Tupolew Tu-154

D NATO het für jedes Flugzüüg e eigete Codename. D Tupolew Tu-154 treit bi der NATO der Name Careless.

Der Jungfereflug vom erschte Prototyp mit em Kennzeiche CCCP-85000 (CCCP sy kyrillischi Buechstabe. I latinische Buechstabe würd das SSSR heisse) het am 3. Oktober 1968 mit em Teschtpilot N. Gorianow statt gfunde. Ds erschte Flugzüüg het di staatlechi Fluggsellschaft Aeroflot am 12. Ouguscht 1970 zum usprobiere über cho.^[2] Regulär het das Flugzüüg bi Aeroflot der Betriib am 9. Februar 1972 uf der Strecki Mineralnyje Wody nach Simferopol uf gno. Als Postflugzüüg het’s bereits am 15. Mai 1971 der Betriib uf gno. Der erschti Uslandsflug isch nach Prag gange u het am 1. Ouguscht 1972 statt gfunde. D Nachfolger sy d Tu-204 beziehigswys d Tu-214 gsi.

Insgesamt sy über 1000 Tu-154 u Tu-154M boue worde. Di letschte drei Tu-154M sy Ändi Juni 2006 fertiggstellt worde. Zwöi vo dene Flugzüüg sy a d Kuban Airlines gange u eini isch a di russischi Regierig a d Region Samara gange. D Usliiferig het im Juli 2006 statt gfunde.^[3] Ändi Jänner 2009 het sech wider e Maschine i der Ändmontage im Wärch z Samara befunde.^[4][5] Die Maschine isch am 29. April 2010 a ds russische Verteidigungsminischterium übergä worde. Di vorerscht letschti Usliiferig het im Februar 2013 statt gfunde. Der Empfänger vo däm Flugzüüg isch äbefalls ds russische Verteidigungsminischterium gsi.^[1]

Ds Wärch z Samara wird d Ersatzteili no mindischtens 15 Jahr uf Vorrat ha.

D Tupolew Tu-154 isch vor allem für d Aeroflot u Osteuropäischi Fluggsellschafte gfloge. Einigi Exemplar sy unter anderem im Nahen Oste im Ysatz gsi. Bi der Aeroflot isch si bis zum 31. Dezämber 2009 im ysatz gsi, u zwar vor allem uf Inlandsflüg z Russland. Nach em letschte Flug vo Jekaterinburg nach Moskau het d Aeroflot nach 40 Jahr alli 23 Tu-154 dür Airbus A320 ersetzt. Im März 2012 sy wältwyt öppe no 100 Maschine im aktive Dienscht gsi. Öppe 300 Maschine vo däm Typ sy zurzyt abgstellt. Vili dervo chöi innerhalb chürzischter Zyt reakriviert wärde.^[6]

I Form u Grössi glychet d Tupolew 154 anderne dreistrahlige Flugzüüg wo di glychi Grössi hei. Wi zum Bispil der Hawker Siddeley Trident oder der Boeing 727. Si het aber e chly anderi Uslegig. Uf Inlandsstreckine het si d An-10 als ou d Tu-104 ersetzt. Das si di beide erschte sowjetische Passagierjets gsi. Wi di meischte sowjetische Flugzüügtype het ou d Tu-154 es sehr robuschts Fahrwärch, wo der Betriib uf unbegeschtigte Pischtene erloubt. Si isch ou für höcheri Reisegschwindikeite usgleit. Die Dreistrahler sy vor der Entwicklig vo ETOPS-Strahtribwärch uf Streckine ygsetzt worde, wo für vierstrahligi Maschine unrentabel worde sy. Syt churzem sy d Triibwärch mit Triibwärchsschalldämpfer, sogenannti Hush Kits, z ha, wo d Ufrüschtig uf di kommendi Lärmschutzklass 4 ermöglecht. Der höcher Triibstoffverbruuch fallt ufgrund vo der gringe Kapitalchöschte vo der Maschine i der Gsamträchnig nur bedingt i ds Gwicht.

