionale wedstryde tuis. Daarbenewens is KSA verantwoordelik vir inkomsteverkryging deur die verkoop van kaartjies, borgskappe en uitsaairegte, veral in verband met die Suid-Afrikaanse span.

Kinders en jongmense word reeds op skool aan krieket bekend gestel en na gelang van hul belangstelling en talent begin hul met hul afrigting. Nes ander krieketlande beskik Suid-Afrika oor ’n o/19-nasionale span wat aan die o/19-krieketwêreldbeker deelneem.^[16] Suid-Afrika A is die tweede nasionale span van Suid-Afrika en van hul wedstryde geniet eersterangse of A-lys-status.

Invoering en vestiging van krieket

Soos in ander dele van die wêreld het Britse kolonisasie die spel krieket na Suid-Afrika gebring, waar dit vinnig gewildheid verwerf het. Die eerste bekende krieketwedstryd in Suid-Afrika het in 1808 tussen twee diensspanne in Kaapstad vir ’n prys van duisend riksdaler plaasgevind.^[17]

Die oudste krieketklub in Suid-Afrika is die Port Elizabeth Krieketklub wat in 1843 gestig is. Van 1862 af is ’n jaarlikse “Moederland teen Koloniaalgeborenes”-toernooi in Kaapstad aangebied. Teen die laat 1840’s het die spel van sy vroeë wortels aan die Kaap begin versprei, en ook belangstelling onder die Boere in hul Boererepublieke Oranje-Vrystaat en Transvaal geprikkel, hoewel hulle as nasate van die oorspronklike Nederlanders nie as ’n krieketspelende volk beskou is nie; Nederland self het eers ná die Napoleontiese Oorloë ’n krieketspelende land geword, te laat vir die ou Nederlandse Kaapkolonie. In 1876 het Port Elizabeth die “Champion Bat” vir wedywering tussen Suid-Afrikaanse stede van stapel gestuur; die eerste toernooi is in Port Elizabeth gehuisves. King William’s Town se span het die toernooi in 1876 en ook in 1877 gewen.^[17]

In 1888 het Sir Donald Currie die eerste Engelse toer na Suid-Afrika befonds. Dit is deur majoor Robert Warton gereël en die Engelse span was onder kapteinskap van die toekomstige Hollywood-akteur C. Aubrey Smith. Dié toer het, terugwerkend, die aankoms van beide eersterangse en toetskrieket in Suid-Afrika gekenmerk. Currie het die Curriebeker (oorspronklik bekend as die Kimberleybeker en nie te verwar met die Curriebeker in Suid-Afrikaanse rugby nie) geskenk wat die trofee sou word van ’n nasionale kampioenskap onder die Suid-Afrikaanse provinsiale spanne en vir die eerste keer in 1889/90 deur Transvaal ingepalm is.^[17] Kort ná die invoering van organiseerde krieket in Suid-Afrika is dié sport van die 1890’s af deur aparte beheerliggame vir elkeen van die Suid-Afrikaanse bevolkingsgroepe bestuur.^[11]

Eerste toetse

In 1889 het Suid-Afrika die derde toetsspelende land geword, nadat hulle onder kaptein Owen Robert Dunnell op St. Georgespark, Port Elizabeth, hul eerste toets teen Engeland gespeel het.^[18][19] Hierna is die tweede toets op Nuweland, Kaapstad, gespeel. Albei wedstryde het, soos al die ander wedstryde van die destydse “Suid-Afrika XI” teen toerspanne, nie amptelike toetsstatus geniet nie; Suid-Afrikaanse wedstryde het eers van 1909 af oor amptelik erkende toetsstatus beskik, nadat hulle op 15 Junie 1909 saam met Australië en Engeland op die Londense Lord’s die Imperiale Krieketkonferensie (IKK; nou Internasionale Krieketraad, IKR) gestig het, alhoewel die Unie van Suid-Afrika eers in 1910 gestig is.^[12]

Die besoekende Engelse span wat deur majoor Warton georganiseer is, het nie eens beweer dat hulle Engeland verteenwoordig nie; die wedstryde is as ‘Major Warton’s XI’ t ‘Suid-Afrika XI’ bemark. Die deelnemende spelers was ook nie bewus daarvan dat hulle internasionale krieket gespeel het nie en die Suid-Afrikaanse span is as van ’n swak gehalte beskou. Dié span is aangevoer deur C.A. Smith, ’n gesoute mediumsnelbouler van Sussex, en vir twee spelers van die Major Warton’s XI, Basil Grieve en Charles Coventry, het die twee toetse hul eersterangse loopbaan ingelui. Die ontluikende jong ‘Suid-Afrika XI’ was baie swak en het in albei wedstryde teen Engeland swaar nederlae gely; die Engelse draaier Johnny Briggs het 15 paaltjies vir 28 lopies in die tweede toets in Kaapstad geneem.^[18] Albert Rose-Innes het egter geskiedenis gemaak toe hy die eerste Suid-Afrikaanse bouler geword het om ’n vyf-paaltjie-oes in toetse, in Port Elizabeth, te neem.^[20]

Suid-Afrika se eerste toetse is met tien nederlae die swakste onder al die huidige toetslande, met net ’n enkele gelykop in hul eerste elf toetse,^[21] hulle het eers in 1904 in ’n internasionale kwaliteitspan begin ontwikkel. Suid-Afrika het sy eerste toetsoorwinning teen Engeland op 4 Januarie 1906, ná 17 jaar, in Johannesburg behaal.^[22] Die laagtepunt van hierdie onvrugbare vroeë periode vir die Suid-Afrikaanse span was ’n Engelse toer in 1895/96, waartydens Engeland met 3–0 skoonskip gemaak het; Suid-Afrika, bestaande uit ’n vergelykbare toetsspan, het die drie toetse onderskeidelik met 288 lopies, ’n beurt en 197 lopies en ’n beurt en 32 lopies verloor.^[23] Die Engelse toerspan, wat deur Lord Hawke saamgestel is, het vier van die destyds beste krieketspelers ter wêreld ingesluit: Tom Hayward, C. B. Fry, George Lohmann en Sammy Woods.

Opkoms as ’n internasionale kwaliteitspan

In die vroeë 1900’s het die eerste Suid-Afrikaanse wêreldklasspan na vore getree, bestaande uit ’n aantal sterspelers wat in staat was om vir elke internasionale span vir wie hulle speel, ’n aanwins te wees. Benewens hul kolwers het die Suid-Afrikaners die wêreld se eerste boulaanval ontwikkel wat op draaiballe gespesialiseer was. Die beste van die Suid-Afrikaanse draaikwartet was Schwarz, wie, geïnspireer deur die Engelse draaibouler Bernard Bosanquet, as die uitvinder van die draaibal beskou word en destyds die mees verwoestende draaibouler geword het. Hy het die geheimenisse van die draaibal aandagtig aan die veelsydige Faulkner, die medium-snelbouler Vogler en die spesialiskolwer White vertel en saam het hierdie vier ’n kwartet gevorm wat Suid-Afrika na onbekende hoogtes in toetskrieket sou neem.^[21] ’n Ander belangrike faktor in hierdie tydperk vir Suid-Afrika was die veelsydige prestasies van beide Faulkner en Llewellyn. Faulkner word as die eerste groot Suid-Afrikaanse veelsydige speler in die internasionale spel en deur sommiges as die wêreld se beste veelsydige speler in die tydperk voor die Eerste Wêreldoorlog beskou.^[28]

Die Australiese nasionale krieketspan, destyds op die hoogtepunt van “die goue tydperk van Australiese krieket”,^[29] het in 1902/03 na Suid-Afrika getoer en ’n baie sterk span bestaande uit ’n aantal baie bekende spelers saamgeneem. Hoewel Suid-Afrika die toetsreeks van drie wedstryde met 0–2 verloor het, het hulle vir die eerste keer ’n nederlaag vermy, met die eerste toets in Johannesburg wat onbeslis geëindig het.^[30] Hulle het lof van die toerspan ontvang en veral die veelsydige Llewellyn het met sy uitstaande prestasies uitgeblink.^[21]

