بیوتکنولوژی
بیوتکنولوژی بیر تطبیقی علم کیمی یارانما و فورمالاشماسین‌دا تکنیکیمیکروبیولوژی اساس‌لانیر.
تاریخ
ایلک دفعه ۱۶۷۵-جی ایلده A.Levenhukمیکرو اورقانیزملرین تصویرینی ورمیش و میکروبیولوژینین تصویری دؤورونون اساسینیقویموش‌دور. لاکین، بۇ کشف‌دن چوْخ-چوْخ ایللر اوّل هله بیزیم ارادان ۶۰۰۰ ایل اوّلپیوه اۆرتیم (تولید)ی باره‌ده تاریخ‌ده معلوماتلار واردیر. بیرده اینسانلار قدیم دؤورلردهمیکروورقانیزملردن سیرکه، سود محصوللارین‌دان قاتیق، پنیر و ... آلینماسین‌دا،لیف‌لی بیتکیلرین یومشالدیلماسین‌دا، چؤرکبیشیرمه و شراب‌چی‌لیق‌دا ایستیفاده ائتمیشدیرلر.تکنیکی میکروبیولوژینین بیر علم کیمی فورمالاشماسی لوی پاسترین داهییانهکشفلری ایله باشلامیش‌دیر. اوْ، ایلک دفعه ۱۸۵۷-جی ایلده ایسه پیوه و شرابین خاراب اوْلماسین‌دامیکروورقانیزملرین رولونو گؤسترمیش و اوْنلارلا موباریزه پاستریزاسییا اۆصولونوتکلیف اتمیش‌دیر.
بیرده پاستر مۆختلیف یولوخوجو نوخوشلوقلرله موباریزه‌دهواک‌سینلرین آلینما اۆصوللارینی دا ایشلمیش‌دیر. بۇ سبب‌دن لوی پاستر تخنیکیمیکروبیولوگییانین بانی‌سی ساییلیر. بئله‌لیکله، تکنیکی-میکروبیولوژینین اساسیمیکروبیولوژینین اینکیشافینین ایکینجی دؤورونده قۇیولموش‌دور. ۱۹-جو عصرین آخیرلارین‌داروس عالیمی مچنیکوو زروریجی گمیریجی (جونده حئیوان)لره قارشی موباریزه‌ده نوخوشلوق تؤره‌دنباکتری لردان ایستیفاده اوْلونماسینی تکلیف اتمیش و بۇ مقصدله ۱۸۸۵-جی ایلدهباکتریولوژی لابوراتوریادا تویوق وباسی میکروبلارین‌دان عبارت دارو آلاراقاوْندان سونبولقیرانلارین محو ادیلمه‌سین‌ده ایستیفاده اتمیش‌دیر. لاکین، یرلی حکومتهمین میکروبلارین اینسان‌دا وبا عمله گتیرجیین‌دن قورخاراق مقاومتگؤسترمیشلر. داها سوْنرا سووت عالیملری مروژووسکی و ایساچنکا اینسان و اوحئیوانلاری اۆچون ضررسیز اوْلان میکروب کولتورالاری آلمیش و اوْنلاردان گمیریجی (جونده حئیوان)لرهقارشی موباریزه‌ده مووفقیتله ایستیفاده اتمیشلر. ۱۸۹۷-جی ایلده آلمان عالیملریهوببر و ویلتینر تمیز کؤک یومروسونون باکترییاسین‌دان عبارت نیتراگینداروینی آلدیلار. بۇ دارو ایلک دفعه ۱۹۱۱-جی ایلده اۆرتیم (تولید) ادیلمیش، ۱۹۲۹-جو ایلدهایسه حیاتا کچیریلمیش‌دیر.
