Κάνναβη
Η κάνναβη ή κάνναβις είναι γένος φυτών στο οποίο ταξινομούνται συνήθως τρία διακριτά είδη φυτών: Κάνναβη η ήμερη (Cannabis sativa),[1] Ινδική κάνναβη (Cannabis indica) και Κάνναβη ruderalis (Cannabis ruderalis).[2] Αυτά τα είδη είναι ενδογενή στην Κεντρική Ασία αλλά και την Ινδική υποήπειρο.[3]
| Κάνναβη | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Είδη | ||||||||||||
Ινδική κάνναβη (Cannabis indica) | ||||||||||||
Η κύρια ψυχοδραστική ουσία της κάνναβης είναι η Δ9-τετραϋδροκανναβινόλη, γνωστή ως THC.[4][5] Είναι ένα από τα 483 χημικά που είναι γνωστό ότι υπάρχουν στο φυτό κάνναβης[6] συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 84 άλλων κανναβινοειδών,[7][8] της κανναβιδιόλης (CBD), της κανναβινόλης (CBN) και της τετραϋδροκανναβιβαρίνης (THCV), μεταξύ πολλών άλλων, οι οποίες πιστεύεται ότι οδηγούν σε διαφορετικά αποτελέσματα από εκείνα της THC και μόνο.[8]
Η χρήση κάνναβης έχει βρεθεί ότι σημειώνεται ήδη από τη τρίτη χιλιετία π.Χ.[9] Στη σύγχρονη εποχή, έχει χρησιμοποιηθεί για ψυχαγωγικούς, θρησκευτικούς ή πνευματικούς, και φαρμακευτικούς σκοπούς. Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) εκτίμησαν ότι το 2004 περίπου το 4% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού (162 εκατομμύρια άνθρωποι) κάνουν χρήση κάνναβης ετησίως και περίπου 0,6% (22,5 εκατομμύρια) την χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση.[10]
Η κατοχή, χρήση ή πώληση παρασκευασμάτων της κάνναβης που περιέχουν ψυχοδραστικά κανναβινοειδή έγινε παράνομη στα περισσότερα μέρη του κόσμου στις αρχές του 20ου αιώνα. Από τότε, μερικές χώρες έχουν εντείνει την επιβολή της απαγόρευσης της κάνναβης και άλλες την έχουν μειώσει. Αρκετές χώρες έχουν περάσει στο στάδιο της αποποινικοποίησης, όπως ο Καναδάς, η Γερμανία, η Γεωργία, η Νότια Αφρική και η Ουρουγουάη, καθώς πολλές Πολιτείες και η περιφέρεια της Κολούμπια στις ΗΠΑ και η Επικράτεια Αυστραλιανής Πρωτεύουσας της Αυστραλίας.
Περιγραφή
Η κάνναβη είναι φυτό του γένους Cannabis της τάξης των Κνιδωδών. Εναλλακτικά τα τρία είδη του γένους Cannabis (όπως αναφέρονται στην εισαγωγή του λήμματος) μπορούν να θεωρηθούν και ως υποείδη του μοναδικού είδους Cannabis sativa και τα οποία συναντώνται στη φύση σε περισσότερες από εκατό παραλλαγές (π.χ. Cannabis indica, Cannabis ruderalis, κ.α.), και που διαφέρουν μεταξύ τους κυρίως ως προς την περιεκτικότητά τους σε ορισμένες δραστικές ουσίες.