In 1904 is Suid-Afrika deur die Marylebone-krieketklub (MKK) vir ’n toer na Engeland genooi om ’n reeks eersterangse wedstryde te speel, dié span is nie as sterk genoeg beskou om amptelike toetswedstryde te speel nie. Hulle het tien van hul 22 wedstryde gewen, insluitende ’n naelbyter-gelykop teen Middlesex, wat dié jaar die County-kampioenskap onder die beste vier afgesluit het, veral te danke aan aflewerings van Schwarz se draaiballe. Hy het sy prestasie teen ’n volledige Engelse span herhaal en Suid-Afrika het ’n verrassende oorwinning van 189 lopies behaal. Dié wedstryd is egter nie as ’n amptelike toets erken nie.^[21]

In 1905/06 het Engeland ’n wedersydse toer na Suid-Afrika onderneem, wat uit ’n amptelike vyf-toetsreeks bestaan het. Die besoekende Engelse span was ’n tweedevlakspan, en slegs Colin Blythe, Schofield Haigh en Jack Crawford kon as gereelde spelers van die Engelse span beskou word. Suid-Afrika het die reeks nogtans nie as gunstelinge aangepak nie. Die geïnspireerde Suid-Afrika, aangevoer deur Sherwell en hul draaierkwartet, het egter in ’n verrassende uitslag in Johannesburg Engeland met een paaltjie verslaan en vervolgens hul eerste toetsoorwinning behaal. Schwarz, Vogler en Faulkner het die pad vir Suid-Afrika gebaan.^[21] Aansluitend het Suid-Afrika Engeland met nege paaltjies in die tweede toets in Johannesburg verslaan, ’n oorwinning met 243 lopies in die derde toets op dieselfde plek en in die vyfde toets ’n oorwinning met ’n beurt en 16 lopies in Kaapstad aangeteken en sodoende die reeks teen Engeland met 4–1 beklink.^[31] In die reeks het Schwarz 18 paaltjies teen 17,22 geneem en Faulkner 14 paaltjies teen 19,42. Vogler was minder suksesvol met nege paaltjies teen 22,33.^[21] Die reeks word algemeen beskou as dié wat Suid-Afrika as ’n toonaangewende krieketmag onder die toetslande gevestig het. Die MKK het in 1907 hul belofte nagekom deur Suid-Afrika vir ’n toer met amptelike toetse na Engeland te nooi. Alhoewel dié reeks 1–0 ten gunste van Engeland met twee onbeslisuitslae afgesluit is,^[32] is die kwartet rondom Schwarz, Faulkner, Vogler en White vir hul uitsonderlike kwaliteit van draaiboulwerk geloof,^[33] beide Schwarz en Vogler is die volgende jaar as “Wisden se krieketspelers van die jaar” aangewys – die eerste Suid-Afrikaners wat dié eer te beurt kon val.^[34]

Tydens die Engelse 1909/10-toer na Suid-Afrika was die gasheer weereens die dominerende span en het die vyf-toetsreeks met 3–2 beklink, met oorwinnings in die eerste toets in Johannesburg met 19 lopies, in die tweede toets in Durban met 95 lopies en met vier paaltjies in die vierde toets in Kaapstad.^[35] Die Suid-Afrikaanse kaptein was Tip Snooke. Die Suid-Afrikaanse krieketspan het in 1910/11 vir die eerste keer na Australië getoer. Aangevoer deur die legendariese Clem Hill en die kolfbeurte van Victor Trumper het Australië die vyf-toetsreeks maklik met 4–1 beklink, hoewel Suid-Afrika sy eerste oorsese toets op 13 Januarie 1911 gewen en sy eerste toetsoorwinning teen Australië in die derde toets op die Adelaide-ovaal behaal het.^[36] Dié toer is gekenmerk deur die opkoms van Billy Zulch as ’n leidende kolwer in die Suid-Afrikaanse krieketspan; en ná ’n onverskrokke 150 lopies in die eerste toets op Sydney-krieketveld in ’n erge beurtnederlaag vir Suid-Afrika,^[37] het hy met 105 lopies Suid-Afrika se hoogste individuele telling in hul eerste oorsese toetsoorwinning in Adelaide aangeteken. Dié wedstryd was ook deur die veelsydige prestasies van Charlie Llewellyn en die uitstekende boulwerk van Reggie Schwarz gekenmerk.^[38]

Aansluitend het die drie toetslande Suid-Afrika, Engeland en Australië aan ’n driehoekige toernooi in Engeland deelgeneem. Die draaiboulers Schwarz en White het reeds hul hoogtepunte bereik en Vogler het reeds afgetree. Daarbenewens het onttrekkings van sleutelspelers soos Sherwell daartoe gelei dat Suid-Afrika nie meer die gunstelinge was nie. Suid-Afrika het die toernooi laaste afgesluit, maar die reeks was noemenswaardig weens die debuut van Herbie Taylor wat as een van die beste kolwers destyds beskou is. Die toernooi het die internasionale swanesang vir beide Schwarz en White ingelui. Die toernooi was ook op die hoogtepunt van die kort, maar gematigde suksesvolle toetsloopbaan van die medium-snelbouler Sid Pegler, wie se opkoms met die agteruitgang van beide Schwarz en Vogler saamgeval het, wat daartoe gelei het dat hy vir ’n kort tydperk die topbouler van die Suid-Afrikaanse aanvallende boulwerk en ’n deurslaggewende sukses in die driehoekige toernooi was, voordat hy weens sy verpligtinge as ’n koloniale distrikskommissaris in Njassaland hom aan krieket moes onttrek – waarvolgens die groot potensiaal wat hy in die driehoekige toernooi getoon het en die verwagtinge dat hy in die volgende jare ’n steunpilaar in die Suid-Afrikaanse boulwerk sou wees, toe nie vervul is nie.^[39]

Die ontsagwekkende kolwer Herbie Taylor is as kaptein van die Suid-Afrikaanse span teen die besoekende Engelse span in 1913/14 benoem; dié toetsreeks was Suid-Afrika se laaste internasionale krieketbetrokkenheid voor die Eerste Wêreldoorlog. Die algehele reeks was baie swak vir ’n Suid-Afrikaanse span besig met oorgang en hulle het versuim om die vorige prestasies van die spanne in 1905/06 en 1909/10 te herhaal, nadat hulle die vyf-toetsreeks met 0–4 teen ’n gedugte Engelse span onder die banier van die MKK verloor het.^[40] Die reeks is egter noemenswaardig weens Herbie Taylor se buitengewone boulwerk, wat sy aankoms as ’n nuwe kolos in internasionale krieket ingelui het, nadat hy ’n merkwaardige 508 lopies met ’n gemiddelde lopietempo van 50.80 aangeteken het teen ’n uitstekende Sydney Barnes, wat op sy beurt ’n rekord van 49 paaltjies tydens die reeks teen ’n boultempo van slegs 10.93 geneem het. Taylor se loopbaan sou oor 20 jaar en 42 toetse streek. Hy was die steunpilaar van die Suid-Afrikaanse kolfwerk en van sy debuut in 1912 tot sy aftrede in 1932 ook een van die leidende kolwers in die wêreld. Hy was ’n deskundige op Suid-Afrika se destyds algemene matkolfblaaie en het ses van sy sewe honderdtalle tuis aangeteken. Sy kolfwerk was ook deur ’n vinnige voetwerk en ’n uitsonderlike “terugspeel” gekenmerk.^[26]

Die Groot Oorlog het tot die voorlopige onderbreking van al die internasionale krieket gelei. Die Curriebeker, wat voorheen net tydens die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) en tydens Engelse toere in Suid-Afrika nie beslis is nie, is ook tydens die Eerste Wêreldoorlog (1914–18) afgelas.

Tussenoorlogse jare

Die krieketaktiwiteite in Suid-Afrika het met die ondertekening van die wapenstilstand op 11 November 1918 tot ’n normale vlak teruggekeer. Die naoorlogse Suid-Afrika het in 1919/20 teen ’n Australiese Koninklike Gewapende Magtespan gespeel wat met ’n aantal krieketspelers van ’n goeie kaliber kon spog. Die Suid-Afrikaanse span het albei wedstryde teen dié span verloor. Tydens die Australiese 1921/22-toer na Suid-Afrika het hulle in die eerste twee toetse in Durban en Johannesburg onbeslis gespeel, maar Australië het dié reeks met 1–0 ná ’n oorwinning van tien paaltjies in die derde toets in Kaapstad beklink.^[45] Herbie Taylor, wat die Suid-Afrikaners aangevoer het, het 200 lopies teen ’n lopietempo van 33.33 aangeteken. Claude Carter was Suid-Afrika se beste bouler en het 15 paaltjies teen ’n boultempo 21.93 geneem.