Nach der Widervereinigung vo Düütschland het d Flugbereitschaft vom Bundesminischteium für d Verteidigung zwee Tu-154M us em Bestand vo de Transportflüügergschwader 44 (TG-44) vo der Luftstrytchräft vo der Nationale Volksarmee überno. Ei Maschine isch zu nere Ufklärigsmaschine umboue worde (11+02), um d Abrüschtigsverträg im Rahme vo Open Skies z überwache. Die Maschine isch bi nere Kollision mit ere Lockheed C-141 Starlifter vo der US-Luftwaffe über em Atlantik rund 120 km weschtlech vo Namibia verlohre gange. Alli 24 Besatzigsmitgliider si bi däm Unglück um z Läbe cho. Di anderi Maschine (d DDR-SFA, 11+01) isch zersch z Dreschte yglageret worde. 1999 isch die Maschine a ne bulgarischi Fluggsellschaft verchouft worden u isch 2008 i Iran cho. Dert isch si blibe, bis di dertigi Ufsichtsbehörde im Februar 2011 es Flugverbot für alli registrierte Tu-154 im Iran düre gsetzt hei.^[7]

Di letschti Maschine vom Flugdienscht vo der Slowakische Republik isch Ändi Ouguscht 2017 usser Dienscht gstellt worde.^[8]

D Tu-154 isch e freitragende Tiefdecker mit um 35° pfylete Flügel i Ganzmetallbouwys mit drei Holme. Di beide drüüachsige Houptfahrwärch sy für Ysätz uf unbefeschtigte Pischtene usgleit u wärde gäge hinde i d Fahrwärchsgondle under de Tragflächi yzoge. Di usfahrbare Vorflügel wärde elektronisch u d Landeklappe hydraulisch atriibe.

Di drei Strahltriibwärch Kusnezow NK-8-2U vo der Tu-154 mit je 103 kN Schubchraft bi der Version Tu-154A u B sy am Heck befeschtiget. Bi der Version Tu-154M het me uf anderi Triibwärch umgstellt. Bi dere Version befindet sech am Heck ds Solowjow D-30KP/KU wo 108 kN Schubchracht erzügt. Je eis Triibwärch isch rächts u linggs vom Heck befeschtiget. Di beide Triibwärch verfüege zur Verringerig vo der Landestrecki es Schubumchehrsystem. Ds dritte Triibwärch sugt syni Luft mittig oberhalb vom Rumpf a der Syteleitwärchswurzlen a. Der Abgasstrom wird underhalb vom Leitwärch gfüehrt, wi das bi vilne dreistrahlige Flugzüüg der Fall isch. wi zum Byspiil bi der Lockheed L-1011 TriStar.

Es git drei Boureihe vo der Tupolew 154, wo sech üsserlech chum underscheide. D Underschiide sy vor allem i der Technik z finde. Ds üsserleche Underscheidigsmerkmal bi der Tu-154M isch am Heck di kreisrundi mittleri Triibwärchsöffnig mit emene Abschlussring. Bi der Vorgängertype isch d Triibwärchsöffnig vo der Syte här gseh, inne gwölbt. D Tu-154 isch mittlerwile hüüfig mit em ne Triibwärchsschalldämpfer usgstattet u Teilwys zum Frachtflugzüüg umgrüstet worde.

Es het e Reihe vo Spezialusfüehrige gä, so zum Byspiil als flüügends Lazarett, für d Kosmonautenusbildig oder als reini Frachtversion.

D Tu-154 / Tu-154A / Tu-154B / Tu-154S

Die Version isch dür drei Kusnezow Triibwärch atriibe worde. D Tu-154A isch mit schwärere u sterchere Triibwärch usgstattet gsi als di ursprünglechi Tu-154. D Tu-154B isch mit ere wytere Erhöhig vom maximale Startgwicht boue worde. Die Variantene sy für 128 bis 146 Passagier usgleit gsi. Später het me d Azahl vo de Sitze dür e Ybou vo zweene zuesätzleche Notusgäng im Heck uf 168 Passagier chönne erhöche. Ab der Version B-2, wo 1977 erschyne isch, het me d Tu-154 mit Sächserreihe chönne usstatte u so hei die Maschine bis zu 180 Passagier chönne befördere.^[9] D Tu-154S isch d Frachtversion vo der Tu-154B.

