Ричард Бёртон (актёр)
Ричард Бёртон (ингл. Richard Burton, тыумыштан — Ричард Уолтер кесе Дженкинс; 10 ноябрь 1925, Понтридифен — 5 август 1984, Селиньи) — актёр, ете тапҡыр «Оскар» премияһына номинант, шулай уҡ «Алтын глобус», «Грэмми», «Тони» һәм «BAFTA» премияларына эйә булыусы. Үҙенең иң популяр булған сағында 1960 йылдарҙа Бёртон Голливудта иң юғары хаҡ алып эшләүсе актёрҙарҙың береһе иҫәпләнә. Әлегә тиклем йәмәғәт аңында уны Элизабет Тейлор менән шау-шыулы мәнәсәбәттәре гәзит биттәренән төшмәгән икенсе ҡатыны менән бәйләйҙәр.
.svg){kind=small}
Би-би-си компанияһы 2002 йылда үткәргән һорау алыу мәғлүмәттәре буйынса, тарихта иң бөйөк инглиздәрҙең береһе була.
Биографияһы
Ричард Уолтер Дженкинс Уэльста Понтридифен ауылында тыуған (хәҙерге Нит-Порт-Толбот округы). Шахтёр Ричард Уолтер өлкән Дженкинс (1876—1957) һәм уның ҡатыны Эдит Мод Томас (1883—1927) ғаиләһендә ун өс баланың ун икенсеһе була[10] , Бёртон Голливудта һоҡландырғыс карьера эшләй, 1960 йылдарҙа донъялағы иң юғары хаҡ алып эшләүсе актёр була.
Ричардтың бала сағы ярлылыҡта үтә. Мәктәп театр постановкалараныда уның актёрлыҡ таланты сағыла. Был талантты мәктәп уҡытыусыһы Филипп Бёртон дәртләндерә, ул Ричардта әҙәбиәткә һәм театрға ҡыҙыҡһыныу уята[11].
Ричард 1943 йылда профессиональ сәхнәлә беренсе тапҡыр сығыш яһай. Ул үҙенә уҡытыусыһының Бёртон фамилияһын сәхнә псевдонимы итеп ала[10]. Армия сафтарына саҡырыла, хәрби-һауа көстәрендә хеҙмәт итә. 1947 йылда демобилизациялана. Лондон театрҙарының береһендә эшләй. 1948 йылда «Последние дни Долвина» (The Last Days Of Dolwyn) фильмында кинола тәүге тапҡыр сығыш яһай, унда төп ролдәрҙең береһен башҡара. Радиола күп эшләй. 1951 йылда Стратфорд-апон Эйвондағы Мемориаль Шекспир театры сәхнәһендә сығыш яһай. 1952 йылда Бёртондың «Моя кузина Рейчел» («My Cousin Rachel») фильмында Голливуд дебюты була, унда төп ир-ат ролен башҡара[11].
Бёртонды йыш ҡына роль һайлап ала белмәүҙә ғәйепләйҙәр. Тәнҡитселәрҙең скептик мөнәсәбәте уның иң яҡшы — «Оглянись во гневе» (1958), «Кто боится Вирджинии Вульф?» (1966), «Эквус» (1977) һәм «1984» (1984 актёрлыҡ эштәрен белмәй ҡалыуына килтерә.
Ете тапҡыр «Оскар» премияһына тәҡдим ителә (6 — иң яҡшы ир-ат роле өсөн, 1 — икенсе пландағы иң яҡшы ир-ат роле өсөн), әммә унда бер тапҡыр ҙа еңеү яуламай. Хәл шуға тиклем барып етә, 1970 йылда, Джон Уэйн бүләкте алып уны Бертонға ташлаған һымаҡ ҡылана һәм «статуэткаһына һин лайыҡ» тип әйтә.
Һуңғы йылдарҙа күп сирҙәр менән яфалана, оҙаҡ ваҡыт алкоголизмдан дауалана (хатта көнөнә өсәр шешә араҡыны эсер булған) һәм никотин бәйлелегенән ҡотола алмай (бала саҡтан уҡ уны тартҡан). Былар бөтәһе 58 йәшлек Бёртонды вафатына килтерә- Швейцарияның Женева ҡалаһы Селиньи муниципалитетындағы йортта мейеһенә ҡан һауыуҙан үлеп ҡала. Дүрт көндән һуң актёрҙы ҡыҙыл костюмда (уның валли тамырҙарына хөрмәт йөҙөнән) яратҡан шағиры Дилан Томастың әҫәрҙәре томы менән бергә ерләйҙәр
Шәхси тормошо
Бёртон биш тапҡыр өйләнә, ике тапҡыр суперйондоҙ Элизабет Тейлорға өйләнә (1964-1974, 1975-1976), уның менән ун бер картинала, шул иҫәптән данлыҡлы тарихи «Клеопатра» (1963) блокбастерында төшә. 2013 йылда был мөнәсәбәттәр тураһында «Бёртон һәм Тейлор» / «Burton and Taylor» (Бөйөк Британия, режиссёр Ричард Лэкстон / Richard Laxton) телевизион фильмы төшөрөлә. Тейлорҙан тыш, Бёртон никахҡа инә:
- актриса Сибил Уильямс (1949—1963; унан ике ҡыҙы — Кейт һәм Джессика була);
- модель Сьюзан Хант (1976—1982) менән
- гримерша Салли Хэй менән (1983 йылдан уның вафатына тиклем).