روس عالیمی کوستیچو و اوْنون ایشداشلاری ایلک دفعه آزوباکترییالاردان عبارتآزوتا باکترین داروی آلمیش و اوْنو آزوت گوبره‌سی عوضینه ایستیفاده اتمیشلر.۲۰-جی عصرین بیرینجی یاریسیندا روسیهدا تکنیکی-میکروبیولوژی بؤیوک سۆرعتلهاینکیشاف اتدی. ایلک دفعه روس عالیمی ایوانوو ایسپیرت قیجقیرماسینی اطراف‌لی تدقیق اتدی وگؤستردی کی، فوْسفورلو اورقانیک بیرلشمه‌لر عمله گلیر. کوستیچو و قوتکویچمیکروسکوپیک گؤبلکلرین کمکیله بیر چوْخ اورقانیک تورشولارین آلینما تکنولوژیسینیاؤیرنمیش و ۱۹۳۰-جو ایلده پراکتیکی اوْلاراق لیمون تورشوسو آلمیش‌دیر. لاپیشنیکوو،چیستاکوو و دیگر روس عالیملری سود تورشوسو، آستون و بوتیل ایسپیرتینین فابریکادااۆرتیم (تولید)ی اۆصوللارینی ایشله‌ییب حازیرلامیشلار. کارالیوو و بوتکویچ اؤز ایشداشلاری ایلهبیرلیک‌ده ینی بیوتخنولوژی پروسسلر اساسین‌دا سود محصوللارینین آلینماسینی تدقیقاتمیشلر.۱۹۲۹-جو ایلده اینگیلیس عالیمی فلمین طرفیندن پنسیلینین کشفی تخنیکیمیکروبیولوگییانین اینکیشافین‌دا بؤیوک رول اوْینادی. ۱۹۴۰-جی ایلده پنسیلین، ۱۹۴۴-جوایلده ایسه ووکسمان طرفیندن ایسترپتامی‌سین داروی آلیندی. بۇ ساحه‌ده روسعالیملرینین ده بؤیوک کمکی اوْلموش‌دور. کراسیلنیکوو، یرمولیوا و هاوزهطرفیندن آنتی‌بیوتیک ماده‌لر آلینمیش و فابریکا میقیاسین‌دا اۆرتیم (تولید) ادیلمیش‌دیر.۲۰-جی عصرین ایکینجی یاریسیندا یروسالیمسکی و سکرابین طرفیندن صنایع‌دهمایاگؤبلکلرین‌دن یم پروتئینینین آلینم‌ساینین اساسی قۇیولموش‌دور. بکر وایشداشلاری ایسه یم آماچله لیزین آمین تورشوسونون پراکتیکی آلینماسینی الدهاتمیشلر.تکنیکی-میکروبیولوژینین مۆعاصیر اینکیشاف دؤورو ۲۰-جی عصرین ایکینجی یاریسن‌دامولکولیار میکروبیولوژینین گئنیش ووسعت تاپماسی ایله علاقه دار. محض بۇ دؤوردهمیکروبیولوژی صنایع‌سی یاران‌دی. میکروبیولوژی صنایع‌سینین توْرپاقمونبوتلشدیریجی دارو آنتی‌بیوتیک، ویتامین، آنزیم و دیگر فیزیولوژی فعّالماده‌لر اۆرتیم (تولید) اد‌ن فابریکالارین سایی گتدیکجه آرتیر.تکنیکی-میکروبیولوژینین مؤهوم اهمیته مالیک سوْنموفقیتلرین‌دن بیری میکروورقانیزملر طرفیندن اینترفرون و اینسولین کیمیقیمت‌لی درمان دارولارینین آلینماسی‌دیر.میکروورقانیزملرین اساس پراکتیکی خاصه‌لری. میکروورقانیزملرین گئنیشو درین‌دن اؤیرنیلمه‌سی گؤستردی کی، میکروسکوپیک اؤلچویه مالیک اوْلماسیناباخمایاراق اوْنلار اینسانین پراکتیکی فعالیّتی و ماده‌لر دؤورانین‌دا بؤیوکاهمیت کسب اد‌ن پروسسلری ایداره ائدیرلر. دیگر طرف‌دن میکروورقانیزملرعمومی بیولوژی قانونا اۇیغونلوقلاری آشکارا چیخارماق اۆچون الوریش‌لی آراشدیرمااوْبیکتلری‌دیر. میکروورقانزیملرین خالق چیفتلیک (مزرعه) و علم اۆچون مؤهوم اهمیتهمالیک اوْلاملارینی تامین اد‌ن خاصه‌لر آشاغی‌داکیلاردیر:۱.