Tydens die daaropvolgende 1922/23-seisoen het ’n Engelse span na Suid-Afrika getoer. Soos nege jaar tevore was Taylor op sy beste. In die eerste toets in Johannesburg het hy op nommer drie gekolf en in die tweede beurt ’n uitstekende 176 lopies aangeteken, die naasbeste telling in die wedstryd was 50 lopies.^[46] Taylor se telling het 25 grenshoue ingesluit en was die meeste nog deur ’n Suid-Afrikaner teen Engeland.^[47] Suid-Afrika het die toets met 168 lopies gewen, dit was Taylor se eerste oorwinning beide as ’n kaptein en as ’n toetsspeler.^[48] In die tweede toets het hy tellings van nege en 68 lopies aangeteken, waarna Engeland naelskraap met een paaltjie gewen het.^[49] In die derde toets in Durban is hy weer opgeskuif om die beurt te open, en hy het 91 lopies aangeteken en met Bob Catterall 110 lopies gedeel. Die derde dag se spel het uitgereën, wat die uitslag in ’n onvermydelike onbeslis laat eindig het.^[50] Die vierde toets was ook onbeslis, Taylor het elf lopies as nommer vier aangeteken en ná sy terugkeer in die tweede beurt het hy 101 lopies behaal. Wisden skryf: “Taylor, wat vrylik houe geslaan het toe die vrees vir ’n nederlaag verdwyn, het ’n meesterlike spel gespeel, maar hy het ook ’n bietjie geluk gehad”.^[51] Nadat die reeks steeds gelykop met 1–1 was, is die vyfde en laaste toets sonder tydbeperking gespeel om ’n reekswenner te verseker. Engeland se C.A.G. Russell het twee honderdtalle in die wedstryd aangeteken en vir Suid-Afrika is ’n teiken van 344 lopies in die vierde beurt gestel. Taylor, op nommer vier, het vir vier en ’n halfuur in ’n beurt van 102 lopies gekolf, maar min ondersteuning van sy spanmaats geniet en Suid-Afrika het met 109 lopies verloor.^[52] Taylor het die reeks met 582 lopies teen ’n lopietempo van 64.66 afgesluit en was die voorste lopiemaker vir albei spanne, sy totaal was 278 lopies meer as die naasbeste Suid-Afrikaner.^[53] Sy algehele reekstelling was destyds ’n toetsrekord vir ’n kaptein en is later deur Donald Bradman in 1936 verbeter,^[54] sy drie honderdtalle in die reeks was ’n Suid-Afrikaanse rekord wat eers in 2003/04 deur Jacques Kallis verbeter is.^[55] Die Wisden-verslag oor die reeks skryf dat “H. W. Taylor ’n kolwer in sy eie klas was”.^[56] Die reeks het Taylor se status as ’n topkolwer in internasionale krieket gevestig.

Nadat Faulkner in 1924 sy uittrede bekend gemaak het, het die Suid-Afrikaners, wat met Taylor en Cattrell slegs oor twee kwaliteitspelers beskik het, in die 1920’s ’n onvrugbare tydperk betree. Maar met die koms van ’n nuwe generasie Suid-Afrikaanse krieketspelers in die 1930’s, des te meer in hul kolfwerk as in hul boulwerk, het weereens verseker dat Suid-Afrika oor ’n nasionale span van ’n topgehalte beskik het. Die span se destydse leidende kolwers was Mitchell, Nourse, Rowan, Melville en van der Bijl. Veral Nourse was bekend vir sy hand-oog-koördinasie en sy uitstekende veldwerk, een van vele wat Suid-Afrika oor die volgende dekades op die veld sou stuur; natuurlike vaardighede wat volgens oorlewering geïnspireer en ontwikkel is deur sy pa Dave se weiering om hom as ’n jongeling af te rig, het geëis dat hy die beginsels van die spel op sy eie moes leer. Hierdie Suid-Afrikaanse span was ook anders as vorige Suid-Afrikaanse spanne in een opsig: terwyl die vorige spanne geheel en al bestaan het uit spelers van Britse oorsprong, het hierdie span Afrikaners soos Van der Bijl en Grieke soos Balaskas ingesluit, laasgenoemde word algemeen as die beste Griekse krieketspeler nog beskou.^[57]

Vanaf 3 tot 14 Maart 1939 is die bekende “tydlose toets” tussen Suid-Afrika en Engeland in Durban gespeel, wat ten spyte van sy duur onbeslis geëindig het. Die wedstryd kon nog voortduur, maar vir die Engelse span was dit belangrik om wel die vertrekkende skip, die Athlone Castle, te haal wat op 17 Maart van Kaapstad na Europa sou vaar, omdat oorlog met Duitsland al hoe meer waarskynlik geword het.^[58] Soos tydens die Eerste Wêreldoorlog is al die internasionale krieket tydens die Tweede Wêreldoorlog onderbreek.

Naoorlogse jare

In 1947 het Suid-Afrika sy eerste toer na Engeland ná die Tweede Wêreldoorlog onderneem.^[59] Op Trent Bridge het Alan Melville saam met adjunkkaptein Dudley Nourse ’n toetsrekord om die derde paaltjie met 319 lopies behaal. Die volgende jaar is Nourse, ’n 38-jarige kaptein van Natal, as kaptein van die Suid-Afrikaanse span vir die MKK se 1948-toetsreeks in Suid-Afrika benoem.^[60] As gevolg van Suid-Afrika se apartheidswette, waarmee die rasseskeiding in 1948 amptelik geword het, is “niewit” spelers (onder die wetgewing gedefinieer as “swart”, “bruin” of “Indiërs”) uitgesluit om internasionaal vir Suid-Afrika te speel.^[61]

Die Imperiale Krieketkonferensie het tydens sy vergadering in Julie 1961 daarop besluit om die kwessie, of Suid-Afrika ná sy uittrede uit die Britse Statebond verder ’n lid van die krieketbeheerliggaam sou wes of nie, uit te stel. Die in dié tydperk gespeelde wedstryde van Suid-Afrika teen ander lidlande sou as “nieamptelike toetse” geag word en kon later as amptelike toetswedstryde erken word. Hierdie reeks nieamptelike toetswedstryde het aan die begin van 1962 met die besoek van Nieu-Seeland in Suid-Afrika begin.^[62] In die tussentyd het Australië op ’n beslissing van die Imperiale Krieketkonferensie aangedring, maar tydens die vergadering in Julie 1962 is daarop besluit, om die spesiale situasie vir Suid-Afrika nie te verander nie. Veral die feit dat twee wit krieketspelers, Neil Adcock en Roy McLean, lede van die multietniese span Commonwealth XI was, was vir hierdie besluit instrumenteel. Albei sportlui het in 1962 aan verskeie wedstryde in tale lande deelgeneem, behalwe vir Suid-Afrika. Daarbenewens was die Suid-Afrikaanse “bruin” krieketspeler Basil D'Oliveira in Engeland as ’n professionele speler aktief.^[63] Ondanks ’n verandering in die reëls in 1964, waarvolgens lande ook geassosieerde lede kon wees, het Suid-Afrika geen nuwe aansoek vir lidmaatskap ingedien nie.^[64] Die Suid-Afrikaanse Krieketraad vir Beheer, ’n instelling wat lede uit al die Suid-Afrikaanse bevolkingsgroepe ingesluit het, het op internasionale erkenning en ’n uitsluiting van die uitsluitlik uit “wit” lede bestaande Suid-Afrikaanse Krieketassosiasie aangedring.^[63]

Gedurende Februarie en Maart 1964 het die Suid-Afrikaanse span na Australië en Nieu-Seeland getoer. Tydens dié toer het vakbonde en studente teen die apartheidsbeleid protes aangeteken. In Wellington is die kolfblad voor die begin van die wedstryd beskadig. Die Suid-Afrikaanse spanbestuurder, Ken Viljoen, was teleurgesteld weens die min toeskouers tydens die toer.^[65] Suid-Afrika het in 1969/70 sy grootste sukses in die tydperk voor die boikot behaal met ’n oortuigende 4–0-oorwinning in die toetsreeks teen Australië.^[66]

