Штучны спадарожнік Зямлі
Штучны спадарожнік Зямлі (ШСЗ) — касмічны лятальны апарат, выведзены на арбіту вакол Зямлі. Паводле міжнароднай дамоўленасці, касмічны апарат называюць спадарожнікам, калі ён зрабіў не менш за адзін абарот вакол Зямлі, у іншым выпадку яго лічаць ракетным (балістычным) зондам.
Рух штучных спадарожнікаў па сталай арбіце адбываецца пад уздзеяннем толькі сілы прыцягнення.
Хуткасць спадарожніка на колавай арбіце залежыць ад масы планеты, яе радыусу і ад таго, як высока над паверхняй планеты знаходзіцца спадарожнік.
У лік ШСЗ уваходзяць як аўтаматычныя, так і пілотныя касмічныя апараты-спадарожнікі. У залежнасці ад задач, якія выконваюць ШСЗ, іх падзяляюць на навукова-даследчыя, прыкладныя і вайсковыя.
Першы ў свеце ШСЗ быў пушчаны ў СССР 4 кастрычніка 1957, і стаў таксама першым штучным нябесным целам.
Тыпы спадарожнікаў
Вылучаюць наступныя тыпы спадарожнікаў:
- астранамічныя спадарожнікі — спадарожнікі, прызначаныя для даследавання планет, галактык і іншых касмічных аб’ектаў;
- біяспадарожнікі — спадарожнікі, прызначаныя для навуковых эксперыментаў над жывымі арганізмамі ва ўмовах космасу;
- спадарожнікі дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі;
- метэаралагічныя спадарожнікі — спадарожнікі, прызначаны для перадачы даных у мэтах прадказання надвор’я, а таксама для назірання клімату Зямлі;
- малыя спадарожнікі — спадарожнікі малой вагі (менш за 1 або 0,5 тоны) і памеру. Уключаюць мініспадарожнікі (больш за 100 кг), мікраспадарожнікі (больш за 10 кг) і нанаспадарожнікі (лягчэй за 10 кг), у тым ліку кубсаты і покеткубы;
- ваенныя спадарожнікі (гл. касмічная зброя) — разведвальныя спадарожнікі і г.д.;
- спадарожнікі сувязі — спецыялізаваныя спадарожнікі для рэтрансляцыі радыёсігналу паміж пунктамі на паверхні Зямлі;
- навігацыйныя спадарожнікі — спадарожнікі, якія выкарыстоўваюць для вызначэння месцазнаходжання;
- касмічныя караблі — пілатуемыя касмічныя апараты;
- арбітальныя станцыі — доўгачасовыя касмічныя караблі.