زمانی کۆنکانی


کۆنکانی [٩] ( Kōṅkaṇī ) زمانێکی ھیندو-ئارییە لەلایەن گەلی کۆنکانییەوە قسەی پێدەکرێت، بە پلەی یەکەم لە ناوچەی کۆنکان و بەدرێژایی کەنارەکانی ڕۆژئاوای ھیندستان، زمانەکە یەکێکە لەو ٢٢ زمانەی کە لە دەستووری ھیندستاندا ئاماژەی پێکراوە، [١٠] و زمانی فەرمی ویلایەتی گۆوای ھیندستانە، ھەروەھا لە شارەکانی کارناتاکا ، ماھاراشترا ، کیرالا ، [١١] گوجارات وە لە دامان، دیو و سیلڤاسا قسەی پێدەکرێت.

کۆنکانی
कोंकणी
ووشەی "کۆنکانی" بەشێوە نووسینی دیڤاناگەری نووسراوە
خوێندنەوە/kõkɳi/ (ناوی ڕەسەن بە کۆنکانی)، /kõkɵɳi/ (anglicised)
قسەی پێدەکرێ لەھیند
ناوچەکۆنکان (لەگەڵ گۆوا و ناوچە کەنارییەکانی کارناتاکا، ماھاراشترا و ھەندێ بەشی کێرالا، گوجەرات (ناوچەی دانگ) و دادرا و ناگار ھاڤەلی و دامان و دییو)[١][٢]
ڕەگەزگەلی کۆنکانی
ژمارەی ئاخێوەران٢.٢ ملیۆن  (سەرژمێری ٢٠١١)[٣]
بنەماڵەی زمان
ھیندو-ئەورووپی
  • ھیندو-ئێرانی
    • ھیندو-ئاری
      • ناوچەی باشووری
        • ماراتی–کۆنکانی
          • کۆنکانی
شێوەزارەکان
کانارا کۆنکانی، کۆنکانی گۆوانی، ماھاراشتی کۆنکانی، کێرالا کۆنکانی
مالڤانی، مانگالۆری, چیتپاڤانی، ئانترو، باردەسکاری، ساختی، دالدی, پێدناکاری، کۆلی و ئاگاری[٤]
سیستەمی نووسینلەکۆندا:
براھمی
ناگاری
گۆیاکەندی
ڕێنووسی مۆدی
ئێستا:
دیڤاناگەری (فەرمی)[note ١]
ڕۆمان[note ٢]
کانادا[note ٣]
مالایالم[٥]
فارسی-عەرەبی
ڕەوشی فەرمیبوون
زمانی فەرمییە لە ھیندستان
سامان دەدرێتەوە بەدەستیکارناتاکا شاتییا ئەکادیمی و حکومەتی گۆوا[٧]
کۆدەکانی زمان
ISO 639-2kok
ISO 639-3kok – Macrolanguage
Individual codes:
gom – گۆوان کۆنکانی
knn – کۆنکانی ماهاراشتی
ئەو ناوچانانەی قسەکەری ڕەسەنی کۆنکانین
ئەم پەڕەیە ھێماکانی فۆنەتیکی IPA بە یوونیکۆدی تێدایە. بەبێ پشتیوانیی نیشاندانی یوونیکۆد، لەوانەیە لە جێگەی کاراکتەرەکانی یوونیکۆد، نیشانەی پرسیار، چوارگۆشەکان یان ھێماکانی تر ببینی.
گۆوان کۆنکانی لە ئێستادا بە شێوە نووسینی دیڤاناگاری

کردارەکان

کردارەکان یان تاتساما یان تادباڤا : [١٢]

کردار و ڕەگ و ڕیشەی: ١.
کرداری کۆنکانیڕەگی سانسکریت/پراکریتوەرگێڕان
ڤاچ (تاتساما)वॉच ڤاچخوێندنەوە
आفەی، ئۆمەی ئافای، ئاپای (تاتساما)आय् ् आवھایبانگکردن، بانگھێشتکردن
ڕەند ڕەند (تاتساما)रान्ध् ڕاندەچێشت لێنان
برای بەڕای (تادبھاو)ڕەوय् ڤاڕناینووسین
ڤھار (تادبھاو)हर ھەربردن
भک بەک (tadbhav)भक्ष् bhakshخواردن
ھێدد (تادبھاڤ)ئەت ئاتroam
لێڤ لھێڤ (تادبھاڤ)لێھ لێھلێستنەوە
ونن شین (تادبھاڤ)छिन چینەبڕین
سەرچاوە: کۆنکانى داتوکۆش [١٢]

سیستەمی نووسین

ناوی کۆنکانی بە پێنج ڕێنووس، کە بە شێوازی: دیڤاناگەری، کانادا، لاتینی, مالایالم وە عەرەبی نووسراوە.