In 1970 is Suid-Afrika weens sy apartheidsbeleid amptelik uit internasionale krieket geskors. Voor sy uitsluiting het net Engeland, Australië en Nieu-Seeland gereeld teen Suid-Afrika gespeel,^[67] terwyl ander krieketlande soos Indië en Wes-Indië Suid-Afrika reeds geboikot het. ’n Groot invloed hierin was die politiese affêre in 1968 rondom die “bruin” speler Basil D'Oliveira wat vir Engeland gespeel het (maar nooit vir Suid-Afrika sou speel nie), maar ook hewige weerstand teen die beplande Engelse toer in 1970 (wat eindelik gekanselleer is), gehad. Vervolgens was die Australiese 1970-toer na Suid-Afrika die laaste amptelike toer tot Suid-Afrika se heraansluiting by die IKR.^[68]

Internasionale verbanning tydens Apartheid en “rebelletoere”

Tot Suid-Afrika se uitsluiting by die Olimpiese Somerspele 1964 en die geskil rondom die “bruin” speler Basil D'Oliveira is net “wit” spelers toegelaat om Suid-Afrika op internasionale vlak te verteenwoordig.^[69] Die anti-apartheidbeweging het die IKR in 1970 ’n moratorium op toere laat goedkeur.^[70] Hierdie besluit het spelers soos Graeme Pollock, Barry Richards en Mike Procter vir die grootste tydperk van hul loopbane van internasionale toetse ontneem. Dit het ook tot die emigrasie gelei van toekomstige sterre soos Allan Lamb en Robin Smith, albei sou later vir Engeland speel, en Kepler Wessels, wie aanvanklik vir Australië begin speel het voordat hy na Suid-Afrika teruggekeer het. Destydse wêreldklasspelers soos Clive Rice en Vintcent van der Bijl het, ondanks hul sterk eersterangse prestasies, ook nooit toetswedstryde gespeel nie. Die ondertekening van die Gleneagles-ooreenkoms deur 33 lidlande van die Britse Statebond op 15 Junie 1977 het Suid-Afrika se sportiewe isolasie verder verskerp. As gevolg van die ooreenkoms is die land ten einde van stappe teen die apartheidspolitiek stelselmatig van die Britse Statebond se sportwêreld geïsoleer. In die ooreenkoms is ook voorsiening gemaak vir sanksies teen lidlande wat die ooreenkoms sou oortree, en instellings wat bewysbaar die Suid-Afrikaanse rasseskeiding ondersteun het, is uit al die internasionale sport uitgesluit.^[71][72] Suid-Afrika kon ook nie aan die eerste krieketwêreldbekertoernooie in 1975, 1979, 1983 en 1987 deelneem nie.

Die boikot het tot ’n herbesinning deur die sportadministrasie en die beoefening van sportsoorte deur die bevolking, veral in krieket, gelei.^[73] In 1976 is die Suid-Afrikaanse Krieketunie ten einde van ’n “multietniese” en “prestasiegerigte” benadering, sogenaamde “gewone” krieket, gestig.^[74] Dié beheerliggaam was daartoe verbind om krieket in Suid-Afrika lewendig te hou.^[75] Dit het egter net tot geringe deelname in die bedoelde bevolkingsgroepe gelei en nie die gewenste hertoelating tot internasionale krieket tot gevolg gehad nie. Die IKR-lede Indië, Pakistan en Wes-Indië het aangekondig dat hulle Suid-Afrika eers na die einde van apartheid weer sou toelaat. As gevolg van Suid-Afrika se isolasie van die internasionale speelprogram het die Suid-Afrikaanse beheerliggaam gepoog om ’n aantal krieketlande met “rebelletoere” na Suid-Afrika te oortuig, om die speelprogram in die land aan die gang te hou. Hierdie toere het egter weerstand deur die betrokke beheerliggame en regerings, die Internasionale Krieketkonferensie en die Verenigde Nasies teëgekom.^[76]

In 1982 het die eerste Engelse span ’n rebelletoer onderneem. Graham Gooch het die span van twaalf spelers aangevoer, waaronder elf met toetsondervinding, wat ingestem het om ’n toer van een maand na Suid-Afrika te onderneem. Die toer is eers tydens die aankoms van die span in Johannesburg bekend gemaak en hulle het min openbare weerstand deur beide die publiek en die IKR verwag. Hulle het egter die teiken van wêreldwye verontwaardiging deur pers en politici geword en die Britse parlement het na die deelnemende spelers as the Dirty Dozen (“die vuil dosyn”) verwys.^[77] In Suid-Afrika was die reaksies egter teenoorgesteld. Die destydse regering en “wit” koerante het die terugkeer van amptelike internasionale krieket na Suid-Afrika geprys. Volgens hulle het ’n volstoom Engelse span, met uitsondering van Ian Botham, Suid-Afrika besoek.^[78] Suid-Afrika, aangevoer deur Mike Procter, het die “toetsreeks” met 1–0 en die “EDI”-reeks met 3–0 gewen.^[79] Al die betrokke Engelse spelers is ná die toer drie jaar uit internasionale krieket geskors, waarmee ’n aantal spelers se loopbane beëindig is, waaronder Geoffrey Boycott, die destydse beste lopiemaker in toetskrieket.

Vervolgens het Sri Lanka ’n rebelletoer gewaag, nadat hulle in 1982 toetsstatus ontvang en in Februarie dieselfde jaar hul eerste toets in Colombo teen Engeland gespeel het. Bandula Warnapura se span is deur ’n ervare span met sewe paaltjies verslaan en hulle sou nog vier verdere toetse gedurende dieselfde jaar verloor.^[80] In Oktober is ’n rebelletoer onder Warnapura met 14 spelers na Suid-Afrika aangekondig. Die span het onder die voorletters van hul spanbestuurder, Anthony Ralph Opatha, en dié van hul gasheer as Arosa Sri Lanka opgetree. Die spelers het vervolgens skerp kritiek in Indië, Pakistan, Wes-Indië en hul tuiste deurgeloop.^[81] Suid-Afrika het al die vier “EDIs” en albei “toetse” gewen. Die betrokke Sri Lankaanse spelers is deur die Raad vir Beheer van Krieket in Sri Lanka lewenslank geskors. Nie een van die deelnemende spelers sou weer internasionale krieket vir die eilandstaat speel nie; Aponso het op 43 tydens die Krieketwêreldbeker 1996 vir Nederland gespeel.^[82]

Daarop het ’n rebelletoer deur talentvolle, maar nie vir die Wes-Indiese span gekeurde spelers na Suid-Afrika gevolg. Eersterangse spelers het destyds in die Karibiese gebied nie dieselfde salaris as in die meeste ander krieketlande ontvang nie en buite die seisoen het hulle min werksgeleenthede gehad. Wes-Indië het oor ’n as ’t ware ooraanbod aan talente beskik en baie spelers was teleurgesteld dat hulle ondanks goeie prestasies nie deur die Wes-Indiese Krieketraad vir die Wes-Indiese span gekeur is nie.^[83] Uit ’n Suid-Afrikaanse perspektief was hierdie Wes-Indiese rebelle die eerste regte egte uitdaging en Suid-Afrika het die “EDI” met 4–2 gewen, terwyl die “toetsreeks” met 1–1 onbeslis geëindig het. Wes-Indië het vier 1979-wêreldkampioene saamgeneem. Buite die krieketveld het Suid-Afrika onder erge onluste deurgeloop, aangesien die Botha-regering elke weerstand deur die “swart” bevolkingsmeerderheid wreed onderdruk en hulle van die nuwe “multietniese” parlement uitgesluit het. Hierdie onderdrukking het gepaard gegaan met die gewelddadige regeringsoptrede en die Wes-Indiese spelers se omstrede rol, wat in die Townships vereer is, maar met die verpeste apartheidstelsel saamgewerk het.^[84] Die betrokke spelers is in 1983 lewenslange skorsings opgelê. Hulle is in baie aspekte sosiaal en professioneel verstoot en hulle het vyandelikhede ondervind, omdat hulle met die Suid-Afrikaanse apartheidstelsel saamgewerk het.^[85][86][87] In teenstelling daarmee word hulle onder “swart” en “wit” Suid-Afrikaners goed onthou en hulle het ’n goeie voorbeeld in die saamwerking tussen verskeie bevolkingsgroepe gelewer. Dit was een van die min oomblikke tydens apartheid, waar “swart” en “wit” mense in die Suid-Afrikaanse sportbedryf saamgewerk het. Die spelers se skorsings is in 1989 opgehef. Tot op hede bly die morele agtergrond van die Wes-Indiese rebelletoer egter omstrede.^[88]

