Хівел ап Кадэл
Хівел II Да ап Кадэл (вал.: Hywel II Dda ap Cadell ці Hywel Dda, каля 880—950) — кіраўнік вялікай частцы Уэльса, першапачаткова ўладар Дэхейбарта, каралеўства на паўднёвым захадзе краіны. Бацька Хівела, Кадэл, быў сынам Родры Вялікага, родапачынальнікам Дыневурскай галіны. Хівел быў адным з самых выбітных уладароў Уэльса данармандскага перыяду[4]. Галоўным яго дасягненнем лічыцца складанне кодэксу валійскіх законаў, якія вядомы пад назвай «Законы Хівела Добрага» (Cyfraith Hywel Dda).
| Хівел ап Кадэл | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hywel Dda ap Cadell | |||||||
 Выява Хівела з рукапісу Peniarth 28 | |||||||
| |||||||
| Нараджэнне | 880 | ||||||
| Смерць | 950 | ||||||
| Род | Дывевурская дынастыя[d] | ||||||
| Бацька | Кадэл ап Родры | ||||||
| Жонка | Элен з Дыведа[d][1] | ||||||
| Дзеці | Оўайн ап Хівел, Родры ап Хівел[2], Эдвін ап Хівел[2], невядомы[d][2], Angharad ferch Hywel[d][2] і Einion ap Hywel Dda ap Cadell ap Rhodri Mawr[d][3] | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Біяграфія
Хівел нарадзіўся прыкладна каля 880 года. Ён быў малодшым сынам Кадэла, сына Родры ап Мервіна. У 905 годзе Кадэл падпарадкаваў Дывед і пасадзіў на прастол у ім Хівела. Хівел замацаваў сваё княжанне, ажаніўшыся з Элен, дачкой Ліварха ап Хівайда, папярэдняга ўладара Дыведа[5]. Пасля смерці Кадэла ў 909 годзе Хівел атрымаў таксама частку Сейсілуга, а ў 920 годзе, калі сканаў і яго брат, Хівел аб’яднаў Дывед і Сейсілуг, стварыўшы новае каралеўства — Дэхейбарт. У 942 годзе пасля смерці свайго стрыечнага брата, Ідвала Лысага, ён атрымаў уладу і ў Гвінеду. Усе ўладанні Хівела складалі амаль тры чвэрці тэрыторыі сучаснай Уэльса.
Стасункі з англасаксамі
Панаванне Хівела было незвычайна мірным на той час. Гэта звязана шмат у чым з тым, што ён меў добрыя адносіны з Этэльстанам, уладаром Уэсекса. Хівел нават біў манету ў англійскім Чэстэры, больш нікто з валійскіх уладароў гэтага ніколі не рабіў. Акрамя таго, Хівел уважліва вывучаў юрыдычную сістэму англасаксаў, а таксама здзейсніў паломніцтва ў Рым, што менавіта яго натхніла на ідэі аб больш эфектыўным кіраўніцтве.
Але не ўсе гісторыкі згодны ў пытанні аб тым, чаму Хівел шукаў саюза з Этэльстанам. Хтосьці бачыць у Хівеле шчырага англафіла і пераймальніка караля Уэсекса [6], іншыя лічаць што ён быў сапраўдным прагматыкам, які занадта добра ведаў расстаноўку сіл у Брытаніі сярэдзіны X стагоддзя[7]. Трэба адзначыць, што аднаго з сваіх сыноў Хівел назваў саксонскім імем Эдвін.
Валійскі закон
Каля 945 года ў Хендзі Гвіне сабраўся своеасаблівы парламент, які кадыфікаваў валійскія законы на аснове звычайнага права. У іх складанні прымаў удзел вядомы валійскі летапісец Блегіўрыд. Пасля смерці Хівела ў 950 годзе яго каралеўства было падзелена на тры часткі: Гвінед зноў перайшоў пад кантроль нашчадкаў Ідвала Лысага, а Дэхейбарт падзялілі сыны самога Хівела. Але законы Хівела насупраць захаваліся ў актыўна ўжываліся аж да XVI стагоддзя, калі іх дзеянне было скасавана Генрыхам VIII. Адзін са спісаў законаў, рукапіс «Peniarth 28», які вядомы сваімі малюнкамі на палёх, захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Уэльса ў Аберыстуіце[8]. Яшчэ адзін са спісаў захаваўся ў Чорнай кнізе з Чырка.
Універсітэт Уэльса штогод прысуджае Прэмію Хівела за даследванні ў галіне сярэднявечнага права.
Зноскі
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хівел ап Кадэл- «A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest». John Edward Lloyd, 1912, Longmans, Green, and Co.
