Засуха 2100-х гадоў да н.э.
Засуха 4200 гадоў таму[1][2] (2100-я гг. да н. э.) — адна з найбольш цяжкіх, па выкліканых ёю сацыяльных узрушэннях, кліматычных падзей галацэну[3]. Засуха доўжылася на працягу ўсяго XXII стагоддзя да н.э. і, імаверна, спрыяла падзенню Старога царства ў Егіпце і Акадскай імперыі ў Месапатаміі[4]. Засуха магла таксама прывесці да перасялення на паўднёвы ўсход носьбітаў Харапскай цывілізацыі[5].
Крыніца арыдызацыі ў Месапатаміі каля 2100 года да н.э. супадае з астуджэннем клімату ў Паўночнай Атлантыцы (адзін з цыклаў Бонда)[3][6][7]. Фаза інтэнсіўнай арыдызацыі каля 2200 года да н.э. мае свае маркеры ў Паўночнай Афрыцы[8], на Блізкім Усходзе[9], Чырвоным моры[10], Аравійскім паўвостраве[11], Персідскім заліве, Індыйскім субкантыненце[5] і цэнтральнай частцы Паўночнай Амерыкі[12], а таксама ледавіковых адкладах горнай часткі заходняй Канады[13].
Мяжа стэпаў і лесастэпаў на Сярэднярускім узвышшы 4000 гадоў таму знаходзілася на паўночны захад ад сучаснай на 140—200 км[14]. У стэпавай зоне Прычарнамор'я і Прыазоўя першая палова суббарэалу характарызавацца арыдызацыяй клімату. Найбольшая арыдызацыя адзначана 4200-3700 гадоў таму[15][16]. Паводле даных археолагаў, на тэрыторыі прычерноморскіх стэпаў і на Паўночным Каўказе няма ніводнага пахавання з датыроўкай паміж 4100 і 3900 гадоў таму[17]. Даныя краніялогіі сведчаць аб рэзкай змене насельніцтва ў паўднёварускіх стэпах: катакомбная культура практычна знікае, змяніўшыся прышлым насельніцтвам цэнтральнаеўрапейскага і каўказскага паходжання (бабінская і лолінская культуры)[18][19].
Каля 2150 года да н. з прычыны нізкага разліву Ніла спыніла сваё існаванне Старое царства у Егіпце[20]. Голад, грамадскія беспарадкі і раздробленасць працягваліся прыблізна 40 гадоў, пакуль Егіпет не быў паэтапна аб’яднаны ў Сярэдняе царства. У сярэдзіне таго ж стагоддзя горцы-гутыі спусціліся з хрыбтоў Загрос і разбурылі Акад. Мусоны перасталі дасягаць гарадоў Індскай цывілізацыі, што прывяло да перасыхання Гхагар і звязаных з ім ірыгацыйных каналаў, за якім рушыў услед адток насельніцтва з Пяцірэчча на ўсход.
У кітайскай пісьмовай традыцыі з гэтым часам звязана барацьба Юя Вялікага з катастрафічнымі разлівамі Хуанхэ. Археолагі фіксуюць у XXII стагоддзі да н. э. канчатковы заняпад неалітычных культур Кітая.
Як мяркуецца, з драматычнай мнагастагоддзевай засухай, якая адбылася на вялікім Блізкім Усходзе, звязаны масавы прыток генаў ад зебу (Bos taurus indicus) да блізкаўсходніх прыручаных свойскіх быкоў (Bos taurus taurus), які адбыўся каля 4 тысяч гадоў таму[21][22].