چوْخ کیچیک اؤلچوده اوْلوب هاوا آخینی و باشقا واسطه‌لرله آسان‌لیقلا یاییلیر. یرکوره‌سینین اله بیر ساحه‌سی یوخ‌دور کی، اوْرادا میکرورقانیزملره راست گلینمه‌سین؛۲.یۆکسک سۆرعتله چوْخالما قابیلیتینه مایلک اوْلمالی، میکروورقانیزملر هر ۳۰-۶۰،بعضی باکتری لر ایسه ۸-۱۰ دقیقه‌دن بیر بؤلونورلر. میکروورقانیزملرین چوْخالماسرعتی بیتکی و حئیوانلارین چوْخالما سرعتین‌دن دفعه‌لرله بؤیوک‌دور. مثلاً:میکروبیولوژی یم کۆتله‌سی اۆرتیم (تولید) اد‌ن ان کیچیک فابریکا سوتکادا ۳۰ تون مئیاگؤبلیی اۆرتیم (تولید) ادیر کی، اوْنو ترکیبین‌ده ۱۵ تون یۆکسک کیفیت‌لی پروتئین واردیر.ایریبوینوزلو قارامال‌دان سوتکا عرضینده ۱۵ تون پروتئین آلماق اۆچون ۵۰۰۰۰ باش حئیوانلازیم‌دیر؛
اۇیگولامالار آراسیندا
- اینسان ساغ‌لیغینا یؤن‌لیک اوْلاراک پروتینلرین اۆرتیلم‌سی
- بازی هورمون، آنتی‌کور، ویتامین و آنتی‌بیوتیک اۆرتیلم‌سی(تولید)
- چوک زور شارتلارا ساهیپ چورلرده (سیجاک، کوراک،توزلو...) یاشایان اوْرگانیزمالارین انزیملرینی و بیومولکوللرینی سافلاشتیراراک بونلارین ساناییده کوللانیلماسی
- ینی سبزه و میوه اۆرتیمی
- اینسانداکی ضررلی ژنلرین المینه ادیلم‌سی
- آشی، پستیسیت، طبیعی بیتکی اۆرتیمی
- اینسانین ضرر گؤرموش ویا ایشلوینی کایبتمیش اوْرگان و دوکولارینین دغیشتیریلم‌سی اۆچون یاپای اوْرگان و دوکو اۆرتیمی
ژنلرین آلینماسی
DNA و RNA آردیجیل یئرلشن نوکلوتیدلردن تشکیل اوْلونموش‌دور. هر اۆچنوکلوتید بللی معلومات داشیییر، مثلاً: هر نوکلوتید اۆچلویو و یا تریپلتبللی آمین تورشوسونا اۇیغون گلیر. بئله تریپلت کودون آدلانیر. آمینتورشولارین‌دان عبارت چوْخ بؤیوک اوْلمایان تکزنجیرلی پولیپپتید موْلکولونون (سادهپروتئینین) سینتزین‌ده چوْخ‌لو میقداردا کودونلار ایشتیراک ادیر. بیر پولیپپتید زنجیرینیسینتز‌دن کودونلار ییغی‌می سیسترون آدلانیر. بیر نئچه پولیپپتید زنجیری (مورکّب پروتئین) سینتز ائتمک اۆچون چوْخ‌لو سایداسیسترونلار لازیم گلیر. بئله سیسترونلار چوْخ‌لوغونا ژن دئییلیر. پروتئین و یا باشقامتوبولیت سینتزینی کودلاش‌دیران ژن DNA زنجیرینین بللی بیر ساحه‌سی‌دیر.بیولوژی فعال ماده‌لرین سینتزینی کودلاش‌دیران ژنلرین آلینماسی ژنتیکموهندیسلیین ایلک مؤهوم مرحله‌سی‌دیر. بۇ مرحله‌نین موفقیت‌لی حلیآشاغی‌داکی شرطلره عمل اوْلونماسین‌دان وابسته‌دیر:۱. ژن و دونور گنمون‌دا اوْنون وضعیتی؛۲. ژن طرفیندن کودلاش‌دیریلان معلومات RNA-نین آیریلما اۆصوللارینین حاضیرلانماسی؛۳. ژن محصولونا گؤره اوْنون آکتیولیینین بللی ادیلمه‌سی یوْل لاری؛۴. ژن و گنمون اوْنا یاخین اوْلان ناهییه‌لرینین قورولوش خصوصیتلری؛۵. ژن طرفیندن کودلاش‌دیریلان م-RNA-نین میقداری.ژنلری اۆچ مۆختلیف اۆصوللا آلیرلار:
1.ژنلرین کیمیوی-فرمنتاتیو سینتز یولو ایله؛
2.ژن طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیته آییرماقلا؛
۳.معلومات-RNA اساسین‌دا ژنلر سینتز اتمکله.