Ετυμολογία
Η λέξη ετυμολογείται από τα ελληνικά (κάνναβις),[11] και προήλθε από τη Σκυθική και Θρακική γλώσσα.[12] Η λέξη συγγενεύει με το Περσικό kanab, και το αγγλικό canvas.[12] Η λέξη χρησιμοποιείται και στα μοντέρνα εβραϊκά, αλλά υπάρχουν κι αυτοί που θεωρούν ότι προέρχεται από την αρχαιότητα ως קני בושם q'nei bosem, ένα μείγμα βιβλικού λαδιού.[13][14] Στην αρχαία ακαδική qunnabtu, στα νεο-ασσυριακά και στα νεο-βαβυλωνικά qunnabu, χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει ένα φυτό που παράγει καπνό.[15][16][17]
Malana cream
Στο ινδικό χωριό Μάλανα των Ιμαλαΐων, καλλιεργείται και παράγεται ένα προϊόν προερχόμενο από τη ρητίνη του φυτού της κάνναβης, το οποίο είναι γνωστό ανά τον κόσμο ως Malana cream. Θεωρείται ένα από τα πιο ποιοτικά και ακριβά είδη κάνναβης παγκοσμίως, ενώ ξεχωρίζει για την χαρακτηριστική μυρωδιά, την υφή -που θυμίζει αυτήν του πηλού- και την υψηλή του περιεκτικότητα στην ψυχοδραστική ουσία Τετραϋδροκανναβινόλη (TCH). Αναδύεται μέσω τεχνικών τριβής με τα χέρια, με τους καλλιεργητές να τρίβουν με έντονη συχνότητα φρέσκα φύλλα κάνναβης στις παλάμες τους, μέχρι να διερεύσει η ρητίνη. Η φήμη της Malana cream έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, προσελκύοντας χιλιάδες επισκεπτών, παρόλο που βάσει του νόμου της Ινδίας (NDPS) που αφορά στα ναρκωτικά και τις ψυχοτρόπες ουσίες, θεωρείται παράνομη. [18]
Οι χρήσεις
Χρήσεις της βιομηχανικής κάνναβης
Η βιομηχανική κάνναβη έχει πολλαπλή χρήση. Οι παραγόμενες ίνες (28%) χρησιμοποιούνται για την κατασκευή σπάγκων, σχοινιών, δικτύων, υφασμάτων για σάκους, για πανιά ιστιοφόρων και για το κανναβάτσο. Οι ίνες ανώτερης ποιότητας προωθούνται στην υφαντουργία, ενώ μεγάλο μέρος των υπόλοιπων ινών χρησιμοποιούνται από τη χαρτοβιομηχανία για παραγωγή χαρτιού ειδικής ποιότητας. Από κοντές και σπασμένες, κατώτερης ποιότητας ίνες αποτελείται το «καννάβι» των υδραυλικών, που χρησιμοποιείται για τη σύνδεση των σωλήνων ύδρευσης. Οι ίνες της κάνναβης χρησιμοποιούνται ακόμα για την κατασκευή υλικών μόνωσης και υλικών οικοδομών. Κατασκευές από ίνες κάνναβης χρησιμοποιούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία, ως μονωτικό και στεγανωτικό επίστρωμα των αυτοκινήτων.
Η εντεριώνη (ψίχα) των στελεχών της κάνναβης χρησιμοποιείται ως υλικό στρωμνής ζώων και ιδιαίτερα των αλόγων ιππασίας, γιατί είναι 12 φορές περισσότερο απορροφητική από το άχυρο του σιταριού, απαλή, καθόλου ερεθιστική, έχει μεγάλη διάρκεια χρησιμοποίησης, δεσμεύει την υγρασία και τις οσμές, και δεν ελκύει έντομα και τρωκτικά. Το υλικό αυτό, μετά τη χρησιμοποίησή του, αποτελεί ένα άριστο χουμικό-βελτιωτικό του εδάφους για ανθοκομικά φυτά και κηπευτικές καλλιέργειες.