Йәш сағында, Сибил Уильямс менән никахта тороп, актриса Клэр Блум менән роман башлай, ул һуңынан «Оглянись во гневе» и «Шпион, пришедший с холода» картиналарында партнер була. Инде Бёртон вафатынан һуң Блум уны үҙенең тормошонда иң оло мәхәббәте булыуы тураһында әйтә.
Өлөшләтә фильмографияһы
| Йыл | Русса исеме | Төп телдә исеме | Роль | |
|---|---|---|---|---|
| 1953 | ф | Крысы пустыни | The Desert Rats | капитан «Тэмми» МакРобертс |
| 1953 | ф | Плащаница | The Robe | Марцелл Галлион |
| 1955 | ф | Принц игроков | Prince of Players | Эдвин Бут |
| 1956 | ф | Александр Великий | Alexander the Great | Александр Великий |
| 1959 | ф | Оглянись во гневе | Look Back in Anger | Джимми Портер |
| 1962 | ф | Самый длинный день | The Longest Day | Һауа ҡораллы көстәре офицеры Дэвид Кэмпбелл |
| 1963 | ф | Клеопатра | Cleopatra | Марк Антоний |
| 1963 | ф | Очень важные персоны | The V.I.P.s | Пол Андрос Бекет фильмында Бекет Томас («Оскар» премияһының «Иң яҡшы актёр» номинацияһы |
| 1964 | ф | Ночь игуаны | The Night Of The Iguana | преподобный Т. Лоуренс Шеннон |
| 1964 | ф | Гамлет | Hamlet | Гамлет |
| 1965 | ф | Шпион, пришедший с холода | The Spy Who Came in from the Cold | Алек Лимас |
| 1965 | ф | Кулик | The Sandpiper | доктор Эдвард Хьюитт |
| 1965 | ф | Что нового, киска? | What's New Pussycat | стрип-клубта (камео ир-ат) |
| 1966 | ф | Кто боится Вирджинии Вулф? | Who’s Afraid of Virginia Woolf? | Джордж («Оскар» премияһының «Иң яҡшы актёр» номинацияһы) |
| 1967 | ф | Укрощение строптивой | The Taming of The Shrew | Петруччо |
| 1967 | ф | Доктор Фауст | Doctor Faustus | Фауст |
| 1967 | ф | Комедианты | The Comedians | Браун |
| 1968 | ф | Бум! | Boom! | Крис Фландерс |
| 1968 | ф | Куда залетают только орлы | Where Eagles Dare | майор Джон Смит |
| 1968 | ф | Сладкоежка | Candy | Макфисто |
| 1969 | ф | Тысяча дней Анны | Anne of the Thousand Days | Генрих VIII («Оскар» премияһының «Иң яҡшы актёр» номинацияһы) |
| 1972 | ф | Синяя борода | Bluebeard | барон Курт фон Зеппер |
| 1972 | ф | Убийство Троцкого | The Assassination Of Trotsky | Лев Троцкий |
| 1973 | ф | Сутьеска | Sutjeska | Иосип Броз Тито |
| 1973 | ф | Убийство в Риме | Massacre In Rome | полковник Герберт Каплер |
| 1974 | ф | Поездка | Il viaggio | Чезаре Брагги |
| 1977 | ф | Изгоняющий дьявола 2 | Exorcist II: The Heretic | отец Филип Ламонт |
| 1977 | ф | Эквус | Equus | Мартин Дайсарт |
| 1978 | ф | Дикие гуси | The Wild Geese | полковник Аллен Фолкнер |
| 1978 | ф | Отпущение грехов | Absolution | отец Годдар |
| 1978 | ф | Прикосновение медузы | The Medusa Touch | Джон Морлар |
| 1979 | ф | Железный крест 2 | Breakthrough | сержант Рольф Штайнер |
| 1984 | ф | 1984 | 1984 | О’Брайен |
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
- Официальный сайт (инг.)