ژنلرین کیمیوی-فرمنتاتیو سینتزی
اگر ژنین کودلاشدیردیغی پروتئینو یا پولی پپتید زنجیرینین ایلکین قورولوشو معلوم‌دورسا اوْنو کیمیوی-فرمنتاتیوسینتز یولو ایله آلیرلار. پروتئینین ایلکین قورلوشونو DNA زنجیرین‌ده‌کی نوکلوتیدلرآردیجیل‌لیغی تامین ادیر. دمه‌لی، ایلکین قورولوشو بیلمکله پروتئینی کودلاش‌دیران ژن‌دهنوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغینی بللی ائتمک مۆمکون‌دور. بۇ آردیجیل‌لیغی بیلدیک‌دنسوْنرا ژنی لابوراتوریا شرایطین‌ده سینتز ائتمک ایمکان یارانیر.ژنین کیمیوی سینتزینی آپارماق اۆچون ایکی مثلاًین حلی طلب اوْلونور.بیرینجی‌سی، مونونوکلوتیدده‌کی فوْسفور قروپونو کیمیوی فاللاش‌دیرماق اۆچون آگنتین(عامیلین) تاپیلماسی‌دیر. بۇ فعالیّت حسابینا فوسفودیفیر رابطه‌سی و یانوکلوتیدلراراسی علاقه یارانیر. عادتاً نوکلوتیدلرین بیرلشمه‌سینی تامین اد‌نآکتیولشدیریجی کیمی دی سیکلو هگزیل کاربودیمید، مزیتیلن سولفونیل کلورید وترییزوپروپیلبنزولسولفونیلخلوریددن ایستیفاده ائدیلیر. ایکینجی‌سی، پورین و پیریمیدیناساسلارین‌دا اوْلان ۳-هیدروکسیل، ۵-هیدروکسیل، آمین و فوسفات قروپلارینین اؤزلرینیمۆحافیظه اد‌ن اۆچون خصوصی قروپلار سچمک طلب اوْلونور. مۆحافیظه قروپلاری الهماده‌لردن تشکیل اوْلونمالی‌دیر کی، اوْنلار نوکلوتیدلره ضرر وورمامالی، نوکلوتی‌دهچوْخ آسان‌لیقلا بیرلشمک و اوْندان آیریلماق خاصه‌لرینه مالیک اوْلمالی‌دیر. سینتزپروسسی پیلله‌لی آپاریلیر: اوّلجه، دی-، تری- و تترانوکلوتیدلر آلینیر، سوْنرا ایسه آیری-آیری تترانوکلوتید بلوکلاری لیقازا آنزیمی واسطه‌سیله بیر-بیرینه بیرلشدیریلیر.بیر زنجیر سینتز اوْلوندوق‌دان سوْنرا اوْنا کومپلمنتار اوْلان ایکینجی زنجیر دهسینتز ائدیلیر. بئله‌لیکله، ژن و یا ایکی زنجیرلی DNA موْلکولو فراقمنتی آلینیر.
