Chräbs

Chräbs, Chräbsgschwulst, syn. Malignom bezäichnet in dr Medizin e böösartige Tumor, d. h. e böösartigi Bildig vo nöijem Gwääb (Neoplasii). Im ängere Sinn si die maligne epitheliale Tumor (Karzinom) und die maligne mesenchymale Tumor (Sarkom) gmäint. In dr Umgangssprooch wärde au die bösartige Hämoblastose as Chräbs bezäichnet, wie zum Bischbil d Löikemii as „Bluetchräbs“.

Alli sustige Tumor, wo au benigni (guetartigi) Neoplasie drzuezele, si kä „guetartige Chräbs“ oder Chräbs in irgendere Form. Die si Gwääbsvermeerige oder Ruumforderige im Körper, wo käni Metastase bilde. Das betrifft d Schwellig bin ere Entzündig wie au guetartigi Neoplasie (Nöibildige vo Körpergwääb wäge Feelregulazioone vom Zällewaggsdum).

Guetartigi Tumor wie Muetermool und Fettgschwülst (Lipom) wärde in dr Fachsprooch nit as Chräbs bezäichnet, aber si chönne äinewäg gföörlig wärde, wil si chönne entarte oder d Funkzion vo lääbenswichdige Organ chönne stööre (wie dr Chläinhirni-Bruggewinkeltumor). Chräbs isch im allgemäine Sproochgebruuch e Sammelbegriff für e Hufe verwandti Chrankhäite, wo bin ene Kürperzälle unkontrolliert waggse, sich däile und gsunds Gwääb chönne verdränge und zerstöre. Chräbs wird vo verschidnigem usglööst, aber es chunnt schliesslig immer zun ere Stöörig vom genetisch greeglete Gliichgwicht zwüschen em Zällezüklus (Waggsdum und Däilig) und em Zälledood (Apoptose).

Die medizinischi Fachdisziplin, wo sich em Chräbs widmet, isch d Onkologii.

Stärbligkäit

D Stärblikäit bi Chräbs hängt stark vo dr Art vo Chräbs ab und wie früe er entdeggt wird.

Vergliich vo de diagnostizierte und däödlige Chräbsnäierchrankige z Dütschland 2008^[1]
S Organ, wo betroffe isch (+ ICD-10 Code)	männlig		wiiblig		Summe
	diagnostiziert	gstorbe	diagnostiziert	gstorbe	diagnostiziert	gstorbe
Alli	246.700	115.870	223.100	99.572	469.800	215.442
Lunge (C33, C34)	33.960	29.505	15.570	12.841	49.530	42.346
Darm (C18 – C21)	35.350	13.726	30.040	12.936	65.390	26.662
Brust (C50)	520	136	71.660	17.209	72.180	17.345
Buuchspäicheldrüese (C25)	7.390	7.327	7.570	7.508	14.960	14.835
Mage (C16)	9.210	5.929	6.660	4.581	15.870	10.510
Prostata (C61)	63.440	12.134			63.440	12.134
Bluet: Löikemii (C91 – C95)	6.340	3.908	5.080	3.400	11.420	7.308
Niere (C64)	8.960	3.060	5.540	2.041	14.500	5.101
Äierstock (C56)			7.790	5.529	7.790	5.529
Blootere (C67, D09.0, D41.4)	20.850	3.611	7.490	1.921	28.340	5.532
Lymphdrüese: Non-Hodgkin-Lymphom (C82 – C85)	7.270	2.926	6.430	2.658	13.700	5.584
Muulhööli und Rache (C00-C14)	9.520	3.776	3.490	1.170	13.010	4.946
Spiisrööre (C15)	4.800	3.655	1.380	1.135	6.180	4.790
Gebärmueter (C54, C55)			11.280	2.420	11.280	2.420
Hut: Malignes Melanom (C43)	8.910	1.365	8.890	1.135	17.800	2.500
Gebärmueterhals (C53)			4.880	1.596	4.880	1.596
Cheelchopf (C32)	3.610	1.275	510	209	4.120	1.484
Schilddrüese (C73)	1.710	279	4.160	429	5.870	708
Bluet: Morbus Hodgkin (C81)	1.160	193	920	148	2.080	341
Hode (C62)	3.970	153			3.970	153

Behandligsmethode

Resekzioon: s Uuseschniide vom Tumor und Lymfchnote nääbedraa (Lümfadeektomii).
Straaletherapii
- mit radioaktive Stoff
  - dur radioaktivs Jod (d Schilddrüese nimmt aktiv Jod uf)
- mit Röntgestraale
- mit Elektrone oder Nöitrone
- mit Protonetherapii oder Ionebestraalig (Bestraalig mit Protone oder Ione, wo s Gwääb um e Tumor ume schont)
Medikamäntebehandlig
- mit Zytostatika („Chemotherapii“); d d Vermeerig vo de Chrebszälle wird verchliineret oder verhinderet
- Antihormontherapii („Hormontherapii“), z. B. Testosteronentzug bim Prostatakarzinom
- Hemmig vom Waggsdum vo de Bluetgfääss (s Chräbsgwääb macht dass Bluetgfääss in Richdig vom Chräbsgwääb waggse, zum s versorge.)
- Chräbsimmuntherapii (meereri Verfaare uf dr Basis vom Immunsüstem, zum Bischbil monoklonali Antikörper, Radioimmuntherapii, Immuntoxin, Bacillus Calmette-Guérin oder Zytokin)
Hüperthermii, zum Bischbil mit Mikrowälle (s betroffene Gwääb wird ufghäizt)
Elektro-Chemotherapii
Palliativmedizinischi Behandlig zum d Lääbenskwalidäät z fürdere, bi Chräbsarte ooni Häiligsschanse
- Schmärzmiddel
- Besserig vom Allgemäinbefinde dur Schmärzbehandlig
- Gnüegendi Ernäärig
- Hemmig vom Chnochenabbau
- Stäigerig vo dr Bluetbildig im Chnochemark
- Symptomatischi Behandlige wie Ufdeenig vo Stenose dur Buschierig oder Iilage vo Stents
- Füsiotherapii (spezielli Schnuuftherapii bi Lungechräbs)
Es git Experimänte zur Chräbsbehandlig mit onkolytische Wirus oder Chräbsimpfstoff.

Au wenn mä hüfig Chräbs nid vollständig cha häile, sott mä dra dänke, ass zum Bischbil bim ene 75-jöörige Chräbspaziänt e Verlengerig vom Lääbe vo äim oder zwäi Joor scho as e seer guets Resultat cha aagluegt wärde, denn elteri Chräbspaziänte stärbe vilmol an öbbis anderem as am Chräbs. Bin ere 45-jöörige Brustchräbspaziäntin hingeege, wo vom Alter us e dütlig hööcheri Lääbenserwartig het, sött mä erst vom e seer guete Resultat reede, wenn si 10 Joor lang kä Rückfall ghaa het.

Historischi Kwelle

Johann Heinrich Jänisch: Abhandlung von dem Krebs und von der besten Heilart desselben. 2. Ausg. St. Petersburg 1785 (Digitalisierti Usgoob vo dr Uniwersidääts- und Landesbibliothek Düsseldorf)