Die eerste Australiese rebelletoer is in 1985/86 deur die voormalige toetskaptein Kim Hughes aangevoer en het die amptelike Australiese toetsspan verswak, aangesien hulle ’n aantal van die beste spelers saamgeneem het. Suid-Afrika het die “toetsreeks” van twee wedstryde met 1–0 gewen.^[89] Die destydse Australiese eerste minister Bob Hawke het na die rebelle as “verraaiers” verwys en dié toer word in retrospektief as one of the most painful and traumatic moments in Australian cricket history (“een van die seerste en traumatiese oomblikke in die Australiese krieketgeskiedenis”) beskou.^[90] Hughes het die Australiese Krieketraad daarvan beskuldig dat hulle die spelers se ontevredenheid vererger het, wat die saamstelling van ’n rebellespan vergemaklik het.^[91] In 1986/87 het ’n tweede Australiese rebelletoer gevolg, wat Suid-Afrika weer met 1–0 gewen het. Die gebeurtenisse op die krieketveld is deur dié rondom die apartheid gekenmerk. Persberigte in Januarie 1986^[92] het onthul, wat “niewit” woordvoerders in Suid-Afrika en antiapartheidsaktiviste wêreldwyd lankal vermoed het: Die toere is nie deur maatskappye befonds nie, soos dit Ali Bacher en die beheerliggaam SACU herhaaldelik beweer het, maar deur die apartheidsregering met ’n groot belastingverligting.^{[93][94][95][96]}

In 1990 het die laaste Engelse rebelletoer onder hul kaptein Mike Gatting gevolg. Suid-Afrika het die enigste “toets” van die toer en die ander wedstryde met 3–1 gewen.^[97] Met die politieke veranderinge in Suid-Afrika het die Engelse rebelletoer in ’n finansiële ramp ontwikkel. Ali Bacher was verbaas oor die massaoptogte teen die toer, aangesien vorige toere in Suid-Afrika sonder enige oproer verloop het.^[98] Die beplande Engelse 1990/91-rebelletoer is as gevolg van die politieke veranderinge in Suid-Afrika gekanselleer.

Ná ’n dekade se isolasie het Suid-Afrikaanse krieket agteruitgegaan: die gehalte, die skare en die kinders se deelname het afgeneem. Buite Suid-Afrika het krieket verskeie veranderinge soos die krieketwêreldbekertoernooi en die Wêreldkrieketreeks ondergaan, maar Suid-Afrika was van hierdie kommersiële en mededingende toernooie uitgesluit. Reeds in 1979 het Doug Insole, ’n Engelse verteenwoordiger by die IKR, vir Ali Bacher gesê: Until apartheid goes, you can forget about getting back into world cricket (“Totdat apartheid verby is, kan hulle vergeet om weer deel van wêreldkrieket te wees”).^[99] Al die wedstryde tydens die rebelletoere is aanvanklik terugwerkende eersterangse status toegeken, wat die IKR in 1993 egter herroep het.^[100]

Krieket in die “Reënboognasie”

Op 2 Februarie 1990 het Suid-Afrika se nuwe staatspresident, FW de Klerk, dramatiese aankondigings gemaak wat gelei het tot die ontbanning van die ANC, die vrylating van Nelson Mandela en uiteindelik tot die opheffing van apartheid en die eerste demokratiese verkiesing vir al die Suid-Afrikaners in 1994. Dié politieke veranderinge het spoedig tot Suid-Afrika se terugkeer na internasionale sportdeelname gelei. Ná die einde van apartheid het die IKR Suid-Afrika in 1991 as ’n toetsland hertoegelaat. Van die bekende spelers uit die eerste dekade ná 1991 sluit in die draaibouler Allan Donald, die kolwer Gary Kirsten en die destyds glo beste veldwerker Jonty Rhodes, dalk die enigste speler in die krieketgeskiedenis wat nie as ’n kolwer, ’n bouler of ’n paaltjiewagter bekendheid verwerf het nie. Op 10 November 1991 het die span onder kaptein Clive Rice sy eerste goedgekeurde internasionale wedstryd sedert 1970 (en sy eerste EDI ooit) teen Indië in Kolkata gespeel. Suid-Afrika se eerste toets na sy heraansluiting is teen Wes-Indië op 22 April 1992, met Kepler Wessels as kaptein, gespeel. Die toets is in Bridgetown, Barbados, gehuisves en Suid-Afrika het met 52 lopies verloor.^[102] Nadat die Suid-Afrikaanse regering met die 1992-referendum oor die beëindiging van apartheid aangekondig het, het die IKR die verbaasde nasionale krieketspan toegelaat om aan die Krieketwêreldbeker 1992 in Australië en Nieu-Seeland deel te neem; Nelson Mandela se ANC het hom uitdruklik vir die nasionale span se deelname aan die toernooi beywer. Omar Henry was die enigste “niewit” speler in die span wat Suid-Afrika vir die eerste keer tydens ’n groot internasionale toernooi verteenwoordig het. Die referendum is net voor die einde van die toernooi gehou en het ’n duidelike ondersteuning van die stemgeregtigde “wit” kiesers vir die regering se koers gewys.^[103] Suid-Afrika het verrassend tot die halfeindstryd gevorder, waar hulle deur Engeland met 19 lopies verslaan is, nadat die teiken volgens die omstrede ou reënreël hersien is. Dié reël word meestal vir Suid-Afrika se destydse mislukking verantwoordelik gehou. Die verbeterde Duckworth-Lewis-metode is eers later ingevoer.^[104]

Sedert Suid-Afrika se herinstelling in 1992 het hulle gemengde resultate behaal. Tydens toernooie, d.w.s. beide in EDI- en T20I-krieket, het Suid-Afrika met sterre soos Allan Donald, Shaun Pollock, Gary Kirsten, Jacques Kallis en Hansie Cronjé meestal onderpresteer en die reputasie van sogenaamde chokers verwerf, aangesien hulle keer-op-keer tydens die deurslaggewende oomblikke misluk het.^[105] Ten spyte van sterk prestasies gedurende groepwedstryde het Suid-Afrika tot vandag toe net een oorwinning tydens ’n uitklopfase van ’n krieketwêreldbekertoernooi behaal. Tydens die Krieketwêreldbeker 1996 in Indië, Pakistan en Sri Lanka het Suid-Afrika al sy vyf groepwedstryde gewen, maar ná ’n nederlaag teen die Wes-Indië is hulle reeds in die kwarteindstryd uitgeskakel.^[106] Nietemin het hulle in 1998 die eerste Kampioenetrofee teen Wes-Indië en dieselfde jaar die enigste kriekettoernooi tydens Statebondspele in Maleisië gewen en met die goue medalje weggestap.^[107][108]

In die 1990’s het Suid-Afrika, soos in ander sportsoorte ook, ’n kwotastelsel ingestel om “niewit” spelers toegang tot mededingende sportsoorte te gee.^[109] In 1998 het die snelbouler Makhaya Ntini die eerste “swart” Proteaspeler geword.^[110] Tydens die Krieketwêreldbeker 1999 in Engeland het Herschelle Gibbs in die belangrike wedstryd tydens die tweede rondte teen Australië ’n bal wat hy wettiglik gevang het per ongeluk laat val – hy wou eintlik net die bal in die lug opgooi om te seëvier – waardeur die Australiese kaptein Steve Waugh verder kon kolf. Waugh het vervolgens ’n beslissende honderdtal aangeteken, waardeur Australië die wedstryd gewen en tot die halfeindstryd gevorder het.^[111] In dié wedstryd het albei spanne herontmoet. Suid-Afrika het in die laaste boulbeurt ’n sekere oorwinning weggegooi ná ’n misverstand tussen die twee kolwers en die wedstryd net gelykop laat eindig, waarvolgens Australië weens sy beter lopietempo die eindstryd gehaal het. Die halfeindstryd word as een van die beste EDIs in die krieketgeskiedenis beskou.^[112] Australië het later die wêreldkampioen geword.