Οι σπόροι της κάνναβης (κανναβούρι), είναι μικροί με ελλειπτικό σχήμα, που βοτανικά είναι γνωστοί ως αχαίνια. Η μέση περιεκτικότητα των σπόρων σε λάδι είναι 20-35%, χρησιμοποιούνταν αρχικά μόνο για τη διατροφή των ωδικών πτηνών και το λάδι των σπόρων κυρίως στη σαπωνοποιία και στη βερνικοποιία. Σήμερα υπάρχει έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον και μελέτες σχετικά με την χρησιμοποίηση των σπόρων κάνναβης και των προϊόντων που παράγονται π.χ. αλεύρι, πρωτεΐνη, λάδι για ανθρώπινη χρήση λόγω της υψηλής θρεπτικής τους αξίας.[19]
Χρήσεις της ιατρικής κάνναβης
Το φυτό κάνναβη έχει ιστορικό ιατρικής χρήσης που χρονολογείται από χιλιάδες χρόνια σε πολλές κουλτούρες.[20]
Μια ανασκόπηση του 2002 από τον Φράνιο Γκροτενχέρμεν πάνω σε ιατρική βιβλιογραφία αναφέρει ότι η ιατρική χρήση της κάνναβης έχει δείξει θετικά αποτελέσματα στη θεραπεία κατά της ναυτίας,της έμεσης,του προεμμηνοροϊκού συνδρόμου,της μη-σκόπιμης απώλειας βάρους,της αϋπνίας και της απώλειας της όρεξης από χημειοθεραπείες. Άλλα σχετικά καλώς επιβεβαιωμένα στοιχεία κάνουν λόγο για θεραπεία της σπαστικότητας σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, του πόνου και ειδικότερα του νευρογενούς πόνου, των κινητικών δυσκολιών, του άσθματος και του γλαυκώματος.[21]Προκαταρκτικές ενδείξεις δείχνουν ότι φάρμακα με βάση την κάνναβη μπορεί να είναι χρήσιμα στη θεραπεία δυσλειτουργίας των επινεφριδίων, του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, των ημικρανιών, της ινομυαλγίας και σχετικών παθήσεων.[22] Η ιατρική χρήση της κάνναβης επίσης φαίνεται ότι θεραπεύει συγκεκριμένα συμπτώματα παθήσεων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας[23] και οι τραυματισμοί του νωτιαίου μυελού [24][25], παρουσιάζοντας αντισπασμωδική και μυοχαλαρωτική δράση, καθώς και αυξάνοντας την όρεξη σε αυτούς τους ασθενείς.
Άλλες ιατρικές έρευνες αναφέρουν ότι η κάνναβη ή συγκεκριμένα κανναβινοειδή πιθανόν να χρησιμεύσουν στη θεραπεία της κατάχρησης του αλκοόλ[26], της αρθρίτιδας που προκαλείται από περίσσια κολλαγόνου [27][28], του άσθματος[29], της αθηροσκλήρωσης,της διπολικής διαταραχής [30], του μετατραυματικού συνδρόμου[31], του καρκίνου του παχέος εντέρου[32], της αισθητηριακής νευροπάθειας σχετιζόμενης με τον HIV, της δυστονίας [33], της επιληψίας [34], συγκεκριμένων παθήσεων του πεπτικού συστήματος [35], των γλοιωμάτων (τύπος όγκου στον εγκέφαλο)[36], της ηπατίτιδας C [37], της νόσου του Χάντιγκτον, της λευχαιμίας [38], ων όγκων του δέρματος [39], τα στελέχη του βακτηρίου Staphylococcus aureus που είναι ανθεκτικά στη μεθισιλλίνη [31], του Πάρκινσον [40], του κνησμού, της ψωρίασης [41], της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας [42], της υπνικής άπνοιας [43] καθώς και της νευρικής ανορεξίας [44]. Ελεγχόμενη έρευνα στη θεραπεία του συνδρόμου Τουρέτ με ένα φάρμακο (Dronabinol) που περιέχει δραστική ουσία η οποία είναι συνθετικά ομόλογη με την δ9-τετραϋδροκανναβινόλη,την κύρια ψυχοδραστική ουσία της κάνναβης, έδειξε ότι οι ασθενείς είχαν μείωση των συμπτωμάτων του τους χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες [45][46], άλλες έρευνες όμως ισχυρίζονται ότι δεν είχε αποτελέσματα στην μείωση των τικ [47]. Οι αναφορές των ίδιων των ασθενών δείχνουν μείωση των τικ με την ιατρική χρήση της κάνναβης [48][49], όμως χρειάζονται μακροπρόθεσμες, ελεγχόμενες έρευνες για να το αποδείξουν σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών.
Κίνδυνοι καπνίσματος
Η κάνναβη περιέχει τουλάχιστον 426 χημικές ενώσεις και περισσότερα από 60 αλκαλοειδή που υπάρχουν μόνο σ' αυτό το φυτό και ονομάζονται κανναβινοειδή. Δύο απ' αυτά (η Δ9-Τετραϋδροκανναβινόλη ΤHC και η λιγότερο δραστική Δ8-Τετραϋδροκανναβινόλη), έχουν σωματικές και ψυχικές επιδράσεις στον άνθρωπο, ενώ τα υπόλοιπα είναι αδρανή από βιολογική άποψη.[50][51][52].