ژنلرین طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیطه آلینماسی
ژنلرین طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیطه آلینماسی. طبیعی قایناق‌لردنبیلاواسیطه ژن آلماق اۆچون DNA موْلکولو سلول‌دن آیریلیر و آختاریلان ژناندونوکلازا آنزیملرینین کمکی ایله «کسیلیب» گؤتورورلر. لاکین بۇ اۆصولون بیرسیرا چاتیشمایان جهتلری واردیر. بیرینجی‌سی، لازیم اوْلان ژنی آییرماق اۆچون ایسته‌نیله‌نناحییه‌دن DNA موْلکولونو پارچالایان آنزیمی تاپماق چوْخ چتین باشا گلیر.عادتاً آنزیم DNA-نی اله فراقمنتلره پارچالاییر کی، آختاریلان ژن یئرلشنفراقمنت‌ده لازیم‌سیز نوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغی دا اوْلور، بۇ دا ژن‌دن ایستیفادهاوْلونماسینا مانع‌چی‌لیک تؤره‌دیر. بعضاً ده آنزیم DNA-نی اله فراقمنتلرهپارچالاییر کی، بیر ژنین آیری-آیری حیصّه لری مۆختلیف فراقمنتلره بیرلشمیش اوْلور،داها دوغروسو، ژن آنزیم طرفیندن ایکی یئره بؤلونور، نتیجه‌ده ایسه تام فونکسیونالژن آلماق مۆمکون اوْلمور.ایکینجی‌سی، اوکاریوت اوْرقانیزملرین ژنلری موزایک قورولوشا مالیک‌دیر، یعنیژن‌ده فعال (اگزون) و غئیری-فعال (اینترون) ناحییه‌‌لر واردیر. اگزون ناحییه‌‌لرکودلاشمادا ایشتیراک اتدیکلری اۆچون اوْنلارا فعال ناحییه‌‌لر دئییلیر. اینترونلار ایسهعکسینه، پاسسیو اوْلوب، کودلاشمادا ایشتیراک اتمه‌یه‌ن ناحییه‌‌لردیر. اینترون ناحییه‌‌لرباکترییا سلول‌سین‌ده آیریلمادیقلاری اۆچون بئله ژنلرین پروکاریوت (باکتریی)سلول‌ده نورمال فعالیّتی برپا اوْلونمور.اۆچونجوسو، ژن DNA زنجیرینین چوْخ کیچیک بیر حیصّه سینی تشکیل اتدیین‌دن اوْنونDNA-دن آیریلماسی و تعیین ادیلمه‌سی بیر سیرا متودیک چتین‌لیکلرله باغلی‌دیر.[۱]
معلومات – RNA اساسین‌دا ژنلرین سینتزی
ژنلرین فرمنتاتیو سینتز یولو ایله آلینماسی عملده چوْخ گئنیش یاییلمیش و تطبیق اوْلونان اۆصولودور.اوّلجه م-RNA سلول‌دن آیریلیر، سوْنرا خصوصی شرایط‌ده اوْنون اساسین‌دا عکسترانسکریپتازا (رورتازا) آنزیمینین کمکی ایله اوْلیقونوکلوتیدلردن DNA سینتزاوْلونور. بونا کومپلمنتار DNA (ک-DNA) دئییلیر. داها سوْنرا هیدرولیز یولو ایله کDNA-نی آییریب تمیزلییر و ینی DNA موللوکو سینتزی اۆچون ماتریکس (قلیب) کیمیایستیفاده ائدیرلر. DNA-نین کومپلمنتار DNA اساسین‌دا سینتزی باکتری لردانآلینان رورتازا و DNA-پولیمرازا آنزیملری واسطه‌سیله آپاریلیر. بۇ پروسس اۆچایستیقامت‌ده گدیر. بیرینجی حال‌دا (آ) ژنین سانجاقواری سینتزی گدیر و زنجیرلری بیربیرینه بیرلش‌دیره‌ن ناحییه ژن تام سینتز اوْلوندوق‌دان سوْنرا تمیز نوکلازاآنزیمی واسطه‌سیله «کسیلیر» و آختاریلان ژن آلینیر. ایکینجی اۆصول‌دا (ب) باشلانغیجنولوتید کیمی سینتتیک نوکلوتیدلردن ایستیفاده اوْلونور و ایکیزنجیرلی ژن آلینیر.اۆچونجو اۆصول‌دا (V) باشلانغیج نوکلوتید کیمی هترو پولیمر اوْلیقونوکلوتیددنایستیفاده اوْلونور.