Açxoy-Martan rayonu
Açxoy-Martan rayonu (çeçen. Тӏехьа-Мартанан кӀoшт[5]) Rusiya Federasiyasının Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi və bələdiyyədir (bələdiyyə rayonu).
| Açxoy-Martan rayonu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ТӀехьа-Мартанан кӀошт | |||||
.jpg) | |||||
| |||||
43°11′17″ şm. e. 45°16′43″ ş. u. | |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Axçoy-Martan[1] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 1935 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Hündürlük | 574 m | ||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | 87142 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
.svg) | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
İnzibati mərkəzi Açxoy-Martan kəndidir. Rayon Açxoy-Martan adını Açxu çayı ilə Fortanqa (Мартанга) çayı arasındakı düzənlikdən almışdır. Açxoy-Martan rayonu ərazisində 12 yaşayış məntəqəsi var.[6]
Coğrafiya
Açxoy-Martan rayonu, Böyük Qafqaz dağ silsiləsinin ətəklərində , Çeçenistanın cənub-qərbində yerləşir. Şimalda Sunja rayonu ilə, şimal-şərqdə Qroznı rayonu ilə, şərqdə Urus-Martan ilə, cənubdan Şatoy rayonu ilə, qərbdən İnquşetiyanın Sunja rayonu ilə həmsərhəddir. Rayon ərazisi Assa, Sunja, Valerik, Fortanqa, Nitxoy, Şalaji və Açxu çayları ilə kəsişir. Bölgənin şimalında Çeçenistanın karbohidrogen xammalının paylama zonası var. Rayonda tikinti materialları yataqları (kərpic və kafel xammalı, dolomit) mövcuddur.[7]
Tarixi
Açxoy-Martan rayonu 23 yanvar 1935-ci ildə yaranmışdır. 1944-cü ildə ləğv edilmiş Qalançoj rayonunun ərazisi rayona birləşdirildi. 1944-1957-ci illərdə Qroznı vilayətinin Novoselski rayonu adlandırıldı.[8]
İqtisadiyyat
Açxoy-Martan rayonu iqtisadiyyatının aparıcı sahəsi kənd təsərrüfatıdır. Kənd təsərrüfatında aparıcı yeri paxlalı bitkilər tutur. " Açxoy -Martan" sovxozu dənli bitkilərlə yanaşı maldarlıq və tərəvəzçiliklə də məşğul olur. Rayonun ərazisində çörək bişirən, eyni zamanda Rusiyanın cənubundakı bu profilin ən böyük bitkilərindən biri olan toxum emalı zavodu var. Hücumlar zamanı zavod məhv edildi, sonradan bərpa edildi. Açxoy -Martan kəndi ərazisində plastik fabriki fəaliyyət göstərir, eyni zamanda geniş tikinti materialları topdansatış bazası mövcuddur. Rayonda 2010-cu ildən bəri Açxoy –Martan quşçuluq fabriki də fəaliyyət göstərir. 2011-ci ildə bərpa işləri başa çatan "Samaşkinski" konserv zavodu mövcuddur. Rayonda 38 təhsil müəssisəsi, 14 mədəniyyət müəssisəsi var.[9]
Məkanlar
Rayonda 5 mədəni irs obyekti var. Bunların arasında erkən orta əsrlər dövrünün əsas arxeoloji məkanı "Zakan-Yurt-I" qədim yaşayış məskənidir. Bamut kəndinin şimalında yerləşən orta əsrlərə aid Bamut kurqan məzarlığı da tanınır. 1959-1963-cü illərdə burada 14-16 əsrə aid qəbirlər olan bir neçə məzarlıq qazılmışdır. Bamut kəndinin yaxınlığında, Tunc dövrünə aid məzarlıq da tədqiq edildi, burada təxminən 50 kurqan və 200 dəfn aşkarlanmışdı.[10]