Επιστημονικές αναλύσεις έχουν εντοπίσει τουλάχιστον 6.000 ίδιες χημικές ουσίες στον καπνό μαριχουάνας, όπως υπάρχουν στον καπνό.[53]Δημοσίευση από το ίδρυμα British Lung Foundation το 2012, με ανάγκη για περαιτέρω έρευνα προς απόδειξη και ισχύ των αποτελεσμάτων, όπως επισημαίνει το NHS (National Health Service) της Αγγλίας[54], αναφέρει τα παρακάτω: η πίσσα από τσιγαριλίκια κάνναβης περιέχει 50% περισσότερες τοξίνες που προκαλούν καρκίνο από τα τσιγάρα που κατασκευάζονται από καπνό. Μόνο 3 τσιγαριλίκια κάνναβης μπορεί να προκαλέσουν την ίδια βλάβη στους πνεύμονες όπως ένα ολόκληρο πακέτο των 20 τσιγάρων.[55]
Το χρόνιο κάπνισμα κάνναβης συνδέεται με τον βήχα, παραγωγή πτυέλων, δύσπνοια, και άλλα συμπτώματα της χρόνιας βρογχίτιδας.[56] Οι τακτικοί καπνιστές κάνναβης παρουσιάζουν παθολογικές αλλαγές στα κύτταρα των πνευμόνων παρόμοια με εκείνα που προηγούνται της ανάπτυξης του καρκίνου του πνεύμονα στους καπνιστές καπνού.[57] Το 2013 μια αναθεώρηση, συγκρίνοντας από μελέτες διαφορετικές δομικές και λειτουργικές απεικονίσεις, έδειξαν μορφολογικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου σε χρήστες κάνναβης, που ενδεχομένως να συσχετίζονται με την χρήση κάνναβης.[58] Στοιχεία δείχνουν ότι η χρήση κάνναβης μπορεί να επιδεινώσει τα ψυχωτικά συμπτώματα και να αυξήσουν τον κίνδυνο υποτροπής.[59] Το 2014, σε μια ανάλυση απο 31 έρευνες βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της χρήσης κάνναβης και του άγχους.[60] Κατά μία άλλη έρευνα, ένας στους έξη νέους χρήστες κάνναβης, θα εξαρτηθεί από αυτή.[61]
Σύμφωνα με μελέτη του 2024, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of the American Heart Association, η καθημερινή κατανάλωση της κάνναβης μπορεί να προκαλέσει καρδιοαγγειακά προβλήματα και αύξηση του κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας καρδιακής νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.[62]
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα υπάρχει ως αυτοφυές και καλλιεργούμενο φυτό και είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Θεωρείται κλωστικό φυτό αφού από αυτή, ιδιαίτερα την Sativa, λαμβάνονται ίνες που χρησιμοποιούνται για ύφανση και την κατασκευή σκοινιών, καμβά και άλλων υλικών. Στην Ελλάδα η καλλιέργεια κάνναβης, η πώληση και η κατoχή είναι παράνομη.[63]. Νόμιμα είναι μόνο τα ακατέργαστα συγκομιζόμενα προϊόντα που προκύπτουν από την καλλιέργεια ποικιλιών κάνναβης του είδουςCannabis Sativa L χαμηλής περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) και συγκεκριμένα μέχρι 0,2%,σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[64] Το ΚΕΘΕΑ υπολογίζει ότι περίπου οι 13 στους 100 μαθητές έχουν κάνει χρήση κάνναβης, [65] με το ποσοστό αυτό ωστόσο να πρόκειται για μέσο όρο και να μην αποτελεί κανόνα για κάθε περιοχή ή είδος σχολείου (π.χ. δημόσια-ιδιωτικά).
Ιατρική κάνναβη
Χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο τον κόσμο παράνομα ως ναρκωτικό, όμως επιτρέπεται η χρήση της ως φάρμακο σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, όπου η παραγωγή και κυκλοφορία ιατρικής κάνναβης είναι νόμιμη από το 2018, σύμφωνα με το Νόμο 4523,[66] αλλά η αξία των σκευασμάτων δεν καλύπτεται από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης.[67]