گؤستریله‌ن اۆصوللارلا اینسولین، بوی هورمونو، اینترفرون، قلوبین، آلبومین،ایمونوقلوبولینلر، پاراتوهورمون، کیموزین و ...-نی کودلاش‌دیران ژنلر آلینمیش‌دیرآلینان DNA فراقمنتینین حقیقی آختاریلان ژن اوْلماسینی بللی اتمکاۆچون مۆختلیف اۆصوللاردان ایستیفاده ائدیلیر. اگر ژن طرفیندن کودلاش‌دیریلان پروتئینینایلکین قورولوشو معلوم‌دورسا، اوْندا آلینان DNA فراقمنتینین نوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغیاؤیرنیلیر و اوْنون زالالین ایلکین قورلوشونا اۇیغون گلیب-گلمه‌مه‌سی یوخلانیلیر. باشقابیر اۆصول ایسه آلیناجاق ژنی ایسته‌نیله‌ن پروتئین سینتزینی تامین اد‌ن م-RNA ایلههیبریدلش‌دیرمه‌یه اساس‌لانیر. بۇ زامان ژن م-RNA ایله کومپلمنتاردیرسا، اوْنداایسته‌نیله‌ن‌دیر.
مولکولیار کلونلاشما وکتورلاری
ژنتیک موهندیسلیین اساس عملیّاتلاردان بیری ژنتیک معلوماتی سلول‌یه داخیل ادیب اوْنون اوْرادا فعالیّتگؤسترمه‌سینی تامین ادمک‌دیر. بونو بیلاواسیطه وکتور موْلکوللارینین کمکی ایله
حیاتا کچیرمک مۆمکون‌دور. عادتاً وکتورسوز DNA موْلکولو باکترییاسلول‌سینه داخیل ادیلدیک‌ده اوْ، یا سلول‌ده‌کی نوکلازالارین تأثیرینه معروض قالیرقالیب نوکلوتیدلره قدر پارچالانیر، یا دا پارچالانماسینا باخمایاراق،سلول‌نین بؤلونمه‌سی زامانی بیر نسیل‌دن باشقا نسله وریلمیر و بئله‌لیکله دهایتیریلیر.
بۆتون بونلاری آرادان قال‌دیرماق آماچله وکتور آدلان‌دیریلان DNAموْلکولون‌دان ایستیفاده اوْلونور، داها دوغروسو آختاریلان ژن موْلکولو ایله بیرلشدیریلیبسلول‌یه داخیل ائدیلیر. وکتورلار سربست یاشاماق و رپ‌لیکاسییا قابیلیتینهمالیک اوْلدوقلاری اۆچون سلول‌یه داخیل ائدیلمیش رکومبینات موْلکولون فعالیّتینیتامین ائدیرلر. یاد DNA-نی سلول‌یه کچیره‌ن و اوْنون آمپلیفیکاسییاسینی(چوخالماسینی) تامین اد‌ن DNA موْلکولونا وکتور دئییلیر. وکتور کیمی حئیوانویروسلاری، باکتریوفاژ DNA-لری و پلازمیدلردن ایستیفاده اوْلونور. اوْنلار سربستیاشاماق و رپ‌لیکاسییا اوْلونماق قابیلیتینه مالیک اوْلدوقلاری اۆچون سلول‌یهداخیل ائدیلمیش رکومبینات موْلکولون فعالیّتینی تامین ائدیرلر.وکتورلار عئینی زامان‌دا رکومبینات موْلکول اوْلان سلول‌لری سچمک اۆچونژنتیک معلومات داشیییرلار. بونلارا مارکر (نیشانلانمیش) وکتورلار دئییلیر. مارکروکتورلار عادتاً آنتی‌بیوتیکلره قارشی داوام‌لی‌لیق گؤستره‌ن ژنلر داشیییر، مثلاً β-لاکتامازا ژنی سلول‌لره پنیسیللینه قارشی داوام‌لی‌لیق وریر. اگر وکتور β-لاکتامازا ژنی ایله مارکرلنیب‌سه، ژنومون‌دا بۇ وکتور اوْلان سلول پنیسیللین‌لیموحیط‌ده بیتیر. نتیجه‌ده آختاریلان ژن اوْلان سلول‌لری سچمک ایمکانی یارانیر.قارشییا قویولان مقصددن وابسته اوْلاراق ایکی قروپ وکتورلار آلینیر:
۱. عادی کلونلاش‌دیرما وکتورلاری. اوْنلارین کمکی ایله ژن ییغیمین‌دان لازی‌می ژنسچیلیر؛
۲.خوصوصیلشدیریلمیش وکتورلار. کلونلارین آلینماسی و ژنلرین اکسپرس‌سییاسی (اۆزهچیخماسی) بۇ وکتورلار واسطه‌سیله حیاتا کچیریلیر.