D Tu-154M

Di hüüffigschti Version vo der Tu-154 wo me hüt no gseht isch d Tu-154M. Ihre Erschtflug het im Jahr 1982 stattgfunde. Im Gägesatz zu de vorhärige Versione, der Tu-154A u der Tu-154B, het die Maschine einigi üsserlech erkennbari Underschide. So isch si mit de wirtschaftlechere Awiadwigatel Solowjow D-30KU Triibwärch usgstattet u a dene ou erchennbar. Vor allem di mittleri Strahlusdrittsdüse under em Heck isch ganz anders agleit. Ou d Vorderkante vo de Tragflächine het vo de Vorflügel a ywärts e chly sterchere Winkel, sodass si uf der lingge Syte bis under di mittleri Ygangstüre chunnt. Ds Landeklappesystem vo der Tu-154M isch ou neu Konstruiert worde. Ufgrund vo dere Erneuerig isch d Tu-154M wirtschaftlecher, lysliger u zueverlässiger als di vorhärige Versione. D Aeroflot erreicht mit dere Maschine e Dispach Reilability (technischi Verfüegbarkeit vor em Start) vo 99%, was im Verglych mit weschtleche Flugzüügmuschter e usgezeichnete Wärt isch. D Tu-154M isch mittlerwyle di einzigi Variante vo der Tu-154, wo di gägewärtige europäische Lärmrichtline Kategorie 3 erfüllt u drum ou i der EU zuegla isch.

E modernisierti Tu-154-100 mit Glascockpit isch du aber nümm boue worde. Allerdings sy einigi Modifikatione i ds letschte Seriemodäll vo der Tu-154M ygflosse.

D Tu-155/Tu-156

Zu de radikalere aglägeheite zehlt d Wyterentwicklig vo der Tu-154 zu de Prototype Tu-155 u Tu-156. Die Prototype flüge mit Flüssigemwasserstoff oder Ärdgas. D Tu-155 bassiert uf d Serie Tu-154B. Ds rächte Triibwärch isch nid mit Kerosin sondern mit Wasserstoff oder Ärdgas atriibe. Ihre erscht Flug mit Flüssigwasserstoff het d Tu-155 am 15. April 1988 absolviert. Der erscht Flug mit Ärdgasatriib het am 18. Jänner 1989 stattgfunde. So isch d Tupolew ds erschte Ärdgasatriibene Flugzüüg vo der Wält. D Wyterentwicklig vo der Tu-156 cha alternativ mit Kerosin oder mit Ärdgas betriibe wärde. Das macht si sehr flexibel.

• Aeroflot-Flug 3352
• Aeroflot-Flug 3519
• Aeroflot-Flug 5143
• Baikal-Airlines-Flug 130
• China-Northwest-Airlines-Flug 2303
• Khabarovsk-United-Air-Flug 3949
• Flugzüügkollision vor Namibia 1997
• Vladivostok-Avia-Flug 352
• Sibir-Flug 1812
• Flugzüügkollision z Überlinge
• Aschleg uf zwöi Flugzüüg z Russland am 24. Ouguscht 2004
• Pulkovo-Airlines-Flug 612
• Capian-Airlines-Flug 7908
• Flugzüügabsturz z Smolensk
• Russian-Federation-Force-Flug 7091

 Commons: Tupolew Tu-154 – Sammlig vo Multimediadateie

• The Tupolev Tu-154 (änglisch), Informatione über ds Flugzüüg
• Flugdatenschreiber und Stimmenrekorder der TU-154M (11+02) im Militärhistorischen Museum der Bundeswehr – Flugplatz Berlin-Gatow, (Ytrag uf Museum-digital.de)
• Beschreibung der Elektronik der Tupolew Tu-154 (änglisch)