Wisselvalligheid in die nuwe millennium

Aan die begin van die nuwe millennium is Suid-Afrikaanse krieket in April 2000 deur ’n omkoopskandaal geteister, waarin veral die kaptein en kolwer Hansie Cronjé betrokke was. Op 11 Oktober is hy deur Krieket Suid-Afrika lewenslank uit al die krieket verban.^[113] Hy is op 1 Junie 2002 tydens ’n vliegongeluk naby George in Suid-Afrika dood.^[114]

Tydens die Krieketwêreldbeker 2003 was die gasheer Suid-Afrika een van die gunstelinge, maar hulle is met die verskil van een lopie in die groepfase uitgeskakel, nadat hulle die benodigde aantal lopies in die laaste wedstryd teen Sri Lanka misgetel het. Dié wedstryd is deur opkomende reën bedreig en amper afgelas. Suid-Afrika kon die wedstryd nog beklink het, omdat die aantal beurte voldoende was. Hul kaptein en veelsydige Shaun Pollock het die Duckworth-Lewis-metode se tabel egter misgelees en sy twee kolwers foutiewe inligting gegee, omdat hy geglo het die aantal benodigde lopies (teiken) was een minder as wat dit werklik was. Hulle het die wedstryd dus met een lopie verloor.^[115] Pollock het daarna as kaptein uitgetree, maar nog vyf jaar suksesvol vir Suid-Afrika gespeel; Graeme Smith het die nuwe kaptein geword. Hulle is ook deur die pers gekritiseer nadat hulle noodsaaklike wedstryde tydens internasionale toernooie soos die Kampioenetrofee 2002 en die T20I-wêreldbeker 2007 verloor het.^[116] In 2004 het die kolwer Hashim Amla die eerste Suid-Afrikaanse speler met ’n Indiese herkoms geword.^[117]

Ná beide Allan Donald en Shaun Pollock se uittrede uit internasionale krieket moes die span weer van vooraf begin. Graeme Smith is as kaptein benoem, en nadat beide Smith en Jacques Kallis beserings opgedoen het, het Ashwell Prince op 12 Julie 2006 as toetskaptein gedebuteer. Op 29 het hy die eerste “niewit” kaptein van die eens heeltemal “wit” Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan geword. Hoewel die rassekwotabeleid in 2007 herroep is,^[118] moes volgens ’n nuwe reël wat in 2016 goedgekeur is, die span in internasionale wedstryde ten minste ses “swart” spelers insluit, waarvan twee “swart” Afrikane moet wees.^[119]

Suid-Afrika het op 12 Maart 2006 in Johannesburg die wêreldrekord vir die hoogste suksesvolle lopiejaag in EDIs aangeteken, nadat hulle op 438/9 ná 49.5 beurte was, en met die voorlaaste aflewering Australië van ’n oorwinning ontneem het. Die wedstryd word as een van die beste EDIs beskou wat ooit gespeel is.^{[120][121][122]}

Tydens die Krieketwêreldbeker 2007 in Wes-Indië het die Proteas soos ’n tuimeltrein begin met maklike oorwinnings teen Engeland, Wes-Indië, Ierland, Nederland en Skotland, asook ’n naelskraapse oorwinning teen Sri Lanka, maar ook teleurstellende nederlae teen Australië, Nieu-Seeland en Bangladesj gely, wat hulle van die eerste plek in die groepfase ontneem het. In die halfeindstryd het Suid-Afrika met slegs 149 lopies sy laagste telling tot op daardie stadium tydens krieketwêreldbekertoernooie aangeteken en is vervolgens deur Australië met sewe paaltjies verslaan.^[123]

Tydens die Krieketwêreldbeker 2011 in Indië, Bangladesj en Sri Lanka het Suid-Afrika Groep B eerste afgesluit, nadat die Proteas al hul teenstanders verslaan het, insluitende ’n verrassende oorwinning teen die gasheer Indië. In die kwarteindstryd is hulle egter deur Nieu-Seeland uitgeskakel, nadat Suid-Afrika dramaties ineengestort het en agt paaltjies vir net 68 lopies verloor het.^[124] Suid-Afrika het Nederland met 231 lopies in Mohali tydens die groepwedstryd verslaan. Die 231-lopie-oorwinning is die vierde hoogste telling van enige span in ’n krieketwêreldbekertoernooi en die hoogste vir Suid-Afrika in krieketwêreldbekertoernooie. Dit was ook die tweede hoogste oorwinning vir Suid-Afrika in EDIs.^[125] Die vennootskap van 87 lopies tussen JP Duminy en Colin Ingram is die hoogste om die sesde paaltjie vir Suid-Afrika tydens krieketwêreldbekertoernooie. Die Proteas se hoogste vennootskap om die sesde paaltjie in EDIs is die 137 tussen Hansie Cronjé en Shaun Pollock teen Zimbabwe in 1997. Die seëviering is Suid-Afrika se sewende met ’n telling van honderd of meer lopies tydens krieketwêreldbekertoernooie.^[126]

Met die keuring van kwaliteitspelers soos AB de Villiers en Hashim Amla het die Suid-Afrikaanse krieketspan op die onderskeidelike IKR-ranglyste begin verbeter. Ná die aftrede van baie hoofspelers uit die Australiese span wat die vroeë 2000’s oorheers het, was die wedloop om die eerste plek in die Toetskampioenskap wyd oop, met beide Indië en Engeland wat die eerste plek net vir ’n kort tydperk beklee het. Suid-Afrika het in 2012 vir ’n drie-toetsreeks na Engeland getoer waarvan die wenner die eerste plek op die toetsranglys sou beklee. Suid-Afrika het die reeks maklik met 2–0 beklink en sodoende die eerste plek op die ranglys ingeneem, ’n plek wat hulle vanaf 20 Augustus 2012 vir ’n volle kalenderjaar beklee het.^[127][128] Agt dae later, op 28 Augustus 2012, het Suid-Afrika die eerste span geword wat die eerste plek in al drie vorme van krieket beklee het.^[129] In Februarie 2014 het Suid-Afrika teen Australië in ’n toetsreeks gespeel, waarvan die wenner die eerste plek op die ranglys sou beklee. Australië het die reeks met 2–1 gewen.^[130] Suid-Afrika het egter later dié jaar die eerste plek herower. Op 20 Maart 2016 het Suid-Afrika die derde plek in toetskrieket beklee.^[8]

Gedurende Suid-Afrika se oorheersing van toetskrieket was hul EDI- en T20I-uitslae veel minder konsekwent, en Suid-Afrika was met die oog op beide die T20I-wêreldbeker 2014 in Bangladesj en die Krieketwêreldbeker 2015 in Australië en Nieu-Seeland op soek na ’n wenformule. ’n Gedenkwaardige EDI-reeksnederlaag teen Nieu-Seeland tuis in Januarie 2013,^[131] en ’n verdere nederlaag in Sri Lanka het Suid-Afrika se moeilikhede uitgelig.^[132] Deur vroeë uitskakelings tydens beide die T20I-wêreldbeker 2012 en die Kampioenetrofee 2013 het Suid-Afrika net sy status as chokers tydens belangrike toernooie onderstreep. Gedurende die later jare van Smith se loopbaan het Suid-Afrika die kapteinskap in die korter vorme van die spel verdeel; die EDI-span is gelei deur AB de Villiers en die T20I-span deur Faf du Plessis. Ná Smith se aftrede is Hashim Amla as kaptein van die toetsspan benoem en hy het die span tydens sy eerste toets in Galle in Sri Lanka na ’n oorwinning geneem.^[133]

Selfs ná baie terugslae was hul grootste hartseernederlaag tydens die Krieketwêreldbeker 2015 se halfeindstryd teen Nieu-Seeland in ’n amper uitgereënde gelykop. Nadat hulle eerste begin kolf het, was Suid-Afrika op 281/5 en het ’n hersiene teiken van 298 lopies vir Nieu-Seeland gestel, danksy uitstekende kolfwerk deur Faf du Plessis, David Miller en kaptein AB de Villiers. Die lopiejaag vir ’n reuseteiken van 298 lopies vir Nieu-Seeland het neergekom op ’n uitstekende lopiejaag wat geïnspireer is deur hul kaptein Brendon McCullum. Maar die ware held van dié wedstryd was Grant Elliott, wat 84* lopies insluitende ’n grenshou in die voorlaaste aflewering teen die destydse beste bouler Dale Steyn geslaan het. Dit het veroorsaak dat Suid-Afrika uit die 2015-wêreldkampioenskap geskakel is, ondanks die feit dat hulle fantastiese krieket gedurende die hele toernooi gespeel het.^[134] Ná ’n goeie wêreldbekertoernooi het Suid-Afrika die EDI-krieket in bilaterale reekse oorheers wat die Proteas na die eerste plek op die IKR se EDI-ranglys geneem het.^[135]