ژنتیک مۆهندیس‌لیک‌ده عادی وکتورلار کیمی ان چوْخ ا. جولی باکترییاسین‌دانآلینان پلازمیدلردن ایستیفاده ائدیلیر. کلونلاش‌دیرما و آمپلیفیکاسییا اۆچون ایستیفادهاوْلونان پلازمید وکتورلاری آشاغی‌داکی طلبلره جواب ورمه‌لی‌دیر:۱. پلازمید چوْخ کیچیک اؤلچویه و سلول‌نین زیفلشمیش نظارتی آلتیندارپ‌لیکاسییا خاصه‌سینه مالیک اوْلمالی‌دیر؛۲. پلازمیدده بیر و یا بیر نئچه ژنتیک مارکر اوْلمالی‌دیر کی، اوْنون باکترییاپوپولیاسییاسین‌دا قالماسی و سچمه آپاریلماسینی تامین اتمه‌لی‌دیر؛۳. پلازمیدین رپ‌لیکاسییایا مانع اوْلمایان ساحه‌سین‌ده بیر و یا بیر نئچهرستریکتازا آنزیمی اۆچون واحید سایت (آنزیمین تأثیر ادجیی نقطه) اوْلمالی‌دیر.حاضیردا باکیللوس سوبتیلیس، ب. کروس و ایستاپیلوکوکوس، ایسترپتوکوکوس جینس‌لیباکتری لرین پلازمیدلرین‌دن عبارت وکتورلار دا آلینیر. اوْنلار کیچیکفراقمنتلردن (۱۰ مین جوت اساسلاردان) عبارت ژنوملارین کلونلاشدیریلماسی اۆچونچوْخ الوریش‌لی‌دیر.بیتکی و حئیوان (اؤلچولری چوْخ بؤیوک – ۴۰ مین و داها چوْخ جوت اساسلاردانعبارت اوْلان) ژنلرینین کلونلاشدیریلماسی اۆچون پلازمید وکتورلار یارامیر و بۇمقصدله اساساً λ آدالانان باکتریوفاژدان (DNA-دن) ایستیفاده اوْلونور.[۲]
خاریجی کئچیدلر
- University Students Society Of Biotechnology Archived 2018-02-07 at the Wayback Machine.
- The International Forum on Biotechnology Archived 2010-04-24 at the Wayback Machine.
- Foundation for Biotechnology Awareness and Education,
- A report on Agricultural Biotechnology focusing on the impacts of "Green" Biotechnology with a special emphasis on economic aspects. fao.org.
- US Economic Benefits of Biotechnology to Business and Society Archived 2011-07-25 at the Wayback Machine. NOAA Economics, economics.noaa.gov
- Database of the Safety and Benefits of Biotechnology Archived 2009-04-30 at the Wayback Machine. – a database of peer-reviewed scientific papers and the safety and benefits of biotechnology.
- What is Biotechnology? – A curated collection of resources about the people, places and technologies that have enabled biotechnology to transform the world we live in today