کۆنکانی ناچار بووە ببێتە زمانێک بە بەکارھێنانی فرە ڕێنووسی، نەک تەنھا یەک ڕێنووسی کە لە ھەموو شوێنێکدا بەکاربھێنرێت، ئەمەش بووەتە ھۆی دابەشبوونی دەرەوەی یەک زمانی کە ھەمووان قسەی پێدەکەن و لێی تێدەگەن، سەرەڕای ھەندێک لێکتێگەیشتنی زاراوەی حەتمی. [١٣]

زاراوە

ھێڵکاری ڤێن لە کۆدەکانی ISO ی زمانەکانی کۆنکانی

کۆنکانی سەرەڕای ئەوەی دانیشتووانێکی کەمی ھەیە بەڵام ژمارەیەکی زۆر بەرزی زاراوەی نیشان دەدات، پێکھاتەی درەختی شێوەزاری کۆنکانی دەتوانرێت بە ئاسانی بەپێی ناوچە، ئایین، چین و کاریگەری زمانی ناوخۆیی پۆلێن بکرێت. [٥]

بە پشتبەستن بە ڕووداوە مێژووییەکان و پەیوەندییە کولتوورییەکانی قسەکەران، ئێن [٥]

  • کۆنکانی باکووری : ئەو زاراوانەی کە لە ناوچەی سیندودورگا لە ماھاراشترا قسەیان پێدەکرێت و پەیوەندییەکی کولتووری بەھێزیان لەگەڵ ماراتیدا ھەیە؛ واتە مەلوانی
  • کۆنکانی ناوەڕاست : ئەم زاراوەیە لە گۆوا و باکووری کارناتاکا، کە کۆنکانی پەیوەندییەکی نزیکیان لەگەڵ زمان و کولتوری پورتوگالی و کانادا ھەیە.
  • کۆنکانی باشووری : ئەو زاراوانەی کە لە ناوچەی باشووری کانارا (مانگالۆر، ئودوپی) لە کارناتاکا و کاساراگۆدی کیرالا قسەیان پێدەکرێت پەیوەندییەکی نزیکیان لەگەڵ توولوو و کانادا ھەیە، کۆنکانی باشووری زۆر لە زمانی ماراتی دەچێت، کەم وشەی قەرزکراو لە تولو و کانادا ھەیە، و جیاوازییەکی کەم لە ئاخاوتندا ھەیە.

گۆوان کۆنکانی

دەرگای چوونە ژوورەوە بۆ بەشی کۆنکانی لە ئیمپۆریۆمی دڵی زێڕین، مارگاو، گۆوا

گۆوان کۆنکانی ئاماژە بە ھەموو شێوەزارەکانی ناوەندی زمانی کۆنکانی دەدات بێجگە لەوانەی کە لەژێر دەسەڵاتی کۆنکانی مەھاراستری و کۆنکانی کانادای دایە، ئەم شێوەزارانە بە گشتی بە کۆدی زمانە gom دیاری دەکرێن لەژێر پۆلێنکردنی ISO 639-3 (چونکە ھەندێک جار پێی دەوترێت گوۆان ماراتی).

سەنتەری جیھانی کۆنکانی، مانگالۆر

ئەمانەش ببینە

 داڕێژە:Col div

  • Canara Konkani
  • Konkani in the Roman script
  • Konkani Language Agitation
  • Konkani people
  • Konkani phonology
  • Konkani Poets
  • Konkani Script
  • List of loanwords in Konkani
  • Languages of India
  • Languages with official status in India
  • List of languages by number of native speakers in India
  • Maharashtri
  • Malvani dialect
  • Malvani people
  • Marathi–Konkani languages
  • Paisaci
  • Sahitya Akademi Award to Konkani Writers
  • World Konkani Centre
  • World Konkani Hall of Fame

تێبینییەکان

سەرچاوەکان

خوێندنەوەی زیاتر

بەستەری دەرەکی