Die toetsreeks tussen Australië en Suid-Afrika in 2018 is deur die krieketbalpeuterskandaal oorskadu, waarin Cameron Bancroft probeer het om die een kant van die bal met skuurpapier grof te maak. Beide die kaptein, Steve Smith, en onderkaptein, David Warner, was in die beplanning van hierdie manipulasie betrokke en al drie is ongekende lang skorsings uit internasionale en plaaslike krieket deur Krieket Australië opgelê.^[136]

Tydens die Krieketwêreldbeker 2019 het Suid-Afrika sy openingswedstryd teen die gasheer en latere wêreldkampioen Engeland verloor en voortgegaan met nederlae teen Bangladesj en Indië. Die wedstryd teen Wes-Indië is uitgespoel en hulle het Afghanistan verslaan, maar toe teen Nieu-Seeland en Pakistan verloor. Altesaam het die Proteas tydens die groepfase net drie oorwinnings aangeteken en nie die uitklopfase gehaal nie, hul ergste uitslag tydens ’n krieketwêreldbekertoernooi sedert die Krieketwêreldbeker 2003 tuis.^[137] Ná afloop van hierdie toernooi was die Suid-Afrikaanse krieket op sy laagtepunt en die span het, ná bedankings onder andere van Hashim Amla, ’n nuwe hervorming ondergaan. Tydens hul toer na Indië het die Indiese nasionale krieketspan skoonskip met Suid-Afrika afgereken en die drie-toetsreeks met 3–0 gewen, waarvan die laaste twee toetse elk met ’n beurt en meer as 100 lopies. Dit was Indië se eerste skoonskiptoetsreeks ooit teen die Proteas.^[138] Die laaste keer wat Suid-Afrika agtereenvolgende toetse met ’n beurt verloor het, was in 1935/36 tuis teen Australië.^[139] Suid-Afrika se probleme word ook in hul statistiek duidelik: Tot in April 2021 het Suid-Afrika onder Mark Boucher agt van elf reekse verloor.^[140] Boonop het die minister van sport, kuns en kultuur, Nathi Mthethwa, gedreig om Krieket Suid-Afrika van sy administratiewe rol oor die Proteas te ontneem, nadat dié beheerliggaam nie bereid was om ’n stigtingsdokument goed te keur nie, waarvolgens die beheerliggaam ’n onafhanklike raad sou gekry het.^[141] Nadat die beheerliggaam die memorandum ten einde van ’n onafhanklike raad eenparig goedgekeur het, het Mthethwa sy intervensie teruggetrek, waarvolgens die Suid-Afrikaanse krieketbedryf weer deur Krieket Suid-Afrika gelei kan word.^[142] In Mei 2021 het die Proteas vir die eerste keer op die sewende plek van die toetsranglys teruggesak.^[143]

Tydens die T20I-wêreldbeker 2021 se Super 12 in Oman en die Verenigde Arabiese Emirate is Suid-Afrika in sy openingswedstryd deur Australië verslaan, maar die Proteas het herstel en al die ander vier wedstryde teen Wes-Indië, Sri Lanka, Bangladesj en Engeland gewen. Hulle het nogtans weens hul swakker lopietempo teenoor Australië s’n nie die halfeindrondte gehaal nie.^[144] Tydens die T20I-wêreldbeker 2022 se Super 12 in Australië moes Suid-Afrika se openingswedstryd teen Zimbabwe ná enkele boulbeurte weens reën afgelas word, waarvolgens dit onbeslis geëindig het. Daarna het die Proteas Bangladesj en Indië verslaan, waardeur hulle met hul goeie lopietempo ’n goeie kans op die halfeindrondte gehad het, maar ná nederlae teen Pakistan en Nederland is hulle uit dié toernooi geskakel.^[145] Tydens die eerste Wêreldtoetskampioenskap 2019–2021 het Suid-Afrika in die vyfde plek geëindig en tydens die tweede Wêreldtoetskampioenskap 2021–2023 die derde plek behaal. Tydens die Krieketwêreldbeker 2023 in Indië het die Proteas Sri Lanka, Australië, Engeland, Bangladesj, Pakistan, Nieu-Seeland en Afghanistan verslaan, maar hulle het ook nederlae gely teen Nederland en Indië. Daarmee het hulle die halfeindrondte gehaal, maar hulle het teen Australië met drie paaltjies verloor.^[146]

Die Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan is na die koningsprotea (Protea cynaroides), Suid-Afrika se nasionale blom, genoem. Tot in die vroeë 1990’s het die Suid-Afrikaanse krieketspan, soos die Suid-Afrikaanse rugbyspan, as Springbokke bekend gestaan en hul kenteken was dié dier, terwyl die koningsprotea die kenteken vir die gekombineerde Suid-Afrikaanse Universiteitsspanne was.^[147] Nadat die ANC die verkiesings in 1994 gewen het, is die spannaam, anders as by die Suid-Afrikaanse nasionale rugbyspan, na “Proteas” verander.^[148]

Suid-Afrika se truivervaardiger is Lotto wat in 2023 by Castore oorgeneem het. Vorige verskaffers was ISC (1992–1996), Asics (1999), Admiral (2000–2003), Hummel (2004–2007), Adidas (2011–2015) en New Balance (2016–2021). Van die voormalige borge sluit in Standard Bank, Castle Lager en Amul.

Wanneer hulle toetskrieket speel, vertoon Suid-Afrika se wit kriekettrui op die linkerkant die koningsprotea (die embleem van die Suid-Afrikaanse Sportkommissie) met die Suid-Afrikaanse vlag bo-aan, die naam van die borg Standard Bank op die regterkant en New Balance se kenteken op die regtermou. Suid-Afrika se veldwerkers mag ’n groen pet of ’n wit sonhoed met die koningsprotea in die middel dra. Helms word ook groen geverf. Voor 1996 was die petkenteken die Verenigde Krieketraad van Suid-Afrika se ou kenteken, wat ’n sirkel met ’n gesuperponeerde bal bo ’n paaltjie in die middel en die naam “VERENIGDE KRIEKETRAAD VAN SUID-AFRIKA” rondom die sirkel. Voor 1991 was die petkenteken ’n springbokkop met die inskrif “S.A.K.R” in geel letters onder (wat na “S.A.” met die jare van die toer, byvoorbeeld “S.A. 1982–83” verander het).

In die korter krieketvorme toon Suid-Afrika se EDI- en T20I-truie die koningsproteakenteken met die nasionale vlag op die linkerkant van die trui, Standard Bank op die regterkant en New Balance se kenteken op die regtermou. In EDIs bestaan die trui uit ’n groen hemp met geel aksente en donkergroen gestileerde proteablare en groen broeke, terwyl die T20I-trui ’n groen hemp met ’n geel gradiënt met die Oxigenkenteken op die voorkant en groen broeke. Vir albei truie is die veldwerkhoed ’n groen pet met wit pype en ’n geel lyn op die visier of ’n groen sonhoed, wat albei groen is met die koningsprotea op. Tydens internasionale toernooie in die korter krieketvorme word ’n veranderde trui-ontwerp met borgkentekens op die moue en South Africa op die voorkant gedra. Geel/goud en groen is die nasionale sportkleure van Suid-Afrika en word ook op die landsvlag gebruik.^[149]

Sedert 2016 het Suid-Afrika verskeie wedstryde in ’n pienk weergawe van sy trui gespeel, om mense van borskanker bewus te maak.

Sedert Suid-Afrika se hertoelating by internasionale sportbyeenkomste in 1992 het die volgende truiverskaffers en -borge verskyn:

Bolandpark

Buffalopark

Ellispark

Kingsmead/Lord’s 1

Mangaung

Nuweland

Ou/Wanderers

Senwespark

St. Georgespark

SuperSport

Huidige Suid-Afrikaanse krieketstadions wat tydens toetswedstryde gebruik word

Nes ander vername krieketlande soos Australië, Bangladesj, Engeland, Ierland, Indië, Nieu-Seeland, Pakistan, Sri Lanka, Wes-Indië en Zimbabwe beskik Suid-Afrika oor geen amptelike tuisstadion vir sy nasionale span nie. Die Proteas span vir hul krieketwedstryde eerder ’n verskeidenheid stadions dwarsdeur Suid-Afrika in.

Suid-Afrika se eerste internasionale wedstryd is in 1889 op Port Elizabeth se St. Georgespark gespeel.^[150]

Van Suid-Afrika se tradisionele krieketwedstryde op vakansiedae sluit in dié rondom Welwillendheidsdag op Kingsmead in Durban of SuperSport-park in Centurion. Enkele dae later word rondom Nuwejaarsdag tradisioneel op Nuweland in Kaapstad gespeel.

