Кіяніт
Кіяні́т[1], дыстэн[1] — мінерал класа сілікатаў, астраўны сілікат алюмінію Al2O(SiO4). Мае 2 паліморфныя мадыфікацыі: андалузіт і сіліманіт[2].
| Кіяніт | |
|---|---|
 | |
| Формула | Al2O(SiO4) |
| Прымесь | Fe, Ca, Cr, Mg, Ti |
| Сінгонія | трыклінная |
| Крышталічная рашотка | a=7,112, b=7,844, c=5,574, Z=4 |
| Крышталічная рашотка | a=7,112, b=7,844, c=5,574, Z=4 |
| Колер | блакітны, сіні, зялёны, жоўты, чорны, шэры, бясколерны |
| Колер рысы | белы |
| Бляск | шкляны |
| Празрыстасць | празрысты, прасвечвае |
| Цвёрдасць | 4,5—5 (уздоўж); 6,5—7 (упоперак) |
| Спайнасць | дасканалая па {100}, сярэдняя па {010} |
| Злом | Няроўны |
| Шчыльнасць | 3,56—3,67 г/см³ |
| Паказчык пераламлення | a=1,712—1,718, b=1,72—1,725, g=1,727—1,734 |
Склад
Утрымлівае 62,92 % Al2O3[3]. Дамешкі жалеза, хрому, кальцыю, тытану. Таксама прысутнічаюць галій, кобальт, калій і іншыя хімічныя элементы[2].
Уласцівасці
Крышталізуецца ў трыкліннай сінгоніі. Утварае выцягнутыя, слупкаватыя крышталі. Колер ад белага да блакітнага і блакітна-сіняга, зрэдку жоўты, шэры, зялёны, чорны і бясколерны. Бляск шкляны, тлусты. Цвёрдасць па шкале Моаса ў папярочным напрамку 6,5—7, уздоўж крышталя — 4,5—5. Шчыльнасць 3,56—3,67[2] г/см³.
Паходжанне і радовішчы
Кіяніт мае метамарфічнае паходжанне, зрэдку — магматычнае, вельмі рэдка — гідратэрмальнае[2]. Радовішчы маюцца ў Расіі, Аўстрыі, Аўстраліі, Бразіліі, Індыі, ЗША, Швейцарыі.
Выкарыстанне
Выкарыстоўваецца ў якасці сыравіны ў вытворчасці вогнетрывалых і кіслотатрывалых матэрыялаў, керамікі, хімічнага посуду. Руда на алюміній. Зрэдку выкарыстоўваецца ў ювелірнай справе ў якасці таннага вырабнога каменя[2].
Зноскі
Літаратура
- Дамінікоўская Д. А. Кіяніт // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1984. — С. 24. — 588 с., іл. — 10 000 экз.