Die Suid-Afrikaanse nasionale krieketspan het tot dusver elf tuisstadions tydens toetswedstryde gebruik:

Krieketwêreldbekerstadions

Die hoofartikels vir hierdie afdeling is: Krieketwêreldbeker 2003, T20I-wêreldbeker 2007, Kampioenetrofee 2009 en Krieketwêreldbeker 2027.

Suid-Afrika het saam met die Afrikalande Kenia en Zimbabwe die Krieketwêreldbeker 2003 aangebied. Suid-Afrikaanse stadions, wat tydens dié toernooi ingespan is, sluit in Wanderers in Johannesburg, Kingsmead in Durban, Nuweland in Kaapstad, SuperSport-park in Centurion, Mangaung-ovaal in Bloemfondtein, Willowmoore in Benoni, St. Georgespark in Port Elizabeth, Senwespark in Potchefstroom, Buffalopark in Oos-Londen, De Beers Diamond-ovaal in Kimberley, Bolandpark in die Paarl en die Pietermaritzburg-ovaal in Pietermaritzburg. Daarbenewens het Suid-Afrika al vername internasionale kriekettoernooie soos die T20I-wêreldbeker 2007 en die Kampioenetrofee 2009 aangebied.

Saam met Namibië en Zimbabwe sal Suid-Afrika die Krieketwêreldbeker 2027 aanbied.^[151]

Suid-Afrika onderneem sedert sy verkryging van volle lidmaatskap in die IKR deels maandelange oorsese toere, waartydens hulle teen ander nasionale spanne, plaasliksaamgestelde spanne en klubspanne speel. Eweneens huisves hulle ander nasionale spanne wat na Suid-Afrika toer. Gedurende die plaaslike somer tree hulle as gasheer op of onderneem op hul beurt toere deur die ander krieketlande van die Suidelike Halfrond en gedurende die plaaslike winter onderneem hulle toere deur krieketlande van die Noordelike Halfrond. As deel daarvan ding die Proteas in toetskrieket sedert 1998 met Wes-Indië om die Sir Vivian Richards-trofee, sedert 2004/05 met Engeland om die Basil D'Oliveira-trofee, sedert 2015/16 met Indië om die Freedom-trofee en sedert 2023/24 met Nieu-Seeland om die Tangiwai-skild mee.

Bekende spelers

Ses voormalige Suid-Afrikaanse spelers is vir hul uitstekende prestasies in die Internasionale Krieketraad se Heldesaal opgeneem:^[152]

Spelerstatistieke

Altesaam het vir Suid-Afrika 356 spelers toets-, 148 spelers EDI- en 100 spelers T20I-wedstryde gespeel. Vervolgens die spelers wat vir die Suid-Afrikaanse span die meeste lopies aangeteken en die meeste paaltjies geneem het.

Lopies

Paaltjies

Spankapteins

Tot op hede was 38 spelers reeds die kaptein vir Suid-Afrika tydens ’n toetswedstryd, 18 tydens ’n EDI en 15 tydens ’n T20I.^[159]

Toetsrekord teen ander lande

Teenstander	Gespeel	Gewen	Verloor	Gelykop	Onbeslis	% Gewen	Eerste oorwinning
Australië	101	26	54	0	21	25,74	7 Januarie 1911
Bangladesj	14	12	0	0	2	85,71	18 Oktober 2002
Engeland	156	35	66	0	55	22,43	2 Januarie 1906
Indië	42	17	15	0	10	40,47	26 Desember 1992
Nieu-Seeland	47	26	5	0	16	55,31	27 Februarie 1932
Pakistan	28	15	6	0	7	53,57	19 Januarie 1995
Sri Lanka	31	16	9	0	6	51,61	6 September 1993
Wes-Indië	32	22	3	0	7	68,75	26 November 1998
Zimbabwe	9	8	0	0	1	88,89	13 Oktober 1995
Algeheel	460	177	158	0	125	38,47	2 Januarie 1906
Rekords volledig tot en met toets #2515 op 27–31 Julie 2023. Laaste keer hersien op 17 November 2023.[163]

Wêreldtoetskampioenskap

• 2019–2021: Vyfde plek
• 2021–2023: Derde plek
• 2023–2025: gekwalifiseer

EDI-rekord teen ander lande

Teenstander	Wedstryde	Gewen	Verloor	Gelykop	Onbeslis	% Gewen	Eerste oorwinning
t. Toetslande
Afghanistan	2	2	0	0	0	100,00	15 Junie 2019
Australië	110	55	51	3	1	50,00	26 Februarie 1992
Bangladesj	25	19	6	0	0	76,00	3 Oktober 2002
Engeland	70	34	30	1	5	48,57	9 Januarie 1996
Ierland	8	6	1	0	1	75,00	3 April 2007
Indië	91	50	38	0	3	54,94	14 November 1991
Nieu-Seeland	72	42	25	0	5	58,33	14 Januarie 1994
Pakistan	83	52	30	0	1	62,65	8 Maart 1992
Sri Lanka	81	46	33	1	1	56,79	2 Februarie 1993
Wes-Indië	64	45	16	1	2	70,31	5 Maart 1992
Zimbabwe	41	38	2	0	1	92,68	10 Maart 1992
t. Assosiaatlede
Kanada	1	1	0	0	0	100,00	27 Februarie 2003
Kenia	10	10	0	0	0	100,00	3 Oktober 1996
Nederland	8	6	1	0	1	75,00	5 Maart 1996
Skotland	1	1	0	0	0	100,00	20 Maart 2007
Verenigde Arabiese Emirate	2	2	0	0	0	100,00	16 Februarie 1996
Algeheel	669	409	233	6	21	61,13	14 November 1991
Rekords volledig tot en met EDI #4704 op 16 November 2023. Laaste keer hersien op 17 November 2023. Wenpersentasies sluit onbesliste wedstryde uit en tel gelykop as ’n halwe oorwinning.[164]

Krieketwêreldbekerrekord

Kampioenetrofeerekord

T20I-rekord teen ander lande

Teenstander	Wedstryde	Gewen	Verloor	Gelykop	Onbeslis	% Gewen	Eerste oorwinning
t. Toetslande
Afghanistan	2	2	0	0	0	100,00	5 Mei 2010
Australië	25	8	17	0	0	32,00	24 Februarie 2006
Bangladesj	8	8	0	0	0	100,00	15 September 2007
Engeland	25	12	12	0	1	48,00	16 September 2007
Ierland	5	5	0	0	0	100,00	19 Julie 2021
Indië	24	10	13	0	1	41,66	16 Junie 2009
Nieu-Seeland	15	11	4	0	0	73,33	19 September 2007
Pakistan	22	10	12	0	0	45,45	2 Februarie 2007
Sri Lanka	17	11	5	1	0	64,70	22 September 2012
Wes-Indië	19	11	8	0	0	57,89	11 September 2007
Zimbabwe	6	5	0	0	1	83,33	8 Oktober 2010
t. Assosiaatlede
Nederland	2	1	1	0	0	50,00	27 Maart 2014
Skotland	1	1	0	0	0	100,00	7 Junie 2009
Algeheel	171	95	72	1	3	55,56	24 Februarie 2006
Rekords volledig tot en met T20I #2348 op 5 November 2023. Gelykop verwys na wedstryde wat deur ’n valbyl (soos ’n Superboulbeurt) beslis is. Wenpersentasies sluit onbesliste wedstryde uit en tel gelykop as ’n halwe oorwinning (ongeag die valbyl).[165]

T20I-wêreldbekerrekord

Statebondspele

Krieketportaal

• Springbokke, Suid-Afrika se nasionale rugbyspan

• (en) Brown, Geoff en Hogsbjerg, Christian (2020). Apartheid is not a Game: Remembering the Stop the Seventy Tour campaign. London: Redwords. ISBN 978-1-912926-58-9.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
• (en) Murray, Bruce; Parry, Richard; Winch, Jonty, reds. (2018). Cricket and Society in South Africa, 1910–1971: From Union to Isolation. Palgrave Studies in Sport and Politics. Londen: Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-93607-9.
• (en) verskeie (1989). A Century of South Africa in Test & International Cricket 1889–1989. Ball. ISBN 978-0-947464-01-1.

• (en) Krieket Suid-Afrika
• (en) Amptelike webwerf van die Proteas se aanhangersklub
• (en) Suid-Afrika op ESPNcricinfo
• (en) Suid-Afrika by die IKR